ÇOCUK VE ÖFKE

ÇOCUK ve ÖFKE

Öfke, insan doğasına özgü en temel duygularımızdan bir tanesidir. Bireyin ruhsal, bedensel ve yaşamına yönelik tehditlere karşı gösterdiği bir tür savunma mekanizmasıdır. İnsan büyüdükçe ve olgunlaştıkça öfkenin dışa vurum biçimleri değişime uğrar. Kişi bu duyguyu sosyal etkenler ve öğrendiği başa çıkma stratejileri ile kontrol etmeyi öğrenir. Yetişkinliğe eriştiğinde ise artık öfkesini kontrol edilebiliyor olması beklenir. Öfkenin normalin dışında, sağlıksız kabul edilebilmesi için; öfkenin şiddeti, sıklığı, süresi ve sosyal olarak kabul edilebildiğine dikkat edilmesi gerekir. Çocukların mizaç yapıları değişkenlik gösterdiği gibi öfke nöbeti yaşama şekilleri ve sıklıkları da değişkendir.

ÖFKE NEDENLERİ NELERDİR?

Çocukların engellenme ve hoşa gitmeyen muamelelere maruz kalması

Çocuklar ve ergenler evde, sokakta ve okulda engellenirlerse, istediklerini elde edemezlerse öfke duygusu artar. Çocuk okuldan gelince bahçede top oynamak istiyor arkadaşlarına söz vermiş, anne hayır bugün gidemezsin diye cevap dediği zaman, çocuk ısrarcı olmasa bile öfke duygusu ortaya çıkar ve bastırmaya çalışınca öfke artar. Giderek artan öfke hem evde hem sosyal çevrede yıkıcı etkiler yaratmaktadır.

Çocukların dil becerilerinin kendi istek ve duygularını dile getirebilecek düzeyde olmaması ve kendilerini ifade edememesi

Henüz konuşamayan çocuklar, geç konuşan çocuklar ya da bir rahatsızlıktan dolayı konuşamayan çocuklarda duygusunu ifade edemediği için yine öfkede artış görülmektedir.

Bazı çocuk ve ergenlerde de başka durumlardan dolayı içe kapanıklık konuşmama görülür. Böyle durumlarda da çocuklarda öfke gözlenir.

Anne baba çatışması ve ebeveyn arasında tutum farklılığı

Ebeveynler arasındaki çatışma bir kaç aylık bebeklerden başlayarak, ergenlere kadar her yaştaki çocuğu etkiler ancak, çocuklar gözlemledikleri çatışmalara farklı şekilde tepki verirler. Çocuk, anne baba arasında anlaşmazlıklara, bitmeyen tartışmalara, bağırma ve şiddete tanık oluyorsa çaresizlik, değersizlik, yalnızlık gibi duygular içerisinde olur ve öfke artar.

Bazı ailelerde anne baba tutumları farklıdır. Anne ve baba çocuk yetiştirirken aynı dili konuşamaz. Çocuğun istekleri ve davranışları karşısında baba otoriter bir tutum sergilerken anne, çocuk odaklı yaklaşırsa çocuk ne yapacağını bilemez. Ani duygu değişimleri yaşar ve öfke artar.

Travmatik Yaşantılar

Aile içi şiddet, boşanma, çocuğa yönelik fiziksel ve psikolojik şiddet, istismar öfkeli davranışların sebeplerindendir. Okulda arkadaş ve öğretmen tarafından aşağılanma, ağır cezalar öfkeyi artırır.

Model olma ve pekiştirme

Ailenin oyun sırasında zarar gören çocuğuna “senin elin armut mu topluyor sende vursaydın.”, “iyi yapmışsın.” yaklaşımıyla olumsuz davranışı pekiştirmesi, saldırganlığın bir erkek özelliği olarak hoş görülmesi, desteklenmesi, anne ya da babanın sorunlarını çözme yöntemini öfke ve saldırgan davranışlarla göstererek model olması öfke sebeplerindendir.

Teknoloji etkisi

Televizyon, sinema ve bilgisayar oyunlarındaki öfke ve şiddet unsurlarının kısa ve uzun sürede duygu, düşünce, tutum ve davranışlar üzerinde tetikleyici, hızlandırıcı ve özendirici etki yaratır.

Video, oyunlarda saldırgan içerikler izleyen çocukta öfke ve saldırganlık fark ederiz. Yine televizyonda veya bilgisayarda öfkeli insan davranışları gören çocuk, bir problemle karşılaştığı zaman öfkeli davranışlar ile çözmesi gerektiğini zanneder.

ÖFKE NÖBETLERİ SIRASINDA NELER YAPABİLİRİZ?

· Öfkeyi anlamak ve altında yatan sebebi iyi bulmak gerekir.

· Çocuğa ihtiyacı olan ilgi ve sevgi ebeveynleri tarafından gösterilmelidir. Çocuğa zaman ayırıp, onunla beraber ortak bir aktivite yapılabilir veya beraber oyun oynanabilir.

· Öfke nöbeti sırasında ders vermeye çalışmak uygun değildir. Sakinleşince konuşulmalıdır.

· Öfke nöbetinden sonra çocuğunuzun istediği şeyi vermemeli, yapmamalısınız.

· Çocuklarımızın bireysel özelliklerinin, neyi yapıp neyi yapamayacaklarının farkında olmak ve onları zorlayacak beklentilerden ve aktivitelerden kaçınmak öfke nöbetlerinin olmasını engelleyecektir.

· Öfke nöbetleri çocukların kendilerini de kimi zaman korkutabilir. Öfke nöbetinden sonra bu davranışını onaylamadığınızı ama onu hala seviyor olduğunuzu hatırlatmak ihtiyacı olan bir davranıştır.

· Çocuğa değişik hobiler edindirilebilir. Özellikle basketbol, futbol, voleybol vb. sporlar enerjiyi yönlendirme ve sağlıklı yollarla harcama konusunda oldukça işe yarayan yöntemlerdir.

· Anne baba sakinliğini korumalı ve bağırarak yaklaşmamalıdır.

· Çocuğun sakinleşeceği bir rahatlama köşesi belirleyin. Burada yumuşak top, hamur, yastık, havaya balon üfleme, çocuk kitapları vs. materyaller olabilir.

Öfke nöbetleri çocukların gelişiminin doğal bir sürecidir; fakat bu süreçten çocukların sağlıklı bir biçimde çıkabilmesi ve nöbetlerin sorun olmasını önlemek için bu davranışlar karşısında ailenin bu krizi yönetme biçimi ve bu krizin psikiyatrik bir bozukluğun habercisi olup olmadığını bilmek önemlidir. İnsanlara fiziksel şiddet uygulama, eşyalara zarar verme, sözel şiddet ve kendine zarar verme gibi davranışlar sergilemek öfkenin patolojik dışa vurulduğu anlamına gelir. Bu tür davranışlar dikkate alınmalı, nedenleri araştırılmalı ve gerektiğinde psikolojik destek alınmalıdır.

Yayınlanma: 24.09.2020 20:50

Son Güncelleme: 24.09.2020 20:50