Seyitcan AKSOY

Kişinin hayat koşullarını gözden geçirerek bir yargıya ulaşması kişisel iyi oluş olarak tanımlanmaktadır. Kişisel iyi oluş kavramında, olumlu duygular, olumsuz duygular ve yaşamdan zevk alma gibi üç temel faktör ile açıklanmaktadır.Sevinmek, ilgilenmek veya ilgi görmek, övünmek gibi ögeler olumlu duygulara, suçlu hissetme, öfkelenmek, sinirlenmek gibi ögeler olumsuz duygulara örnek gösterilmektedir. Yaşamdan alınan zevk, kişisel iyi oluşun bilişsel bileşeni olarak açıklanmaktadır.Kişisel iyi oluş, pozitif ve negatif hislerin karşılıklı olarak ters yönlü bir ilişki kurması sebebiyle var olmaktadır. Kişisel iyi oluş, duyusal ve bilişsel olarak iki bölümde ele alınmaktadır. Bilişsel bölümde temel nokta doyum kavramıdır. Kişilerin tercih ettiği seçenekler sonucunda yaşamlarında oluşan olaylar ve durumlara karşı hayal ettikleri seviyeler ile o anda bulundukları durumun karşılaştırılması sonucunda kendi yaşamları için yaptıkları öznel olgular doyum olarak açıklanmaktadır. Farklı bir biçimde açıklanacak olursa insanların istekleri ve gerçek yaşam koşullarının bireysel olarak değerlendirilmesi doyum olarak açıklanabilir. Kişisel iyi oluş kavramının diğer bir bölümü olan duyusal bölüm ise negatif ve pozitif hislerden oluşur. Sevinç, heyecan, coşku, gülmek, mutlu olmak gibi kavramlar olumlu hislerin doyumunu açıklarken, suçluluk, öfke, sinirlenme, ağlamak gibi kavramlar ise olumsuz hislerin doyumunu açıklamaktadır.Kişisel iyi oluş ile yapılan çalışmalarda mutlu bir birey şöyle açıklanmaktadır; henüz yaşlanmamış, sağlığı yerinde, kaygısı olmayan, ekonomik durumu iyi, güzel bir işe sahip olan, benlik saygı düşük olmayan, evlenmiş, dine inanan, yüksek istekleri olmayan insanlar mutlu bireyler olarak açıklanmaktadır.Kişisel İyi Oluş İle İlgili Kuramlar;Erek KuramıKişisel iyi oluş kavramını açıklayan kuramlardan biri olan erek kuramında iki temel nokta üzerinde durulmaktadır. Bu iki temel nokta amaç ve ihtiyaçladır.Bireylerin ihtiyaçları karşılandığı zaman tatmin düzeyi ulaşıp mutlu olurlar.Amaç noktasına göre ise bireyler ulaşmak istedikleri gayelere ulaştıkları zaman tatmin seviyeleri yükselir ve mutlu olurlar.Etkinlik KuramıEtkinlik kuramı bireylerin hayattan keyif almaları için farklı aktiviteler yapması gerektiğini savunur. Farklı aktivitelerin güçlükle yapılması ve yetenek gerektirmesi bireylerin uyum sağlamasını gerektirmektedir.Örneğin insanlar kendilerine ev yapmak istediklerinde ev yapımı aşamasında ki aktiviteler evi yapımını tamamlamaktan daha büyük keyif vermektedir.Uyum KuramıBu kuram kişisel iyi oluşu bireylerin yeni hayat süreçleri ve bu durumlara uyum sağlaması ile ilişkilendirmiştir. Bu kurama göre bireyler yeni hayat süreçlerinin getirdiği olay ve durumlara karşı belirli davranışlar sergilerler. Yaşam devam ettikçe bu yeni süreçlere alışırlar ve davranışlarında azalmalar görülerek bu sürece uyum sağlamaya başlamaktadırlarÇok Yönlü Uyuşmazlık KuramıBu kuram kişisel iyi oluş kavramını bireylerin yaptığı birtakım karşılaştırmalar ile açıklar. Kurama göre insanların mutlu olması, yaşamlarındaki etkilere göre belirlenir. İnsanların yaşam özellikleri ile istedikleri hayat normalleri arasındaki ilişkiye göre insanlar hayattan keyif almaktadırlar. İnsanların yaşam özellikleri ile istedikleri hayat normalleri birbirine yakınsa insanlar tatmin olmaktadırlar ancak bu iki kavram birbirlerinden uzak ise insanlar tatmin olmaz ve hayattan keyif almamaktadırlar.Yukarıdan Aşağı ve Aşağıdan Yukarı KuramlarıYukarıdan aşağı kuramı insanların mutlu veya mutsuz olma durumunu yaşadıkları deneyimlere göre değerlendirdiğini açıklamaktadır. Her bireyin karşılaştığı bir olaya karşı bakış açısı farklıdır ve bu insanların kişilik özelliklerine bağlı olan düşüncelerdir. Kişiliği mutluluk hissi ile sıkı olan bireyler yaşadıkları deneyimleri olumlu bir şekilde yorumlar. Kişiliği mutluluktan uzak olan bireyler ise yaşadıkları deneyimleri olumsuz olarak değerlendirmektedirler.Aşağıdan yukarı kuramına göre ise de insanların neşeli olması olumlu ve olumsuz anıların bir araya gelmesi ile oluşmaktadır. Olumlu anılar biriktiren insanlar neşeli bireylerdir. Olumsuz anıları biriktiren bireyler ise neşeli değillerdir.İnsanların mutlu olmasının ufak beğenilerle oluşabileceği açıklanmaktadır. Neşeli, mutlu olan insanların daha çok olumlu anılar biriktirdiği ve bunların insanları kişilik özelliği olarak yansıttığı söylenmektedir.Dinamik Denge KuramıBu kurama göre kişisel iyi oluş insanların çoğunu kararlı bireyler haline getirmektedir. Kararlılığın sebebi ise insanların biriktirme seviyeleri, ruhsal gelir düzeyinin sürekli olması ve kişisel iyi oluş ile bunların denge halinde durmasıdır. Sosyal mazi ve bireysel özellikler biriktirilerek insanlara tatmin sağlamaktadırlar. Olumsuz anıların ise ruhsal gelir süreçleri olarak kabul edildiği açıklanmaktadır.Kişisel İyi Oluşu Etkileyen Faktörler1)Psikolojik İhtiyaçlar: İnsanların zihinsel süreçleri, duygularını içeren davranışları ve hayatını sürdürdüğü toplumun nitelikleri insanların kişisel iyi oluşunu etkilemektedir. Psikolojik gereksinimlerin yerine getirilmesi ve duygusal davranış üzerine yapılan çalışmalar kişisel iyi oluşun kişilik özellikleri ile ilişkisi olduğunu ortaya koymaktadır .2)Kişilik: Kişisel iyi oluşu etkileyen faktörlerden biri de kişilik kavramıdır. Kişilik, kişisel iyi oluşu etkileyen doğuştan gelen bir faktördür. Bireylerin bazıları olaylarda ve durumlara kendi içsel faktörler gereği pozitif bakarken bazı bireylerde aynı olaylara negatif yönden bakabilir .3)Başkalarıyla Kurulan İlişkiler: Bireylerin farklı insanlarla kurduğu ilişkiler de kişisel iyi oluşunu etkilemektedir. Diğer insanlar ile tatmin verici ilişkiler kuran bireylerin iyi oluş düzeyi diğer insanlar ile ilişki kurmayan bireylere göre daha yüksektir. Samimi, yardım edici ve birbirlerine güven sağlayan ilişkilerin kişisel iyi oluşu etkileyen temel noktalardan biri olduğu açıklanmaktadır.4)Eğitim: Eğitim insanların hedeflerini gerçekleştirmek üzere gelişmelerini sağlar ve yaşadığı toplumlara uyum sağlamasını kolaylaştırmaktadır. Bu sayede bireylerin kişisel iyi oluş düzeyi artmaktadır. Diğer yönden eğitim bireylerin hedeflerini yükseltme potansiyeline sahip bir faktör olup bireylerin kişisel iyi oluşunu etkilemektedir .5)Gelir:İnsanların hedeflerini gerçekleştirmesini sağlayan bir kaynak olması sebebiyle, kişisel iyi oluşu etkileyen temek faktörlerden biri haline gelmiştir. Gelirseviyesinin yükselmesi insanların isteklerini yerine getirmesi ile birlikte mutluluk sağlarken, diğer yönden ise ilişkilerin bozulması ve yaşam koşullarını değiştirmesi ile insanların mutluluk seviyesini düşürücü etkenler yaptığı da açıklanmaktadır .6)Din: İnsanların dine gösterdikleri değer ve inandığı dinin sorumluklarını yerine getirme davranışı insanların ruh sağlığını pozitif yönde etkilemektedir. Dinsel değerler insanların topluluklar haline getirerek insanları pozitif yönde etkileyerek kişisel iyi oluş seviyesini artırmaktadır.

Devamını Oku