Çoklu Zeka Türleri Nedir?

Çoklu zeka, özellikle okul öncesi dönemde çocuğu olan ebeveynlerin gündeminde olan konular arasında yer alabilir. Önceleri bu konu çok detaylı olarak bilinmese de günümüzde çoklu zeka, sık karşılaşılan bir kavramdır. Bu kavrama bağlı olarak insan zihninde çoklu zeka ne demek, zeki ile zeka aynı mı veya sayısal zeka genetik mi gibi çeşitli sorular belirebilir. Siz de çoklu zeka alanları nelerdir diye merak ediyor ve konu ile ilgili daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız yazının devamında sorularınıza yanıt bulabilirsiniz.

Okul döneminde sıkça duyulan çoklu zeka türleri, 1983 yılından günümüze kadar gelen bir teori ile ilişkilidir. Çoklu zeka teorisine göre zekayı tek bir alan ile kısıtlamak mümkün değildir. Örneğin eski dönemlerde matematik veya fizik gibi alanlarda başarılı olan kişilerin zeki olduğu, bunlardan farklı alanlarda başarı gösteren kişilerin zekadan daha farklı şekilde değerlendirildiği görülebilir. Çoklu zeka teorisi ile bu bakış açısı değişme uğramıştır. Bu teoriye göre her birey, farklı alanlarda daha başarılı olabilir ve başarılı olduğu zeka türüne göre zeki olarak nitelendirilebilir.

Çoklu zeka türlerinin ilk göstergeleri, anaokulu ve ilkokul dönemlerinde ortaya çıkabilir. Birbirinden farklı pek çok aktiviteye dahil olan çocuk, bazı aktivitelerde nispeten daha zayıf performans gösterirken bazı aktivitelerde ise üstün başarı göstererek o alanda zeki olarak adlandırılır. Örneğin yaptığı resimler ile öne çıkan bir çocuğun görsel mekansal zekasının daha baskın olduğu yorumu yapılabilir. Aynı şekilde duyduğu bir ritmi aynı şekilde tekrarlayabilen ve bu alanda akranlarından daha fazlasını sunabilen bir çocuk için müziksel ritmik zekası yüksek yorumlaması yapmak hatalı olmayabilir. Dolayısı ile çoklu zeka türlerinin göstergesi olarak çocuğu ve aktivitelerini iyi gözlemlemek, hangi aktivitede daha başarılı olduğu ve hangi aktivitelerden daha çok keyif aldığını dikkatlice incelemek gerekir.

Bahsi geçen çoklu zeka türlerinin oluşumu, hem genetik hem de çevresel faktörler ile açıklanabilir. Çocukların bazı zeka türlerine yatkınlığı doğuştan gelebilir. Örneğin kimi bireyler. müziksel ritmik zeka türüne daha yatkın olarak doğabilir. Çocuk, bunun göstergelerini küçük yaşlardan itibaren enstrüman çalmaya yatkınlık veya müzik kulağı olarak adlandırılan yetenek ile gösterebilir. Öte yandan kimi bireylerin de bedensel kinestetik zekaya daha yatkın olduğu, sportif aktivitelere ve hareket etmeye daha yatkın olduğu görülebilir. Ancak bu yatkınlıklar çevresel faktörlerden doğrudan etkilenebilir. Örneğin müziksel ritmik zekası baskın olan bir birey, çeşitli kurslar veya yönlendirmeler ile desteklenmediğinde sönebilir veya hiçbir zaman fark edilemeyebilir. Tam aksi yönünde, belirli bir zeka alanında belirgin bir yatkınlığı gözlemlenmeyen bireyler, dış uyaranlara maruz kalarak o alanı geliştirebilir ve desteklenmeyen bireylere kıyasla çok daha iyi bir seviyeye ulaşabilir. Özetle çoklu zeka türlerinin temel zemini genetik özelliklere dayansa da çevresel faktörlerin de oldukça önemli bir rol oynadığını söylemek mümkündür.

Çoklu zeka türlerinin erken yaşta fark edip geliştirilmesi, çocuğun yetişkinlikte seçeceği hobileri ve mesleği açısından oldukça kıymetli olabilir. Bu durum yetişkinlik çağında yaşadığı hayattan yana tatmin olmasına katkıda bulunabilir. Örneğin sözel zekası yüksek olanlar ne yapmalı diye düşünüldüğünde, bu çocuklara okuma ve yazma aktivitelerinde bulunması için daha çok fırsat tanınması öngörülebilir. Kişi daha fazla kitap okumaya yönlendirilebilir, yaratıcı yazma kurslarına teşvik edilebilir. Baskın olduğu zekası geliştirilen çocuk, kendini özgüvenli bir birey olarak yetiştirmeye daha yatkın olabilir.

Çoklu zeka türleri, tüm insanlarda belli oranlarda görülür. Ancak her bireyin kendine özgü ve eşsiz şekilde bu zeka türlerine dair göstergeleri sergilemesi mümkündür. Her bireyin baskın olduğu farklı zeka türleri bulunduğu gibi, bu baskınlığı ortaya koyuş şekli de farklıdır. Örneğin bedensel kinestetik zekası yüksek olan bir çocuk, kendini takım sporlarında daha konforlu hissederken yine bedensel kinestetik zekası baskın olan başka bir çocuk bale gibi danslar ile uğraşmaktan ve yeteneğini bu yönde 

sergilemekten yana olabilir.

Çoklu zeka türlerini geliştirmek için yapılabilecek pek çok aktivite bulunur. Bu aktiviteler, hangi zeka türünün geliştirilmek istendiğine göre değişkenlik gösterebilir. Örneğin sözel-dilsel zekası yüksek olduğu düşünülen bir kişi daha fazla okumaya ve yazmaya yüreklendirilebilecekken, müziksel ritmik zekası baskın olduğu tahmin edilen çocuk çeşitli enstrüman kurslarına yönlendirilebilir. Bedensel kinestetik zekasının yüksek olduğu düşünülen çocuk ise bedenini aktif tutacağı farklı aktivitelere ve kurslara yönlendirilebilir. Bu sayede hangi bedensel aktiviteden keyif aldığı ve hangi alanda kendini geliştirmek istediği rahatça tespit edilebilir. Sosyal kişilerarası zekası yüksek olan bir bireyin hem akranları hem de kendinden yaşça büyük kişilerle yaşıtlarına kıyasla daha konforlu bir şekilde iletişim kurabildiği görülebilir. Bu gibi durumlarda kendini daha da iyi ifade etmesine olanak tanıyan, daha çok insan ile tanışabileceği ortamlarda bulunması sağlanabilir. Yaratıcı drama veya tiyatro kursları buna örnek olarak sayılabilir.

Her yaş grubuna uygun farklı çoklu zeka türleri envanterleri bulunur. Bu envanterler, o yaş grubunun ihtiyaçlarına yönelik ve o yaş grubunun algılayabileceği şekilde uygulanır. Örneğin okul öncesi dönemde uygulanan çoklu zeka türleri envanterlerinde çeşitli hayvan çizimleri bulunabilir. Bu hayvanların yaptıkları aktivitelerden hangisinin çocuğa daha cazip geldiği sorularak kendini daha yakın hissettiği alanlar tespit edilebilir ve çocuğun ilgisinin olduğu alanlara göre baskın olan çoklu zeka türüne yönelik fikir edinmeye çalışılabilir. İlkokul ve ortaokul dönemlerinde ise çocuk artık okuma yazma bilgisine sahip olduğundan dolayı, uygulanan envanterler sözel bilgiler içerebilir. Çocuk, bu envanterleri okuyarak kendi düşüncelerini en çok yansıtan seçeneği işaretleyerek ilgi duyduğu alanı, testi uygulayan profesyonele iletebilir.

Çoklu zeka alanları nelerdir? Zeka türleri kaça ayrılır?

Çoklu zeka alanları, yıllar içerisinde geliştirilmiştir ve halen geliştirilmeye devam etmektedir. Genel hatları ile çoklu zeka türleri nelerdir, 8 zeka çeşidi nedir diye bakılacak olursa bunları şu şekilde sınıflandırmak mümkün olacaktır: Mantıksal – Matematiksel Sözel – Dilsel Görsel – Mekansal İçsel – Kişiye Dönük Sosyal – Kişilerarası Müziksel – Ritmik Bedensel – Kinestetik Doğa – Varoluşçu

Zeka sınırı nedir?

Zeka ile alakalı tartışmalı olan bir başka konu da zeka sınırına dairdir. Ebeveynler, zaman zaman çocuğun zekasını çeşitli IQ testleri ile ölçtürmek isteyebilirler. Genel hatları ile 90-110 puan arası çıkan IQ sonuçları normal zekaya işaret ederken 76-89 puan arası sınırda zekayı belirtir. Ancak test sonuçlarını etkileyen farklı faktörler bulunabilir. Bu nedenle yalnızca bir uzman yönlendirmesi olduğu takdirde IQ testi gibi bir yönteme başvurmak doğru olacaktır.

Sayısal zeka genetik mi?

Tüm zeka türlerinin genetik bir yatkınlığa sahip olabileceği düşünülebilir. Gerek sayısal, gerek sözel tüm zeka türlerinin genetik olarak aktarılan özellikleri bulunabilir. Ancak açığa çıkan potansiyelin derecesi,genetik yatkınlığa bağlı yeteneğin ne derece değerlendirildiği ile de ilgilidir. Psikolojiye dair merak ettiğiniz pek çok bilgiyi bulabileceğiniz Psikolog Merkezi, uzman psikologlar ve psikoterapi arayışında olan bireyleri buluşturan bir platformdur. Siz de alanında uzman bir psikolog ile psikoterapi sürecinize başlamak istiyorsanız, sizin için en uygun gün ve saatte tercih ettiğiniz ruh sağlığı uzmanı ile online ya da yüzyüze görüşmelerinize hızlıca başlayabilirsiniz.