Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Nedir?

Bir binanın üst katından aşağıya bakmak, yüksek bir köprünün üzerinden geçmek veya bir dağın yamacından boşluğu izlemek hemen herkes tarafından endişe verici bir deneyim olarak değerlendirilir. Yükseklik karşısında belirli bir endişe duymak normaldir ve çoğu insan önemli bir yükseklik etrafında hareket ederken normalden çok daha temkinli davranır; ancak yükseklik korkusu (akrofobi) olan insanlar, dik bir merdivenden çıkmak, balkonda oturmak veya aracını çok katlı bir otoparkın üst katına park etmek gibi günlük görevlerde dahi yoğun ve mantık dışı bir korku yaşarlar.

Yükseklik korkusu (akrofobi), bireyi yükseklik karşısında yoğun korkuya iten bir tür fobidir. Akrofobisi olan insanlar, bu korkunun yoğunluğu nedeniyle yükseklik içeren tüm durumlardan kaçınırlar. Yükseklik korkusu, zaman içinde kişinin günlük yaşamda işlev görme yeteneğini etkileyebilecek kadar yıkıcı bir safhaya ulaşabilir. Örneğin kişi bu fobisinden dolayı üst katlarda oturan bir arkadaşını ziyaret etmek istemeyebilir. Kişinin yüksek bir yerde bulunması düşme tehlikesi, yaralanma ve ölüm korkusu ile eşleşir. Yoğun seviyede akrofobi yaşayan bireylerin uçağa binmesi, köprüden geçmesi ya da yüksek bir tepeden aşağı bakması oldukça zorlayıcı bir deneyimdir.

Yükseklik Korkusu (Akrofobi) Belirtileri

Panik ve anksiyete ile beraber gelişen yüksekten korkma duygusu, akrofobinin en temel belirtisi olarak kabul edilir. Bazı insanlarda ekstrem yükseklikler bu korkuyu tetikleyebilir. Akrofobisi olan bazı kişiler, yüksek ve uzun bir köprüden geçmek veya bir gökdelenin üst katlarından aşağıya bakmak gibi ekstrem koşullar karşısında korkuya kapılırken diğer bir grup ise merdivene çıkarak ampul değiştirmek veya bir taburenin üzerinde yükselmek gibi basit eylemlerde dahi anksiyete yaşayabilir. Yoğun yükseklik korkusu beraberinde bir dizi fiziksel ve psikolojik belirtiye de yol açar.

Akrofobinin Psikolojik Belirtileri

Yüksek bir yeri görmekten veya yüksek bir yere gitmek zorunda kalmayı düşünmekten yoğun korku, panik ve endişe duymak

Düşme veya yüksek bir yerde sıkışıp kalma gibi doğrudan yükseklikle alakalı bir takım olumsuzluğun gerçekleşebileceğinden korkmak

Yüksek bir yere gidildiğinde en hızlı şekilde oradan uzaklaşmayı arzulamak

Yükseklikle karşılaşma konusunda sürekli bir endişe içinde olmak

Pencereden aşağı bakarken, merdivenden çıkarken, asansör kullanırken veya bir üst geçitten geçerken zorlanmak ya da yoğun bir endişe duymak

Akrofobinin Fiziksel Belirtileri

Yüksek bir yere çıkıldığında veya yükseğe çıkma düşüncesi akla geldiğinde şu belirtiler görülebilir:

Göğüs veya çevresinde sıkışma hissi

Kalp atışının hızlanması

Kaslarda gerilme

Mide bulantısı

Aşırı terleme

Baş dönmesi

Denge kaybı

Titreme

X Araştırmalar, sadece insanların değil, görme duyusu gelişmiş tüm canlıların yükseklik karşısında belirli bir korku ve isteksizlik yaşadığını göstermektedir. Yükseklik korkusunun evrimsel bir sağkalım mekanizması olarak nesilden nesile aktarıldığı da yaygın olarak kabul görmektedir. 1960’lı yıllarda Eleanor J. Gibson ve Richard D. Walk tarafından gerçekleştirilen görsel uçurum deneyleri de bu kanıyı güçlendirir niteliktedir. Bu deneylere dahil olan bebekler, kare desenli bir düz zemin üzerindeki kırılmaz şeffaf cam panel üzerinden geçme konusunda kararsız kalmışlardır. Annelerinin varlıkları dahi bebekleri cesaretlendirme konusunda başarılı olamamıştır. Klinik çalışmalar, çocukluk döneminde başlayan yükseklik korkusunun genellikle birkaç yıl içinde tamamen ortadan kaybolduğunu, ancak yetişkin başlangıçlı akrofobinin tedavi edilmediği sürece yaşam boyu devam ettiğini göstermektedir. Ayrıca araştırmalar, irrasyonel (mantık dışı) düşünmenin oluşturduğu korkunun, yükseklik algısından dolayı ortaya çıkan korkudan daha büyük olabileceğini de belirtmiştir. Anksiyete, depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu da yükseklik korkusuna neden olan veya birbirini etkileyen başlıca psikiyatrik durumların başına yer alır.

Yükseklik korkusu travmatik bir deneyimin sonucu olarak ortaya çıkabilir. Mevcut düşünce, bu korkunun yüksek bir yerden düşmenin önemli bir tehlike oluşturmasından kaynaklı bir anksiyete olduğu yönündedir. İnsanların yüksekliğe karşı bir dereceye kadar korku duyması oldukça yaygın ve doğal bir durumdur; ancak bu fobi panik ataklara ve kaçınma davranışlarına neden olabilecek kadar ciddi boyutlara ulaştığında akrofobiye dönüşebilir.

Yükseklik korkusu kimlerde olur sorusunun cevabı sıklıkla merak edilen konular arasında bulunur. Son dönemde yapılan bir çalışmada akrofobinin nüfusun yaklaşık %6'sını etkileyen oldukça yaygın bir fobi olduğu görülmüştür. Bu konudaki başka bir çalışma ise tüm yetişkinlerin yaklaşık %28'inin hayatları boyunca en az bir kez görsel yükseklik intoleransı yaşadığını göstermektedir. Akrofobi, daha önceden yüksek bir yerden düşme gibi geçmişte bu tarz bir tecrübe yaşayan bireylerde daha sıktır.

Akrofobi, genellikle maruz bırakma (exposure) terapisi, sanal gerçeklik destekli terapi ve bilişsel davranışçı terapi gibi psikoterapi yöntemleriyle tedavi edilir. Korku ve kaygı belirtilerini geçici olarak gideren ilaçlar da tedaviye dahil edilebilir. 

Maruz Bırakma (Exposure) Terapisi

Exposure terapisi, fobileri ve kaygı durumlarını tedavi etmek için yaygın olarak kullanılan bir psikoterapi yöntemidir. Yükseklik korkusu gibi korkuları bulunan kişiler genellikle korktukları şeyden ve bu korkuları açığa çıkarabilecek çağrışımlardan kaçınırlar. Spesifik olarak kendilerine özgü fobilerle karşılaştıklarında, korkularını nasıl yönetmeleri gerektiğini veya sonuçların çoğu zaman korktukları şekilde gerçekleşmediğini de öğrenemezler. Terapistler ve uzman psikologlar, yükseklik korkusu çeken kişilerin hangi durumlar karşısında endişeye düştüklerini keşfeder ve ardından bu durumla baş etmeyi öğrenebilmeleri için onları yükseklik korkusuna temkinli bir şekilde maruz bırakır.

Sanal Gerçeklik ile Maruz Bırakma Terapisi (VRET)

Sanal gerçeklik ile maruz bırakma terapisi, geleneksel maruz bırakma terapisine farklı bir boyut kazandırır. Kişiyi stresli ve kaygı uyandıran zorluklarla başa çıkmaya destek olmak için sanal gerçeklik teknolojisinden yararlanılır. Örneğin; yüksek bir kattan aşağıya bakmak veya dik bir merdivenden yukarı doğru tırmanmak yükseklik korkunuzu körüklüyorsa bu deneyimi VR ekipmanlarını kullanarak güvenli ve sakin bir şekilde sanal bir dünyada deneyimleyebilirsiniz. Terapist kontrolünde VR simülasyona dahil olmak yükseklik korkunuzla başa çıkmanızı kolaylaştırır. Elde edilen klinik sonuçlar da sanal gerçeklik ile maruz bırakma terapisinin akrofobi tedavisinde oldukça etkili olduğunu göstermiştir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

BDT, yükseklik korkusu ve benzeri fobileri açığa çıkarmak ve kişiye özel çözümler geliştirmek için kullanılan bir psikolojik tedavi şeklidir. Terapistiniz veya psikoloğunuz sizinle konuşarak ve korkularınızı açığa çıkaracak sorular sorarak farkındalığınızı artırmayı hedefler. Seansların ardından yükseklik korkunuza yol açan detaylara daha açık hale gelirsiniz, maruz kaldığınızı hissettiğiniz endişe verici durumlarla yüz yüze gelmeyi ve bunlarla baş etmeyi öğrenirsiniz.

Uzmanlarımıza Yükseklik Korkusu hakkında sıkça sorulan sorulara buradan göz atabilirsiniz.

Yükseklik korkusu neyin travması?

Kaza geçirmek, yüksekten düşmek, yüksekten düşme korkusu ve düşmeden sonra yaşanabileceklerin endişesi yükseklik korkusuna neden olabilecek fiziksel ve zihinsel travma durumları arasında gösterilebilir.

Akrofobi nasıl geçer?

Akrofobi; bilişsel davranışçı terapi (BDT), sanal gerçeklik terapisi (VRET) ve geleneksel maruz bırakma terapisi gibi yöntemlerle kalıcı olarak tedavi edilebilir.

Akrofobi neden olur?

Yüksek bir yerden düşmek, kaza geçirmek, geçmişte yaşanan trajik bir tecrübe veya düşme korkusu akrofobiye neden olabilir.

Akrofobi hangi dönemlerde görülür?

Akrofobi her yaşta görülebilir; ancak yükseklik korkusu gibi spesifik fobilerin çocukluk döneminde gelişmesi, ergenlik veya genç yetişkinlik döneminde belirginleşmesi daha olasıdır.