1. Blog
  2. Aleksitimi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Aleksitimi Tedavisi
09 Şubat, 2023

Aleksitimi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Aleksitimi Tedavisi

Duygusal körlük olarak da bilinen aleksitimi kavramı, ilk olarak Sifneos tarafından düzenlenmiş olan bir konferansta, psikanalize uyum sağlamakta zorluklar yaşayan ve bunun gibi birtakım semptomlara sahip olan hastalar için kullanılmıştır. Duygu körlüğü şeklinde de bilinen bu durum; kişinin kendi...

Aleksitimi Nedir?

Duygusal körlük olarak da bilinen aleksitimi kavramı, ilk olarak Sifneos tarafından düzenlenmiş olan bir konferansta, psikanalize uyum sağlamakta zorluklar yaşayan ve bunun gibi birtakım semptomlara sahip olan hastalar için kullanılmıştır. Duygu körlüğü şeklinde de bilinen bu durum; kişinin kendi duygularını tam olarak idrak edememesi, onları iyice ifade edememesi ve yaptığı açıklamalarda da derdini yeterince ortaya koyamaması şeklinde tanımlanabilir. Hayat kalitesini düşüren psikolojik sorunlardan bir tanesi olan bu rahatsızlık, günümüzde de sık sık karşılaşılan problemler arasında yer alır.  Aleksitimiden muzdarip kişilerde psikosomatik semptomlar bulunur. Bu bireyler için kendi duygularından söz etmek oldukça zor bir durumdur. Aleksitimik kişiler için aynı zamanda ‘’duygu sağırı’’ olarak da söz etmek mümkündür. Zira duygu körlüğünde birtakım özellikler seyretmektedir. Bunlar arasında; duyguları ve vücut duyumlarını seçmede zorluk, hisleri tespit etmekte ve anlatmakta zorluk, belirli ölçüde tasavvur ve katı, dışadönük merkezli düşünme biçimleri yer alır. Aleksitimik kişilerin yaşadıkları zorluklar duygularıyla alakalıdır. Örneğin, duygularını düşüncelerinden ve bedensel duyumlarından ayırmakta zorluk çektikleri halde, günlük rutinlerindeki ilişkilerini sağlıklı bir şekilde idare edebilir ve düşünme açısından da yüksek kapasite gösterebilirler. Yapılan çalışmaların birinde, avoidant ve ambivalent bağlanma stilleri arasında pozitif ilişkiye rastlanırken, aleksitimik özellikler ile güvenli bağlanma stili arasında negatif ilişkiye rastlanmıştır. Bu verilere ek olarak, aleksitimik kişilerin hayat standartlarının normalin altında olduğu ortaya çıkmıştır. Aleksitimi hastalığı, diğer ruhsal durumların aksine gelip geçici bir psikolojik durum olarak değil, kişilik özelliklerinden biri olarak sınıflandırılmaktadır. Aleksitimi, kişinin diğer insanlarla olan ilişkilerinin ve etkileşimlerinin kalitesinde önemli bir faktördür, kişinin insanlarla nasıl ilişkiler içerisinde olacağını belirler. Aleksitiminin bedenselleştirme, diğer adıyla somatizasyon olarak da bilinen ve psikolojik sebeplerle meydana gelen fiziksel yakınmaların gelişiminde etkisi olduğu tahmin edilmektedir. Aleksitiminin birtakım diğer psikolojik sorunlarla ilişkili olabileceğini düşündüren verilerle ilgisi bulunmaktadır. Bu durumlara örnek olarak; alkol ve madde kullanım bozukluğu, depresif bozukluklar, obsesif kompulsif bozukluk, anksiyete bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, somatoform bozukluk (bedensel belirti bozukluğu) ve son olarak da antisosyal kişilik bozukluğu verilebilir. Bunların yanı sıra, ruhsal durumun etkisi ile meydana gelen psikosomatik rahatsızlıkların (bedensel hastalıkların) da duygusal körlüğün ortaya çıkışında rolü olduğu söylenebilir. 

Aleksitimi Nedenleri Nelerdir?

Duyguların körlüğü veya sağırlığı olarak da bilinen aleksitimi, yalnızca tek bir sebepten ötürü ortaya çıkmayabilir. Aleksitiminin ortaya çıkışının altında pek çok farklı neden de yatıyor olabilir. Aleksitiminin ortaya çıkışındaki çeşitli faktörler; 

●   Erken çocukluk yıllarında aileden gereken ilgiyi ve sevgiyi görememek 

●   Yine erken çocukluk döneminde aile içinde meydana gelen iletişimsizlikler 

●   Yeteri kadar sosyalleşememe olarak sıralanabilir. 

Bu sorunlar genel olarak nesilden nesile aktarılır. Bu verilen nedenlere ek olarak aleksitiminin sebepleri arasında, kişinin beyninde duyguları belirlemek ve şekillendirmekle yükümlü olan bölümün olması gerektiği gibi çalışmaması, dışlanma ve eğitimsizlik de sayılabilir. Eğer yetişkinlik zamanında olan birinin aleksitimik davranışlarda bulunduğu görülüyorsa bu kişinin yakınları tarafından alanında uzman bir doktora götürülmesi gerekmektedir. Böylece hasta tedavi altına alınabilir ve hastalığın beraberinde getireceği çok ciddi sorunların önüne geçilebilir. 

Aleksitimi ile ilgili destek alabileceğiniz bazı uzmanlarımız
Emre AYDOĞAN
Uzman Psikolog
Emre AYDOĞAN
Online 45 dk 500
Aybüke KURT
Uzman Klinik Psikolog
Aybüke KURT
Online 50 dk 850
Sevecen ADALIOĞLU
Psikolog
Sevecen ADALIOĞLU
Online 45 dk 900
Rabia YILDIRIM
Psikolojik Danışman
Rabia YILDIRIM
Online 50 dk 500
Merve ÜNAL
Psikolojik Danışman
Merve ÜNAL
Online 50 dk 889
Merve Ece KAYHAN
Uzman Klinik Psikolog
Merve Ece KAYHAN
Online 50 dk 650
Zelal ERKAYA
Psikolog
Zelal ERKAYA
Online 60 dk 600
Reyyan AYAPBEK ÖZBEK
Uzman Psikolojik Danışman
Reyyan AYAPBEK ÖZBEK
Online 50 dk 650
Serhat DOĞAN
Psikolojik Danışman
Serhat DOĞAN
Online 60 dk 550
Nilüfer Sultan CANTÜRK
Psikolojik Danışman
Nilüfer Sultan CANTÜRK
Online 50 dk 500

Aleksitimi Belirtileri Nelerdir?

Eğer kişi duygularını olması gerektiği gibi ifade edemez ise bu kişilerin içlerinde olan duygusal buhranlarını bedenlerine yansıtmaları sıklıkla görülebilir. Bu durumda en sık karşılaşılan belirtiler ise, midede yaşanan birtakım problemler, huzursuz bağırsak sendromu ve yaygın vücut ağrılarıdır. Aleksitiminin etkileri yalnızca bedensel olmakla sınırlı kalmamaktadır. Ayrıca duygusal körlük, birçok psikolojik rahatsızlığa da neden olabilmektedir. Yaşanan panik ataklara bakıldığında, altlarında yatan sebeplerden birinin de duygusal renk körlüğünden muzdarip olması çok büyük oranlarda görülmektedir. Buna ek olarak travmaya yaşamış, tacize maruz kalmış, örselenmiş ve obezite hastası insanlarda da aleksitimi görülmektedir. Bu bireylerin kendilerine anlattıkları hikayeler bulunmamaktadır. Eğer insanlar duygularını ifade edemezse hayatı yaşadıklarını düşünmeyebilirler. Bu yüzden hem kendilerinin hem de hayatın var olduğunu anlayabilmek için kendilerine dahi zarar verebilirler. 


Aleksitimi Kimlerde Görülür?

Kadınlarda aleksitimi görülme oranı erkeklere oranla daha azdır. Kadınların sözel dünyaları erkeklere oranla daha gelişmiş olduğundan kendilerini erkeklere kıyasla daha iyi ifade edebilmektedirler. Ayrıca erkek çocuklarının duygusal hayatları annelerince kontrol altındayken, kız çocukları çocukluk döneminde daha geniş bir duygu dağarcığına sahip olabilme şansı yakalayabilmektedir. Ancak aleksitimi, etkisini yaşla birlikte daha çok gösterir. 

Kimler İçin Aleksitimi Riski Daha Fazladır?

Beynin duyguları tanıma kısmının olması gerektiği ölçüde gelişmesi için ilgi ve şefkati öğrenmesi gerekir. Bu bağlamda, ilgi ve şefkatten yoksun kalmış çocuklarda yapısal bir anormallik görülebilir ve bu da aleksitimiye neden olabilmektedir. Bunun haricinde eğitim seviyesinin de aleksitiminin gelişmesinde rolü büyüktür. İyi eğitim almamış kişiler, diğerlerine göre duygularını yeterince iyi ifade edemeyecekleri için aleksitimiye daha yatkındır. 

Aleksitimik Bireylerde Gözlenen Özellikler Nelerdir?

Aleksitimik bireyler;

●   Duyguları idrak edemezler. 

●   Duyguları tanımlama ve seçmede güçlük yaşarlar. 

●   Duyguları ifade edebilme becerileri olması gerektiği kadar gelişmemiştir. 

●   Duygusal bileşenleri sözlü olarak değil de fiziksel bileşenleri kullanarak anlatırlar. 

●   Oldukça sınırlı bir hayal dünyasına sahiptirler. İmgelem ve düşlemleri cansızdır ve yaratıcı değildir. 

●   Başlarına gelen olayların nedenlerini dış emenlere atarlar, yani dışsal denetim odaklıdırlar. 

Aleksitimik İnsanlar Nasıl Davranır?

Aleksitiminin bilinen dört temel özelliği bulunmaktadır. Bu özelliklerden birincisi, duyguları fark etme, ayırt etme ve de onları kelimelere dökme bakımından yaşanan güçlüktür. Bu rahatsızlıktan muzdarip kişilere hisleri sorulduğunda çoğunlukla fazla ayrıntılı cevaplar vermezler. ‘’İyi’’ veya ‘’kötü’’ şeklinde kısa yanıtlarla duygularını ifade ederler. Aleksitimik kişiler, duygularını birbirinden ayırt etmek konusunda da zorluk yaşarlar. Aslında duyguları var olsa da onları ifade etmekte o kadar kötüdürler ki insanlar duygularının var olduğuna inanmayabilirler. Herhangi bir olayla ilgili kendilerine soru geldiği zaman da işin içinde duygularını katmadan olayı anlatırlar. Konuşmalarının içine duygu takmadıklarından, konuşmaları sıkıcı ve ayrıntıcı bulunabilir. Rüyalarını ayrıntılı hatırlayamamakla birlikte, düş kurmakta da zorluk çekerler. Düş kursalar bile genel olarak bunlar ayrıntılı ve yaratıcı değildir. Bu bağlamda yeni yaratıcı düşünceler üretmekte de iyi değildirler. Etraflarıyla olan ilişkilerinde ise iç etkenlere dönük değil, dış etkenlere dönük yoldan giderler. Bu nedenle, çevreleriyle olan ilişkilerinde kurallara uymaya yatkındırlar. Çatışmalardan uzak durmayı tercih ettiklerinden, ortada bir sorun olursa onu uzatmadan çözecek yolu tercih ederler ve bu yol da oldukça yüzeysel bir yoldur. Bu şekilde sosyal ortamlarında uyumlu görünseler de bunun altında kendi iç benlikleriyle olabildiğince az ilişki içinde olmaları yatar. Ancak bu kendi iç dünyalarına uzak durdukları durumda psikosomatik hastalıklara da eğilimli hale gelirler. Örneğin karınları ağrıyorsa sadece buna odaklanırlar, duyguların vücutlarına olan etkilerini fark edemezler. 

Aleksitimi Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Birine aleksitimi teşhisi koymak için bazı önemli semptomların birkaçının ilgili bireyde görülmesi gerekir. Örneğin; bireyin kendi duygularını olduğu kadar karşısındakinin duygularını anlama konusunda yetersiz kalması, duygularını aktaramamasından ortaya çıkan psikosomatik belirtiler, bayılma, mide bulantıları, birtakım vücut ağrıları, mide ve bağırsak ağrıları, irritabl bağırsak sendromu, taşikardi, kalp atışlarındaki hızlanma ve bunun gibi durumlar, aleksitimi belirtileri olarak sayılabilir. Ayrıca kandaki stres hormonları, aleksitimik kişilerde meydana gelen gerilim yüzünden yükselme eğilimindedir. Bunun gerçekleşmesi sonucunda ise ortaya kronik vücut ve baş ağrıları, yüksek kan basıncı gibi problemler çıkabilmektedir. 

Aleksitimi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Aleksitimi tedavisi oldukça zor bir süreci beraberinde getirir. Tedavi yöntemleri çoğunlukla psikologlar eşliğinde yürütülür ve bu süreçlerde birtakım psikoterapi yöntemleri uygulanır. Psikoterapi, bu psikolojik problemin tedavi edilebilmesi için en etkili yöntemdir. Bunlar çoğunlukla duygusal ve bilişsel psikoterapidir. Psikoterapi sonucunda büyük ölçüde olumlu yanıtlar alınmaktadır. Psikoterapi ile birlikte kişi, daha öncesinde farkında olmadığı duygularını gitgide anlamlandırmaya başlar. Böylece ortaya çıkan psikosomatik semptomları da fark ederler ve zamanla hissettikleri duyguları fark edebilirler. Böylece bir nevi duygularını en baştan öğrenirler. Psikoterapi genellikle tedavide yeterli olmakla birlikte bazı durumlarda ise ilaç tedavisi ile desteklenebilir. 

Aleksitimi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Aleksitimi Hakkında uzmanlarımıza sıkça sorulan sorulara buradan göz atabilirsiniz

Aleksitimi Nasıl Anlaşılır?

Aleksitimi hastaları, yalnızca kendi duygularını ifade edememekle kalmaz, aynı zamanda karşısındaki kişinin de duygularını anlamlandıramazlar. Bu bir çeşit duygu sağırlığıdır. Dolayısıyla bu durum, hastanın kendisi için de çevresi için de oldukça zorlayıcıdır.

Aleksitimi Tedavisi Var Mı?

Aleksitimi, doğru tedavi yöntemlerinin uygulanmasıyla atlatılabilen bir psikolojik rahatsızlıktır.

Aleksitimi Kişilik Özelliği Midir Yoksa Psikolojik Bir Bozukluk Mu?

Aleksitimiyi aslında klinik bir tanım olarak gören Cole; bu durumu bir çeşit uçta kişilik özelliği ve diğer uçta da psikolojik bir bozukluk olarak sınıflandırmaktan ziyade, normal ve klinik popülasyon arasında ölçülebilir türde bir örüntü olarak sınıflandırmaktadır.

Duygu Körlüğü Nasıl Olur?

Aleksitimi, aynı zamanda duygu körlüğü, hatta duygusal renk körlüğü olarak tanımlanabilir. Aleksitimik kişiler, kendi duygularını anlamlandıramamanın yanı sıra başkalarının duygularını da anlamlandıramazlar. Bu nedenle empati bakımından zayıf oldukları için duygusal yanıtlarda da yetersizdirler. Bütün bunlar bir arada değerlendirildiğinde, aleksitimik kişilerin sosyal bağlılıkta ve kişiler arası ilişkilerde problemli insanlar olduğu söylenebilir.

Duygusuzluk Hastalık Mıdır?

Kimi uzmanlarca duygusal körlük şeklinde tanımlanan aleksitimi kavramı, genel olarak duygusuzluk olarak da bilinmektedir. Dolayısıyla duygusuzluk bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu gibi durumlarda mutlaka profesyonel destek alınması gerekir.

Aleksitimi Testi Nedir?

Aleksitimi testi, bireyin söz konusu rahatsızlık bakımından deneyimlerini değerlendirerek aleksitimi düzeyini ölçen bir testtir.

Nurdan YAZICI UNAL
Uzman Psikolog