Uçak Korkusu (Uçak Fobisi) Nedir? Uçak Korkusu Nasıl Yenilir?

Uçak Korkusu (Uçuş Fobisi) hakkında uzmanlarımıza sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.

Aerofobi Nedir?

Aerofobiyi tanımlayan anlamlar çeşitlidir. Bunlar uçma korkusu, uçakta olma korkusu, halk arasında uçak korkusu ya da helikopter gibi uçan araçlarda uçuş esnasında bulunmak olarak sayılabilir. Ayrıca literatürde uçak fobisi için aviophobia veya aerophobia ifadelerini kullanılır.

Uçak Korkusu Kalp Krizine Neden Olur mu?

Eğer uçak korkusu olan kişinin kronik bir rahatsızlığı varsa bu durumda uzmanlara göre uçakla seyahat etmekten kaçınılmalıdır. Nitekim, kişinin hiçbir sağlık sorunu yoksa bile uçak korkusu gibi fobileri varsa kalp geçirme riski de artmaktadır.

Panik Atak Olan İnsan Uçağa Binebilir mi?

Eğer kişinin panik atağı kontrol altına alınmadıysa uçağa binmesi güç bir durumdur. Uçağa binmeyi bir şekilde başarsa ile uçuş anında atak yaşayabilir, bu da istenmeyen oldukça zor bir durumdur.

Uçakta Panik Atak Gelirse Ne Yapılmalı?

Öncelikle kısa ve sık nefesler değil, uzun ve yavaşça nefes alınmalıdır. Panik esnasında sık ve yüzeysel nefes alınsa da bu yanlıştır. Mutlaka bir iki defa da olsa derin nefes almayı denemek gerekir. Bütün pilotların bu bakımdan panik atak gibi sorunları olmasa da korku anında kaygılarını yatıştıracak bir hayalinin olması önemlidir.

İnsan Uçaktan Neden Korkar?

Uçuş korkusunun nedenleri doğuştan değil, sonradan ortaya çıkmaktadır. Bunlara örnek olarak kapalı alanlardan korkma, panik atak, yükseklik ve hayatını kaybetme korkusu verilebilir. Bu korkular çoğunlukla uçak seyahatleri konusunda yetersiz bilgi sahibi olmaktan ortaya çıkmaktadır. Ancak travmatik nedenlerle de meydana gelebilirler.

Uçak korkusu olarak da bilinen uçak fobisi, isminden de anlaşıldığı üzere uçuşa karşı duyulan korku durumunu ifade etmek için kullanılan tanımdır. Artık zamanımızda uçaklar sık kullanıldığından bu korkunun da görülme sıklığı artmıştır. Uçaklar bir ulaşım aracı olarak, çok uzun yollar katedip okyanus ötesi gezmeler için veya iş için bir yerden bir yere hızlı sürede ve daha az zamanda gidilmesi gereken yerler için tercih edilmektedir. Uçuş fobisi, mevcut ruhsal bozukluklar sınıflandırmasında yer alır. Buna bağlı olarak uçak korkusu, spesifik fobiler altında durumsal bir fobi şekli olarak bilinmektedir. DSÖ’ye (Dünya Sağlık Örgütü) 2013 yılı içinde dünyada yol üzerinde yaşanan kazalarda hayatını kaybeden kişi miktarı 1,25 milyondur. Ancak bu yolculuklar araba ile yapıldığında uçaklara kıyasla araba yolculuğu 100 kat daha ölümcüldür. Yalnızca Amerika’da yapılan bir araştırmaya göre insanların %17’si uçaktan korkmaktadır. Bu korkuya sahip kişilerin bir kısmı uçağın kaza yapmasından korkarken, bir kısmı da dar bir alanda sıkışıp kalmaktan ötürü korkmaktadır. Bu korkulara rağmen uçmak durumunda kalanlar ise yine ankete göre %7 oranındadır. Uçaktan korktuğu için kullanmaktan kaçınan kişilerin oranı ise nüfusun %3’üne tekabül etmektedir. Başka bir açıdan bakılacak olursa, bazı kişiler için uçmayı hayal etmek bile başlı başına gerginlik yaratan bir eylemdir. Uçuş fobisi bu bağlamda panik atak ile birlikte yaşanırsa ortaya tehlikeli durumlar çıkabilmektedir. Uçuş korkusunu yenmek için psikiyatristlerden yardım alınabileceği gibi insanlar bu korkuyu kendi kendilerine de zamanla yenmeyi başarabilirler. Ancak bunların yanında uçak korkusu olup bu yüzden hava yollarını tercih etmeyen kişiler de vardır, bu durum seyahat etmeyi zorlaştırmaktadır. Kimi zaman yolcular havaalanına kadar gider ancak uçağa binemez, kimi zaman ise uçağa biner ancak uçak yola çıktıktan sonra kararını değiştirip inmeye çalışırlar. Bazı durumlarda ise kişiler bilinen hiçbir korkuları yokken uçuş sırasında türbülans veya benzeri bir problem sonrasında travma sonrası stres belirtilerine bağlı olarak uçuştan korkabilirler. Herhangi bir deneyimden yola çıksın ya da çıkmasın uçuş korkusu, mesleki ve maddi açıdan birçok sınırlandırmaya girmeye neden olur. Bu yüzden bazı kişiler saatler süren otobüs yolcuları yapmak zorunda kalırlar ve hayat kaliteleri önemli ölçüde düşer.

Uçak fobisi öğrenilmiş korkular arasında yer alır ve bu korkunun bilinen belli başlı nedenleri bulunmamaktadır. Ancak uçak korkusunun nedenleri kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Daha önceleri uçak ile yolculuk yapmış ve bu deneyiminde hiçbir problem yaşamamış insanlar bile kimi zaman uçuş sırasında beklenmedik bir korkuya kapılabilirler. Bu durum o sırada kişinin var olan kişisel problemlerinden kaynaklı olabileceği gibi, uçuş sırasında meydana gelen türbülans, kulak çınlaması, burnun kanaması gibi sebeplerden de meydana gelebilir. Uçuş problemi, kişinin hayatının her alanında kontrolü elde etmeye çalışan ve kontrol problemi olan biri olmasından dolayı da kaynaklanabilir. Bu kişiler, uçuş sırasında kontrol kendilerine olmadığı için panik olabilirler. Bunun yanı sıra çevreden gelen hava yolu ile ilgili olumsuz düşünceler de uçak korkusunu tetikleyebilir. Bu kişilerin uçağa binme ve uçak seyahati ile ilgili yanlış bilgileri uçağı binmeye çekinceye neden olabilir Bunların haricinde genetik yatkınlık da uçak korkusuna neden olabilmektedir. Eğer aile bireylerinden birinde uçak fobisi varsa sizin de uçak fobiniz olma olasılığı yüksektir. 

Bilişsel üslubun haricinde, bir insanın uçuş fobisi yaşamasına neden olabilecek diğer faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz: 

●   Stresli bir hayat sürmek 

●   Kişilik özellikleri 

●   Uçuş tehlikesi ile ilgili yanlış bilgilendirme 

●   Genetik olarak yatkın olmak 

Uçak fobisi belirtileri olarak kalp çarpıntısı, iç sıkıntısı, uçağın düşmesinden hiç olmadığı kadar korkmak gibi belirtiler görülebilir. Diğer korkularda da olabileceği gibi, uçma korkusu da hem bedensel hem psikolojik olarak bazı etkilere yol açar. Bedensel belirtiler içerisinde terleme, titreme, kalp ritminde artış, bulantı ve kusma gibi belirtiler yer alır. Psikolojik etkiler arasında ise tahriş, baş dönmesi, ölümden korkma, düzgün düşünememe ve sinirli olma vardır. Bu tip belirtileri yaşayan uçak korkusu sahipleri, bu belirtileri havaalanına gelir gelmez yaşamaya başlarlar. Bunlar büyük panik atak belirtileri sergileyebilir, sinir bozucu olabilir, havayolu personelin ya da aile üyeleri, arkadaşlar ya da meslektaşları tarafından atılabilirler. Bazı durumlarda ise kişiler havaalanına girer girmez değil, uçak havalandıktan sonra bu tür belirtileri yaşamaya başlarlar. 

Uçak korkusunu yenmek için profesyonel bir desteğe başvurmanız son derece faydalı olacaktır. Uçak fobisi tedavisi kapsamında bilişsel davranışçı terapi yöntemleri, psikoterapistler tarafından en çok tercih edilen yöntemdir. Bu tür terapi yöntemleri tedavi sürecinde oldukça etkilidir. Sanal gerçeklik tedavisi de son zamanlarda tercih edilen etkili tedavi yöntemlerinden birisidir.  

Bu yol sayesinde sanki uçuş yaşanıyormuş gibi bir ortam içine girilir ve hastanın uçuş sırasında verdikleri tepki psikoterapistler tarafından anlık olarak incelenebilir. Uçuş korkusuna neden olan etken incelendikten sonra, uçuş korkusunu oluşturan sebepler ortadan kaldırılmaya çalışılır böylece hasta bu korkuya karşı duyarsızlaşabilir. 

●     Eldeki verilere bakıldığında uçak yolculukları %99 oranında sorunsuz gerçekleşmektedir. Dolayısıyla uçaklarda kaza riski az olduğundan bu tür bilgileri dinlemek size rahatlama sağlayabilir. 

●     Uçuş sırasında kitap okumak, film seyretmek veya oyunlarla ilgilenmek dikkatinizi başka yöne çekerek kaygınızı azaltmaya yardım edebilir. 

●     Su içmek ve derin nefes almak da yardımcı olabilir. 

●     Eğer uçuş sırasında uçağın motorunun çıkardığı sesler size kaygı veriyorsa, kulaklık takarak bu seslerden bir nebze de olsa kendinizi uzaklaştırabilirsiniz. 

●     Gerekiyorsa uçaktaki görevli kabin ekibiyle iletişime geçebilirsiniz. Onlara korkunuza neden olan sebepleri anlatırsanız sizi en doğru şekilde bilgilendireceklerdir. 

●     Uçuş korkusu olan kişiler çoğunlukları kendilerini sıkışmış gibi hissettiklerinden cam köşelerinde seyahat etmek istemeyebilirler. Bu yüzden uçak bileti alırken koridor tarafında bir yer seçebilirsiniz. Çift koridorlu büyük uçaklar da konforlu bir yolculuk için tercih edilebilir. 

●     Yolculuk boyunca uyumak da etkili bir yöntemdir. Eğer uçuş sırasında uykuya dalmakta sıkıntı çekiyorsanız bir doktordan size yardımcı olacak bir sakinleştirici vermesini isteyebilirsiniz. Bazıları uçuş korkusundan kurtulmak için alkol kullanmayı tercih etse dahi, bu yöntem tam anlamıyla tavsiye edilen bir yöntem değildir. 

‘’Uçak korkusu nasıl giderilir?’’ sorusuna yanıt olarak, kendi başınıza da uygulayabileceğiniz bazı tavsiyeler verilebilir. Bu tavsiyeleri ise şu şekilde sıralayabiliriz: 

●   Yapılacak olan gevşeme hareketleri sizi rahatlatabilir. Yoga bu konuda yardımcı olabilecek bir yoldur. Ayrıca gergin hissettiğiniz zamanlarda omuzlarınızı serbest bırakabilirsiniz, gerginlik anlarında kişiler omuzlarını kasma eğilimindedir. Omuzları yukarı aşağı hareket ettirip daha sonrasında da başınız aşağıda kalacak şekilde oturun. 

●   Düzgün bir nefes kontrolü de rahatlama sağlayacaktır. Hızlı ve küçük nefesler almak kaygıyı arttırır. Bu yüzden yavaş ve uzun solukları nefesler alınmalıdır böylece kalp atışlarınız da yavaşlar. 

●   Uçuş esnasında dikkatinizi bedeninize yöneltmeyin. Dikkatin sürekli bedende olması kaygıyı arttırır. Bunun yerine uçuş esnasında arabada gittiğinizi hayal edip, güzel bir manzarayı izlediğinizi düşünebilirsiniz. 

●   Eğer bunları hayal edecek kadar güçlü bir hayal gücünüz yoksa rahat olan diğer bir yolcuyu izleyebilir ve hakkında tahminler yapabilirsiniz. Uçakta en çok hangi renklerin giyildiği, ne kadar gözlük takıldığı gibi düşünceler dikkatinizi uçuştan dağıtarak size yardımcı olacaktır. Uçuş sonrası yapacaklarınızı düşünmek de yardımcı olacak yöntemlerden biridir. Ancak uçuş ile ilgili anlamlar çıkarmaya çalışıp hosteslerin tavırlarını incelemek yardımcı olmayacaktır. 

●   Kitap, dergi, dizi ve atıştırmalık gibi şeyleri yanınızda bulundurmak da dikkatinizi uçuştan dağıtarak size rahatlama sağlayabilir. 

●   Uçuş esnasında geçecek olan bu zamanı, daha önce kendinize ayıramadığınız bir zaman olarak düşünüp uçuştan keyif almaya çalışabilirsiniz. 

Uçak korkusu, kişinin hayat standartlarını önemli ölçüde düşüren bir korkudur. Bu fobiden kurtulmak için alanında uzman bir psikiyatriste başvurabilirsiniz. Uçakla yolculuk etme korkusu olan kişiler, alanında uzman bir psikiyatriste başvurarak hipnoz gibi tedavi yöntemleri sayesinde bu korkularından kurtulabilirler. Tanı, teşhis ve tedavi bu tür durumlarda büyük önem arz eder. Bu korkuya sahip olan kişilerin çoğunlukla bu korkularını aşmadan uçak ile yolculuk yapmamaları tavsiye edilir. Uçak fobisi olan kişilerin korkularının şiddeti birbirinden farklıdır. Buna bağlı olarak korku seviyesinin büyüklüğüne göre tedavi yöntemleri de farklılık göstermektedir. İlk olarak kişi, uçuşlar hakkında doğru ve yeterli bilgiler edinerek korkusunu kendi kendine yenmeyi deneyebilir. Bu yöntemlerin ilkidir. 

Uçak fobisi tedavi yöntemleri arasında ikinci olarak bir psikolog yardımı ile hipnoterapi, psikoterapi ve bilişsel tedaviler de denenebilir. Sanal gerçeklik cihazları ile uçağa binme simülasyonu da uzmanlar tarafından etkin tedavi yöntemlerinden biri olarak düşünülmektedir. Bu tarz simülasyonlar ile kişi, uçuşla ilgili en çok hangi konuda kaygı duyduğunu psikoloğa anlatabilir ve psikolog da bu noktalar üzerinde durarak sorunu çözmesine yardımcı olabilir. 

Uçak Korkusu İçin İlaç Tedavisi 

Yapılan ilaç tedavilerinin çoğu, uçuş fobisinin yenmede etkili olmamaktadır. Yolcular benzodiazepinler ve alkol gibi çeşitleri maddeleri kendi kendilerine kullansalar da bunlar ancak kısa süreli rahatlama sağlamaktadır. Eğer uçuş korkusu agorafobi ve panik bozuklukla ikincilse, ilaç tedavisi de etkisiz olacaktır. Böyle durumlarda antidepresanlar, en yüksek fayda için davranışsal terapi eşliğinde alınırlar.