Panik Atak Nedir? Panik Atak Belirtileri Nelerdir?

Panik atak, ciddi derecede fiziksel boyutlara ulaşan şiddetli bir korku atağı olarak tanımlanabilir. Bu durum görünürde bir etken veya tehdit olmadığı halde görülür. Panik atağın yaşandığı sırada birey, o an kalp krizi geçirdiği ya da ölmek üzere olduğu endişesine kapılabilir. Bu ataklar sürekli yinelendiği takdirde ortada panik bozukluk olduğundan bahsedilebilse de birçok kişi hayatında bir veya iki kere panik atak yaşamış olabilir. Panik atakların ne zaman başlayacağı ve ne sıklıkla olacağı belirsizdir. Bu da panik atak ve panik bozukluğu psikiyatri alanında en çok görülen sorunlardan biri haline getiren faktörler arasında öne çıkmaktadır. Panik atak kişinin hayat kalitesini oldukça kötü yönde etkileyebilecek bir sıkıntıdır, bu yüzden korkutucu bir yanı vardır. Ancak kişinin hayatını tehlikeye atan bir rahatsızlık değildir. Kişi, bir uzmandan destek alıp hastalığın tanısı konulduktan sonra durumu kontrol altına alabilir. 

Panik atak, şiddetli korku ve endişe halidir. Başlama zamanı belirsizdir, aniden başlar ve dakikalar içinde şiddeti en üst noktaya çıkabilir. Panik bozukluk ise tekrar eden dört panik atak durumunun fiziksel belirtilerle birlikte yaşanması durumu olarak açıklanabilir. 

Tıpkı diğer psikolojik rahatsızlıkların bazılarında olduğu gibi, panik atağın kesin nedeni de tam anlamıyla bilinmemektedir. Lakin yine de travmatik veya stresli dönemler, beyindeki nörotransmitter dengesizliği gibi faktörlerin bu rahatsızlığın gelişiminde etkili oldukları düşünülmektedir. 

Panik atak, insanların hayatları boyunca en az bir kere yaşayabilme ihtimali olan ve sık görülen bir psikiyatrik sorundur. Erkekler panik bozukluktan kadınlara oranla daha az etkilenir. Panik atak, erken erişkinlik dönemindeki kişilerde daha sık görülür. Ergenlik döneminin altındaki yaş gruplarında genellikle fazla görülmez. 

Panik atağı tetikleyen birçok faktör vardır. Bu faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz: 

●   Genetik yatkınlık (Kişinin birinci dereceden akrabalarında panik atak öyküsü varsa kişinin de panik atak yaşama durumu %40 civarındadır) 

●   Bazı İlaçlar 

●   Anatomik bozukluklar 

●   Bazı antidepresanların yan etkileri 

●   Sigara ve alkol kullanımı 

●   Uyuşturucu kullanımı 

●   Fazla kafein tüketimi 

●   Hızlı nefes alıp vermek 

●   Sevilen birini kaybetmek 

●   Cinsel saldırılar 

●   Serotonin, Gamma-aminobütirik asit ve de noradrenalin tarzı kimyasalların düzensiz ve dengesiz olma durumu 

Panik atak sırasında kişinin sempatik sinir sistemi tetiklenmektedir. Kişi bu durumda tehlikenin içerisindeymiş hissine kapılacaktır. Panik atak yaşanması için ortada herhangi bir tetikleyici olmasına gerek yoktur, kendi kendine de başlayabilir. Panik atak başladıktan sonra ortalama 10 dakika içinde belirtiler en yüksek seviyeye ulaşır. 

Atak durumu başladıktan sonra aşağıdaki belirler görülebilir: 

●   Terleme 

●   Titreme 

●   Nefes almada güçlük 

●   Kalpte çarpıntı 

●   Nefesin kesilmesi 

●   Göğüs ağrısı ve göğüste baskı hissi 

●   Bulantı 

●   Baş dönmesi 

●   Bayılma hissi 

●   Karın ağrısı

●   Çevreyi düzgün algılayamama 

●   Kendini algılayamama 

●   Delirme hissi 

●   Ölecek hissine kapılma 

●   Uyuşma 

●   Üşüme 

●   Ateş hissi 

Panik bozukluk, ortalama 25 yaşlarındaki yetişkinlik döneminin başları ve ortalarındaki insanlarda görülür. Bazı beklenmedik durumlarda panik atak süresi 1 saati bulabilse de ortalama atak süresi 10-20 dakika arasında sürer. Panik atak durumu herkeste aynı şekilde gerçekleşmez. Belirtiler ve yaşananlar kişiden kişide farklılık göstermektedir. Panik bozukluğun oluşumuna etki eden faktörlerden birisi de kişinin panik atakları yaşadıktan sonra tekrar bir atak daha yaşama endişesidir. Panik atak tek başına ölümcül bir durum değildir fakat belirtilerinin arasında olan kalp çarpıntısı, kalp krizi gibi ciddi bir sağlık sorunuyla benzerlik gösterdiğinden dikkat edilmesi gerekir. Panik atak yaşayan kişinin, durumun hangisi olduğunu anlayamayabileceğinden bu gibi durumlarda bir sağlık kuruluşuna başvurması tavsiye edilir. 

Gece uykusunda görülen panik atağın belirtileri ise şu şekilde sıralanabilir: 

●   Ölüm korkusu duymak 

●   Kalp atış hızında artış 

●   Sersemlik hissi 

●   Zamanı algılayamama 

●   Kontrolünü kaybetmek 

●   Çıldırma hissi 

Panik atağın ilk olarak ortaya çıkmasında hem kimyasal hem de genetik faktörler etkili olabilir. Vücudun acil durum uyarısı veren sempatik sinir sisteminin devreye girmesi durumunda, adrenalin ve dopamin gibi salgılar yükselir. Kişi adeta kendisine karşı bir saldırı geleceği hissini yaşayarak tedirgin olabilir. Bu durumda kalp atışları ve nefes alma sıklığı yükselir, vücut sıcaklığı artar. Kişi aynı hayati bir tehlikeye maruz kalmış gibidir. Kişi normalde tehlikeli olmayan bir durumda bile çok kötü şeyler yaşayacağını değerlendirmeye devam ediyorsa bu durumda ‘panik döngüsü’ denir. Gerekli tedavilerle bu döngünün kırılması hedeflenir. Bunların haricinde panik bozukluğun yaşanmasında bazı genetik faktörler de yer alabilir. Ancak kişinin ergenlik öncesi dönemde yaşadığı birtakım travma benzeri deneyimler de panik bozukluğun gerçekleşmesinde etkilidir. 

Panik atak sırasında ayağa kalkmak ve vücudu dik tutmak önemlidir. İnsanlar kaygılı ve korku duyduğu durumlarda içgüdüsel olarak kalp ve akciğerlerinin bulunduğu bölgeyi korumaya almak için öne doğru eğilirler. Vücudun dik tutulması vücuda ortadan bir sorun olmadığı mesajını verecek ve kişiyi sakinleştirecektir. Çok fazla düşünmek de atağı tetikleyen sebepler arasındadır. Bu durumlarda kişi kendine yaşadığı şeyin bir panik atak olduğunu, bunun aslında zararsız ve geçici bir durum olduğunu ve yapması gereken hiçbir şey olmadığını hatırlatmalıdır. Ayrıca kişi korku duyduğu düşüncelerin gerçek olup olmadığını da kişi kendine sormalıdır. Böylece gerçekliğe bir nebze de olsa dönebilir. Derin nefes alıp vermek de sakinleşmeye yardımcı olur. Bunun yanında ayağa kalkıp kısa bir yürüyüş yapmak da dikkati ataktan uzaklaştıracaktır. Yakın bir arkadaşı veya yakını aramak da atak durumunda kişileri rahatlatabilir. Sevdiği insanlarla konuşmak insanlara güvende oldukları hissini verir. 

Panik atak, tedavi edilmediği takdirde kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilmektedir. Bu etkilerden bazıları; 

●   Araç sürmekten kaçınma 

●   Evi terk etmek istememe 

●   Sıklıkla tıbbi yardım ihtiyacı 

●   Azalan sosyal istekler 

●   İş ve okul hayatında problem yaşama 

●   Bazı psikiyatrik hastalıklar (depresyon, anksiyete) 

●   İntihar eğilimi 

●   Alkol ve madde kullanımında artış 

●   Ekonomik problemler 

Bazı panik bozukluğa sahip kişilerde agorafobi görülebilmektedir. Agorafobi, toplu açık alan ve mekanlarda bulunma korkusudur. Kişi panik atak sırasında bu gibi ortamlardan kaçamayacağı düşüncesine kapılır. 

Panik atak birçok farklı sağlık sorunuyla karıştırılabilmektedir. İlk olarak kişiden ve yakınlarından durumu dinlemek gerekir. Sonrasında kişiye, EKG, kan sayımı, tiroit testleri ve solunum testleri gibi birtakım testler yapılır. Bunların haricinde panik atak yaşayan kişilerin psikososyal durumunun da öğrenilmesi elzemdir. Kişi yaşadığı endişe, stres ve ilişki problemlerini anlatırken mutlaka gerçeklerle beraber anlatmalıdır. 

Panik atak, kalp krizi gibi ciddi bir sağlık sorunuyla beraber kendini gösterdiğinden EKG istenebilir. Kişinin panik bozukluğa sahip olduğu düşünülüyorsa uygun tedavi için bir ruh sağlığı uzmanından yardım alınması tavsiye edilir. 

Panik bozukluk kendini birtakım laboratuvar veya radyolojik tetkikler sonucu gösteren bir hastalık değildir. Panik atak yaşayan her insan panik bozukluğa sahip olmuyor olabilir. DSM kriterlerine göre kişinin durumu değerlendirilir: 

●   Sık sık panik atak yaşama 

●   Bir atak yaşadıktan sonra daha fazla atak yaşamaktan endişe ve korku duyma 

●   Kişinin kalp krizi geçirme ve aklını kaybetme endişesi sonucu bazı ortam ve davranışlardan kaçınması 

●   Panik atağın herhangi bir madde veya ilaçtan kaynaklanmaması 

●   Panik atakların nedeni olarak herhangi bir hastalık bulunmaması 

●   Atakların ve belirtilerinin öteki psikiyatrik sorunlar ile açıklanamıyor olması 

Uygun tedavi görülmemesi durumunda bu durumlar kötüleşerek diğer korku türlerine dönebilir veya panik bozukluk ilerleyebilir. Bu yüzden tedaviye olabildiğince çabuk başlamak önem arz eder. 

Panik atak tedavisi için hem ilaçlar hem de birtakım psikoterapi yöntemleri kullanılabilir. Psikolojik tedavi olarak ilk olarak bilişsel-davranışsal tedavi uygulanır. 

BDT uygulamaları ile terapist tarafından panik atak ile ilişkili semptomlar kademeli ve yineleyerek tekrardan yaratılır. Bu uygulamalarla bireyin ortaya çıkardığı kalp krizi gibi fiziksel semptomların onun hayatını tehdit etmeyeceğini anlaması sağlanır. 

BDT uygulamaları eğer başarıya ulaşmışsa, hastalar önceden içinde bulunmaktan endişe duyduğu ortam ve yapmaktan kaçındıkları davranışlar konusunda daha rahat davranabilirler. BDT dışında konuşma terapisi de etkili bir psikoterapi tekniğidir. Konuşma terapisinde ilk olarak hastaya panik atak ve panik bozukluk hakkında bilgi verilir. Akabinde söz konusu durumlarla nasıl başa çıkacağı hastaya anlatılır. 

İlgili psikoterapi yöntemlerinin sonuç vermesi emek isteyen ve zaman alan bir süreçtir. Yapılan tedavilerin ardından hastalar ortalama olarak birkaç hafta içinde panik atakla ilgili yaşadıkları semptomlarda azalma görüp, yine ortalama birkaç ayda ise bu semptomların çoğunda gözle görülür bir düşüş gözlemleyebilirler. Ancak tedavi planına gereken özen gösterilmeyip programda sapmalar yaşanırsa, ataklar tekrarlayıp azalan belirtiler tekrardan ortaya çıkabilir. Bu yüzden tedavi programına sadık kalmak şarttır. 

İlaç Tedavisi 

BDT dışında ilaç tedavisi de panik atak sonucu meydana gelen belirtiler için etkili olan bir yöntemdir. İlaç tedavisi, panik atak ile ilişkili belirtilere ve eğer eşlik ediyorsa depresyon üzerinde de etkilidir. İlaç tedavisi olarak tedavi kapsamında çeşitli ilaçlar bulunur: 

Seçici Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SSRI): Antidepresan bir ilaç grubudur. Yan etkilerinin az olması bakımından güvenli sayılırlar. Tedavinin ilk basamağında tercih edilirler. 

Seçici Noradrenalin ve Serotonin Geri Alım İnhibitörleri (SNRI): Diğer bir antidepresan ilaçlarıdır. İleride yaşanabilecek panik ataklarda etkilidirler.

Benzodiazepinler: Benzodiazepin benzeri ilaçlar kişinin sinir sistemini baskılarlar. Bu da sinir sistemini yatıştırır. Genellikle uzun süreli kullanımları önerilmez aksi takdirde bağımlılık yapabilirler. Diğer ilaçlarla etkileşime girebileceklerinden kullanımına dikkat edilmesi gerekir. 

Beta-blokerler: Genellikle panik atağın sebep olduğu çarpıntı ve sersemlik hislerine yönelik kullanılan ilaçlar arasındadır. 

Hekim tarafından verilen ilaçlardan fayda görülmez ise diğer ilaçlar da tedavide denenebilir. Ancak bazen ilaçların bir arada kullanılmasıyla etkilerinin artması da söz konusu olabilir. Yine de şunu bilmek gerekir ki, ilaçların etkileri hemen ortaya çıkmaz. İlaçların etkileri genellikle kişinin kullanmaya başladığı zamandan birkaç hafta sonrasında kendini gösterir. 

Panik Atak Tedavisi Sonrası 

Yukarıda bahsedilen tedavi yöntemleriyle panik atak kontrol altına alınabilir. Ancak tedavi bittikten sonra bazı kişilerde panik atakların tekrarladığı görülmüştür. İlaçlarla yapılacak tedavinin yanı sıra solunum egzersizleri ve gevşeme hareketleri de yardımcı olabilir. Özellikle panik atak sırasında solunum zorluğu görüldüğünden solunum egzersizleri bu konuda yardımcı olabilirler. Panik atağın sebep olduğu soluk alıp vermede sıklık yaşama ve zorlanma durumu kişiyi panik atak konusunda iyice korkutup endişeye düşürür. Bu yüzden panik atak sırasında nefes alıp verme egzersizlerinin yapılması atağı kontrol altına almakta yardımcı olur. İlgili nefes alıp verme egzersizleri ağızdan solunumla yapılır. Soluk alıp verme egzersizleri kişinin 4 saniye boyunca derinden nefes alıp, 1 saniye tutması ardından hemen değil, 4 saniye boyunca nefesini vermesi ile gerçekleştirilir. Nefes egzersizlerinin yanı sıra, bireyin de panik atak belirtilerinin farkındalığını yaşaması önem arz eden bir durumdur. Kişi farkındalık sahibi olursa durumun uzun sürmeyeceğini ve kısa zaman sonra yeniden sağlıklı olacağını bilir ve rahatlar. Ayrıca atakları birtakım çevresel unsurlar da tetikleyebileceğinden kişi panik atak yaşayacağını hissetmesi durumunda gözlerini kapatarak dış unsurlardan bir nebze de olsa kendini soyutlayabilir. Nefes alıp verme egzersizlerinin yanı sıra kas gevşetme için yapılabilecek birtakım egzersizler de kişinin vücudunun atak esnasında verdiği tepkileri yatıştırabilir. Bu yolla ilk önce parmaklardan başlayarak bütün kaslar gevşetilir. Bu tekniklerin etkinliğini arttırmak için kişinin ilgili egzersizler konusunda bilgili olması önemlidir. Panik atağın tedavisi için uygulanan tekniklerden bir diğeri de hipnozdur. Hipnoz yolu ile gerçekleştirilen birtakım yollarla bireyin endişelerinde azalma olduğu hatta komple yok oldukları gözlemlenmiştir. Bunun yanı sıra panik bozukluk yaşayan kişilerin egzersizlerini düzenli yapması da önemlidir. Yapılacak olan egzersizlerle beyindeki kimyasallar arasında denge kurulur. Dengeli kimyasal salgılanmalar sonucu endorfinin salgılanması da artışa geçer. Endorfin yürüyüş ve yüzme gibi egzersizlerle salgılanır bu da onu iyi hissettirir. Ancak en nihayetinde psikoterapi, panik atak tedavisinde en önemli yöntemlerden biridir. 

Panik atak belli bir süre sonra etkisini yitirir, ancak bazı durumlarda ataklar kendilerini yineleyebilirler. Yineleyen ataklar kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürür. Atakların şiddetlenmemesini sağlamak adına yapılabilecek birtakım yöntemler sayılabilir: 

●   Solunum egzersizlerinin nasıl yapacağını bilmek 

●   Sigara, alkol ve kafein kullanmaktan kaçınmak 

●   Gevşeme teknikleri uygulamak 

●   Düzenli egzersiz yapmak 

●   Uyku kalitesine dikkat etmek 

Panik Atak ile İlgili uzmanlarımıza sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.

Panik Atak Daha Çok Kimlerde Görülür?

Erkekler panik bozukluktan kadınlara oranla daha az etkilenmektedir. Panik atak, erken erişkinlik dönemindeki kişilerde daha sık kendini gösterir. Ergenlik döneminin altındaki yaş gruplarında pek fazla görülmez.

Panik Atak Testi Nedir?

Panik atak testleri, kişinin panik atak sorununu saptamak adına yapılan testlerdir. Panik atak durumunda kişi bazen panik atak geçirdiğini bilmeyerek kalp krizi geçirdiğini düşünebilir. Dolayısıyla panik atak testi sorunun neden kaynaklandığını anlamak açısından yardımcı olur. EKG, tiroid testleri, kan sayımı ve de solunum fonksiyon testleri panik atak testlerindendir.

Panik Atak Testi Nasıl Yapılır?

Kişinin tıbbi geçmişi ve yaşam öyküsü dinlendikten sonra panik atak testleri, hastanelerde ilgili uzman doktorlar gözetiminde yapılmaktadır.