Konversiyon bozukluğu hastalığının baş öznesi olan konversiyon, kelime olarak ‘’döndürme’’ anlamına gelir. Bu terim, diğer bir deyişle psikolojik temelli olan problemlerin etkilerinin vücutta fiziksel olarak meydana gelişini tanımlamak için kullanılır. Konversiyon aslında bakıldığında bir çeşit savunma mekanizması olarak bilinir. Savunma mekanizmalarını, ruhumuzun içinde gerçekleşen buhranların meydana getirdiği can sıkıcı sonuçlardan koruyan sistemler olarak da tanımlayabiliriz. Savunma mekanizmaları egonun bir işlevidir. Savunma mekanizması bir bilinçdışı süreçtir, bu nedenle vücut bir savunma mekanizması geliştirip bunu kullansa bile biz bunun gerçekleştiğinden haberdar değilizdir. Bir diğer açıdan da bu gerçekleştirilen koruma her zaman iyi sonuçlar vermeyebilir. Yine de bu olumsuz sonuçlar esas ruhsal çatışmalara nazaran daha az zararlı olduklarından tercih edilirler.
Konversiyon bozukluğunda, normalde bilinen ya da altta yer alan herhangi bir tür fiziksel sebep bulunmadığı halde bayılma, duyu kaybı ya da felç gibi bir grup nörolojik semptomlar kişinin kontrolü dışında gerçekleşebilir. Konversiyon bozukluğu bir çeşit psikiyatrik sorundur. Kişiler genellikle en çok bayılma şikayeti ile hekime başvururlar. Bayılmalar hatırlanmayacağı gibi, genellikle kişinin yanında insanlar varken gerçekleşir. Buna kişi kendine gelirken ağlamalar ya da zarar verici davranışlar da dahil olabilir. Konversiyon bozukluğu ortaya bunlar haricinde başka bir takım belirtiler de vererek çıkabilir. Bunlara örnek olarak vücudun kol ve bacak gibi bölgelerinde uyuşmalar, halsizlik, hissizlik, titreme, sarsıntı, geçici ses kısılmaları ve körlük verilebilir. Bu tür fiziksel belirtilerin ortaya çıkması gereken ortamda kişi ya diğerleriyle bir tür çatışmanın içine girmiştir ya da ona stres verecek diğer bir durumun içerisindedir. Diğer insanlara göre bu sorunu yaşayan kişi rol yapıyormuş gibi gerçek dışı tepkiler veriyordur. Ancak kişi hiçbir şeyi kasıtlı olarak yapmıyordur ve kendi de korku içerisindedir.
Konversiyon bozukluğunun nedeni gerçekleşen ruhsal çatışmalar ve kişinin baş etmekte büyük güçlük çektiği stres durumları yüzünden ortaya çıkan savunma mekanizmasının tepkisidir. Bu tür can sıkıcı psikolojik zorluklar en sonunda fiziksel tepkimelerle kendilerini gösterirler. Konversiyon bozukluğunun aslında birey için iki adet mühim faydası vardır. Diğer birtakım psikolojik problemlerle de var olduğu gibi konversiyon bozukluğunda da sorunun devam etmesine fayda sağlayan birtakım etkenler bulunur. Bunlara birincil ve ikincil kazançlar denir. Bu kazançlar meydana gelen fiziksel tepkinin pekiştirilmesine ve tekrarlanmasına sebep olur.
Birincil kazançta kişi, psikolojik sıkıntının verdiği problem ve kaygıdan kurtulmuş haldedir. Bir diğer deyişle kişinin beyni, yaşadığı psikolojik sorunun acısıyla yüzleşmez ve buna bağlı olarak diğer bir sorunu meydana getirir. Bu durum bir çeşit beynin bastırma mekanizmasıdır. Bu mekanizma sayesinde önceki deneyimlerimizden var olan travmatik olayların duygusal etkilerini her an yaşamayız. Böylece yaşantı daha kolay bir hal alır.
Bu yüzden beyin olumsuz anılar sonucu meydana gelen bu tür duyguları bastırır. Buna da birincil kazanç denir. Bu birikmeler beynin limbik sistem denen bölgesinde yer almaktadır ve son araştırmalarda bu durum daha net görülmüştür. Yine de bazı bastırılan olumsuz duygular orta beyindeki limbik sistemde sakince durmazlar ve kişiye dolaylı yoldan birtakım problemler deneyimletirler. Bu problemlerden birisi de konversiyon bozukluğudur.
İkincil kazanca bakılacak olursa; kişinin fiziksel semptomlar aracılığıyla hastalığını bahane şeklinde kullanarak günlük sorumluluklarından kaçmasına yardımcı olur. Bu durum da bilinç dışı gerçekleşmektedir. Yani kimse kasıtlı olarak kendi kendine konversiyon bozukluğu yaratamaz. Ancak konversiyon bozukluğundan muzdarip kişinin iş, okul ve aile çevresindeki insanlar onun hastalığından muzdarip değilse yaşadığı problemlerden kaçmak için numara yaptığını düşünebilirler.
Son zamanlarda yapılan klinik uygulamaları, gözlemler ve psikoterapilerin çalışmaları bize göstermiştir ki, konversiyon bozukluğunun sebebi olarak belirgin bir tablo bulunmaktadır. Bu da, yakın veya uzak geçmişte deneyimlediğimiz travmatik olayların duygusal etkilerinin beynimiz tarafından olması gerektiği için işlenmediği takdirde, bu etkilerin kendini fiziksel semptomlar aracılığı ile göstermesine yol açmaktadır. Günümüzde klinik araştırmalar geçmiş travmatik deneyimlerin psikolojik rahatsızlıklar geliştirmesinde ne kadar önemli ve belirleyici olduğunu ortaya koymaktadır. Bunun baş nedeni travmatik olay ve deneyimlerin neden olduğu stresin ortaya kendini fiziksel olarak göstermesidir. Bu nedenle hastanın bu açıdan incelendiğinde ortaya mutlaka travmatik olaylar çıkmaktadır. Buna takiben başvuran hastaya uygun psikoterapi yapıldığında semptomlar ortadan kalkar ve gerçekleştirmez. Konversiyon bozukluğunda etkili olan travmatik olaylardan bazılarına örnek olarak fiziksel, duygusal ya da cinsel istismar olarak sayılabilir. Yapılan gözlemler sonucunda bu çıktılar elde edilmiştir.
Konversiyon bozukluğunda en çok karşılaşılan belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
● Bedenin belli bölgelerinde meydana gelen his kaybı,
● Koordinasyon ve denge bozukluğu,
● Epilepsi tarzında yaşanan nöbet geçirme durumları,
● Bayılma,
● Hareket etmede zorluk,
● Konuşmada problem yaşama,
● Körlük,
● Dokunma duyusunda meydana gelen hissizlik,
● Sağırlık,
● Kasılmalar,
● Yutkunmada güçlük,
● Yürümede güçlük,
● Acı hissinin yok oluşu,
● Çift görme,
● Bulanık görüş,
● Ses yitimi,
● Tuvalete çıkmada gecikmeler,
● Halüsinasyonlar,
● Kol ve bacaklarda felç,
● Bedenin herhangi bir kısmında gerçekleşen titreme. Bu semptomlar en fazla bedenin sol tarafında meydana gelir.
Konversiyonun savunma mekanizmasının etkiye geçmesi için, kişinin akut veya da kronik bir psikososyal stres faktörüne maruz kalması gerekir. Böylece nörolojik belirtiler meydana gelir. Bakıldığında, kişide bu tür nörolojik belirtiler yaşamasına sebep olabilecek hiçbir nörolojik hastalık yoktur. Bu tür durumlara örnek olarak bir kadının, eşinden sürekli olarak hakaret ve küfür duymasıyla bayılmalar yaşaması verilebilir. Bu durumda duyulan kötü sözler ve küfürler kadının benliğine önemli ölçüde zarar vermektedir ve kadın kendisini değersiz, çaresiz hissetmektedir. Kişi, bu durumun içerisindeki olumsuz ruh halinden bayılarak ya da geçici bilinç kaybı yaşayarak kaçmış olur ve bu da bilinç dışı gerçekleşen bir durumdur. Bu açıdan bayılma kötü bir sorun olsa da kadın bayılma aracılığı ile içinde bulunduğu kötü ruhsal ortamdan kaçarak bir nevi kendini korumuş olur. Konversiyon ile alakalı olarak bilinmesi gereken bazı önemli noktalar vardır. Bunlardan birisi de bilinenin aksine bireyin nörolojik tepkileri bile isteye, farkında olarak yapmıyor oluşudur. Bunlar tamamen bilinç dışı tepkilerdir ve hiçbiri kişinin kontrolü altında değildir. Ancak konversiyon bozukluğunun meydana getirdiği başka sorunlar da vardır. Bunlara örnek olarak hastanın yaşadığı belirtilerden sonra içinde olduğu hasta rolünden ve hasta muamelesinden fayda sağlamasıdır. Buna da ikincil kazançlar denir. Bu durumda örnek olarak kişi stres yaşamasında diye evdeki sorunların üstünden alınıp ona ‘’iyi’’ davranılması verilebilir. Bu durum ilk başta iyi gibi görünse de ilerleyen zamanda hastalık belirtilerinin ortadan kalkmasını zorlaştıran bir sorun haline gelir.
Konversiyon bozukluğunun üç alt tipi bulunmaktadır. Bunlar:
● Devinimsel semptomlara sahip bozukluk
● Duyular ile ilgili semptomlara sahip bozukluk
● Nörolojik semptomlara sahip bozukluk
Her konversiyon bozukluğu yaşayan kişide var olan bir psikososyal stres faktörü bulunmaktadır. Bu olumsuz deneyimler, uzun zaman önce gerçekleşmiş olup etkilerinin hala devam ediyor olabileceği gibi yeni yaşanmış bir durum da olabilir.
Bazı hastalarda kendine gelme süreci yüksek sesle ağlamalar eşliğinde olur. Kişi kendine geldiği esnada saldırganlaşmıştır ve saçını, yüzünü yolma gibi aşırı tepkiler veriyordur. Eğer kişi bayılma sonrası kendine gelirken yaptıklarını anımsayamıyor ise buna disosiyatif nöbet de denir.
Birisine konversiyon bozukluğu tanısı koymak için öncelikle bedensel şikayetleriyle birlikte fiziksel bir sorunun olması gerekir. Yani bayılma, kol ve bacaklarda uyuşma, ses kısılması, görememe gibi bedensel şikayetlerin herhangi bir fiziksel neden olmaksızın meydana geliyor olması gerekmektedir. Bu yüzden ilk olarak fiziksel nedenlerin iyice araştırılması gerekmektedir. Konversiyon bozukluğundan muzdarip kişiler, hikayelerini anlatırken sıklıkla yaşadıkları bedenler problemleri önemsiz gibi aktarırlar. Buna güzel aldırmazlık (la belle indifférence) denir.
Bu bedensel tepkilerin altında herhangi bir neden olmadan yaşandığı anlaşıldıktan sonra ilk olarak bir psikiyatri uzmanına gidilmelidir. Konversiyon bozukluğu için de, diğer birtakım psikiyatrik bozuklukta olduğu gibi psikoterapilerle beraber ilaç tedavisi uygulanır. Uygulanacak tedavi sürecine hem danışan hem de uzman bir arada karar verir. İlaçlar bazı durumlarda fayda sağlasa da, konversiyon bozukluğu için en önemli tedavi psikoterapidir. İlaçların temel sorun için tedavide bir etkisi yoktur. Ancak sorunlara ek olarak depresif ve kaygı bozukluğu gibi problemler de ortada varsa o zaman ilaç tedavisi tercih edilebilir. Bu yüzden psikodinamik yönelimli psikoterapi ile destekleyici psikoterapiler gibi psikoterapi yöntemleri ilk olarak tercih edilmelidir. Stres durumuna bağlı olarak bazen terapiler çift terapisi ya da aile terapisi şeklinde olabilir. Konversiyon bozukluğu tedavisi sürecinde kişinin aile ve yakınları mutlaka uzmanla iletişim halinde olmalıdır. Danışan kişinin yaşadığı sorunlarla idare etmek için ne yapmaları gerektiğini öğrenmelidirler. Diğer bir yandan kişinin çevresi danışan kişinin birincil ve ikincil kazancını pekiştiren davranışlardan da uzak durmalıdır ve ona uzmanın önerileri çerçevesinde destek olmalıdır. Bu bozukluğun tedavisi uzun süreli ve biraz zorlayıcı olsa da sabırlı olmak gereklidir.
Konversiyon bozukluğu semptomları birkaç gün ile birkaç hafta arasında sürebilir ve bazı semptomlar ise anında düzelir. Bu belirtiler genellikle hayati bir tehdit oluşturmaz. Ancak konversiyon bozukluğunun neden olduğu depresyon, duygudurum bozuklukları, uykusuzluk ve kaygı bozukluğu kişiyi zorlayabilir. Bu yüzden tedavi almak ve onu sürdürmek önemlidir.
Konversiyon Bozukluğu hakkında uzmanlarımıza sıkça sorulan sorulara buradan göz atabilirsiniz
Konversiyon bozukluğunun belirtileri aslında çok büyük sorun gibi gözükse de tedaviye başlandıktan birkaç hafta sonra iyileşmeler görülür. Hastanelerin acil bölümlerine gerçekleştirilen ziyaretlerin önemli bir bölümünü konversiyon bozukluk oluşturmaktadır.
Konversiyon bozukluk eğer kişiyi tetikleyen sorunlar ortadan kalkmışsa zamanla yok olur. Bu aşamada profesyonel yardım önemlidir.
Konversiyona bağlı olarak gerçekleşen bayılmalar uzun sürmektedir. Bazı durumlarda bayılmalar 25-30, bazı durumlarda ise birkaç saat kadar sürebilir. Konversiyon bayılmaları kişi bilinçli haldeyken ve etrafında insanlar varken gerçekleşir.
Konversiyon histerisi, bir nevroz çeşididir. Histerinin belirtilerini ise konversiyon bozukluğunun belirtileri oluşturur.