Narsistik Kişilik Bozukluğu, Amerikan Psikiyatri Birliği'nin DSM-5 kriterlerine göre büyüklenme, sürekli hayranlık talebi ve empati eksikliği ile tanımlanan bir kişilik bozukluğudur. NKB'nin ana tanı kriterleri şunlardır:
Bu özellikler, NKB’yi tanımlayan temel faktörlerdir ve kişinin çevresiyle kurduğu ilişkileri derinden etkiler.
Narsistik özellikler gösteren bireylerle ilişkiler, genellikle dengesiz ve stresli olabilir. Bu bozukluk, sağlıklı ilişkiler kurmayı zorlaştırır çünkü narsist bireyler, çoğu zaman partnerlerinin duygusal ihtiyaçlarını göz ardı ederler. İşte NKB'nin ilişkiler üzerindeki bazı temel etkileri:
1. Empati Eksikliği
Narsistik özellikler gösteren bireylerde empati eksikliği yaygındır. Dr. Heinz Kohut’un araştırmalarına göre, narsistik kişilik bozukluğu özellikleri gösteren bireyler, başkalarının duygusal durumlarını anlamakta ve bu durumlara uygun şekilde yanıt vermekte zorlanırlar (Kohut, 1971). Bu durum, ilişkilerde duygusal bağ kurmayı engeller ve partnerlerin yalnız ve anlaşılamamış hissetmelerine neden olabilir.
2. Manipülasyon
Narsistik özellikler gösteren bireyler, kendi ihtiyaçlarını karşılamak için partnerlerini manipüle etme eğilimindedir. Dr. Theodore Millon’un çalışmaları, bu bireylerin partnerlerini ve çevrelerindekileri kendi
isteklerine boyun eğdirmek için sözel ve davranışsal manipülasyon tekniklerine başvurduklarını ortaya koymuştur.
3. Duygusal Dalgalanmalar
Narsistik özellikler gösteren bireyler, ilişkilerde aşırı idealizasyon ve devalüasyon arasında gidip gelirler. Dr. Otto Kernberg’in gözlemleri, narsistik bireylerin, başlangıçta partnerlerini yüceltirken, sonrasında küçük düşürücü davranışlar sergilediklerini göstermektedir (Kernberg, 1975). Bu tutarsızlık, ilişkide güvensizliğe ve duygusal istikrarsızlığa yol açar.
4. Bağlanma Zorlukları
Dr. Judith Herman’ın çalışmalarına göre, narsistik özellikler gösteren bireyler sağlıklı ve güvenli bağlanma oluşturmakta zorlanırlar. Bu, ilişkilerde sürekli bir mesafe yaratır ve duygusal bağlılık kurulmasını engeller (Herman, 1992).
NKB’li özellikler gösteren bir bireyle ilişki, birçok karmaşık sorunla dolu olabilir. Bu zorluklar, partnerlerin kendilerini değersiz, yorgun ve güvensiz hissetmelerine yol açabilir. Aşağıda, narsist bireylerle ilişkilerde karşılaşılan bazı temel sorunlar ele alınmıştır.
1. Sürekli Onay ve Hayranlık İhtiyacı
Zorluk: Narsist kişilik özellik gösteren bireyler, sürekli olarak partnerinin kendisine hayran olmasını ve onu övmesini bekler.
Analiz: Partner, sürekli narsist kişilik özellikleri gösteren kişilerin egosunu tatmin etmek zorunda kalır. Bu durum, partnerin duygusal tükenmesine ve özgüven kaybına yol açabilir.
2. Empati Eksikliği
Zorluk: Narsistik özellikler gösteren birey, partnerinin duygusal ihtiyaçlarını anlamakta zorlanır ve bu ihtiyaçlara önem vermez.
Analiz: İlişkide duygusal bağ zayıflar, bu da partnerin yalnız ve anlaşılamamış hissetmesine neden olur.
3. Kontrol ve Manipülasyon
Zorluk: Narsistik özellikler gösteren birey, ilişkiyi kendi istekleri doğrultusunda yönlendirmeye çalışır.
Analiz: Partner, kendi özerkliğini ve kimliğini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalabilir. Narsist kişilik özellikleri gösteren kişiler, ilişki içinde sürekli üstünlük kurmak isteyecektir.
4. Sınır İhlalleri
Zorluk: Narsist kişilik özellikleri yoğun bireyler, partnerinin kişisel sınırlarına saygı göstermeyebilir.
Analiz: Bu durum, partnerde güvensizlik ve anksiyeteye yol açabilir. Sınır ihlalleri, ilişkide partnerin kendini sürekli savunma durumunda hissetmesine neden olabilir.
5. Duygusal İstikrarsızlık
Zorluk: Narsist kişilik özellikleri gösteren bireyler, ilişkiyi aşırı idealizasyon(olduğundan daha mükemmel görme eğilimi) ve devalüasyon(olumlu özellikleri değersiz görme) döngüleri arasında sürükler.
Analiz: Bu tutarsızlık yani iniş çıkışlar partnerin duygusal bir hız treninde gibi hissetmesine ve ilişkide güvensizlik yaşamasına yol açar.
NKB’li özellikler gösteren biriyle ilişki yürütmek zorlu olsa da, bazı stratejiler bu ilişkilerde duygusal sağlığı korumaya yardımcı olabilir. İşte narsist bireylerle ilişkilerde kullanılabilecek başa çıkma stratejileri:
1. Sınırlar Belirlemek ve Korumak
Strateji: Kişisel sınırlarınızı net bir şekilde belirleyin ve bu sınırları korumakta tutarlı olun.
Bilimsel Temel: Dr. Henry Cloud’un araştırmaları, kişisel sınırların korunmasının ilişkilerde daha sağlıklı dinamikler kurulmasını sağladığını göstermiştir. Sınırların belirlenmesi, narsistin manipülatif davranışlarını sınırlandırmaya yardımcı olabilir.
2. Öz-bakım ve Öz-değer
Strateji: Kendi ihtiyaçlarınıza ve psikolojik sağlığınıza öncelik verin.
Bilimsel Temel: Dr. Kristin Neff’in öz-şefkat üzerine yaptığı çalışmalar, bireylerin kendilerine karşı nazik olmasının psikolojik sağlık üzerindeki olumlu etkilerini vurgulamaktadır. Narsistik bir partnerle ilişkide kendi ihtiyaçlarınıza odaklanmak ve kendinize değer vermek kritik öneme sahiptir.
3. Duygusal Manipülasyonu Tanıma ve Karşı Koyma
Strateji: Manipülatif davranışları tanımlamayı öğrenin ve bu davranışlara karşı kendinizi korumak için stratejiler geliştirin.
4. Destek Sistemi Oluşturma
Strateji: Güvenilir arkadaşlar, aile üyeleri veya bir terapistten oluşan bir destek ağı oluşturun.
Bilimsel Temel: Sosyal destek, psikolojik sağlığı koruma ve stresle başa çıkma konusunda büyük fayda sağlar. Destek ağı, narsistik özellikler gösteren bir partnerle olan ilişkide yaşanabilecek duygusal zorluklarla başa çıkmada önemli bir rol oynar.
5. Gerçekçi Beklentiler Geliştirme
Strateji: Narsistik özellikler gösteren bireyler partnerin değişme potansiyeli konusunda gerçekçi olun ve büyük değişiklikler beklemekten kaçının.
Bilimsel Temel: Dr. James Masterson’ın araştırmaları, narsistik özellikler gösteren bireylerin değişiminin zorluğunu ve bu sürecin uzun süreli bir tedavi gerektirdiğini vurgulamaktadır. Bu nedenle, narsist kişilik özellikleri gösteren bir partnerin davranışlarını değiştirmesini beklemek çoğu zaman hayal kırıklığıyla sonuçlanabilir.
Narsistik Kişilik Bozukluğu özellikleri gösteren biriyle ilişki sürdürmek, birçok zorluğu beraberinde getirir. Ancak, kişisel sınırları korumak, öz-değerinizi güçlendirmek ve manipülatif davranışları tanıyarak başa çıkma stratejileri geliştirmek, bu ilişkilerde duygusal sağlığınızı korumanıza yardımcı olabilir. Narsistik özellikler gösteren bir partnerle baş etmek her zaman kolay olmasa da, profesyonel destek almak bu zorlu süreçte size önemli bir dayanak sağlayacaktır.
Narsistik Kişilik Bozukluğu olan bireylerin değişimi oldukça zorlu ve uzun süreli bir süreçtir. Değişim, genellikle kişinin bu bozukluğa sahip olduğunu kabul etmesi ve profesyonel yardım almayı istemesiyle başlar. Ancak, narsistik bireylerin kendisinin yardımı kabul etme olasılığı düşük olduğundan, ilişkide büyük değişiklikler beklemek çoğu zaman hayal kırıklığına yol açabilir.
Narsistik bir partnerle sağlıklı bir ilişki sürdürmek zordur, ancak net sınırlar koymak, manipülatif davranışları tanımak ve kendinize odaklanmak bu süreçte yardımcı olabilir. Ayrıca, güçlü bir destek ağına sahip olmak ve gerektiğinde profesyonel yardım almak da ilişkiyi sağlıklı bir çerçevede tutmak açısından önemlidir.
NKB ile başa çıkarken bireysel terapi, çift terapisi veya grup terapisi faydalı olabilir. Ayrıca, narsistik bir partnerle yaşanan zorluklarla başa çıkabilmek için destek gruplarına katılmak veya bir terapistten düzenli yardım almak, duygusal sağlığınızı korumanıza yardımcı olacaktır.