Nevrotik Kişilik Bozukluğu Nedir?

Bireylerin nevrotik kişiliğe sahip olması durumu, nevrotik kişilik bozukluğu olarak tanımlanır. Bu terim, çevresel durumlara uyum sağlamakta güçlük çekenleri içinde barındırır. Bu rahatsızlık grubu sıklıkla anksiyete, güvensizlik, fobiler ve depresyon gibi belirtiler ile bilinir. Nevrotiklik sıklıkla nevroz ile karıştırılmaktadır. Ancak nevroz, genellikle nevrotik bozukluğun daha hafif bir türü olarak bilinmektedir. Hafif nevrotik davranışlar olarak fobilere sahip olmak ya da bazı durumları kaygılı hale getirmek sayılabilir. Bu çeşit bir nevrozu olan kişiler, genellikle bu durumların üstesinden gelebilmektedir. Örneğin, böceklerden korkan bir kişi bir böcek gördüğünde korkuya kapılabilir. Ancak böcek ortadan kaybolduktan sonra zihnini tekrardan boşaltabilir. Ancak bazı kişiler böcek ortadan kaybolduktan sonra bile derin bir korku duymaya devam ederler. Bu durum nevrotik kişilik bozukluğunu işaret eder. Nevrotik kişilik bozukluğundaki durum, hafif nevrotik davranışlardan daha risklidir. Nevrotik kişilik bozukluğu olan kişiler, bu tür güvensizlik ve kaygı durumlarından kendi kendilerine kurtulamazlar. Tekrar aynı örneği verecek olursak bu kişiler, böcek ortadan kaybolsa bile onun her an yeniden geri gelebileceği korkusuyla yoğun bir şekilde kaygı duymaya devam ederler. Bu durumun daha da ilerlediği kişilerde bu kaygıdan kurtulmak içi birtakım özel eylem ve ritüeller görülebilir. Örneğin, bu kişiler bir odaya girdiklerinde odada böcek olup olmadığından emin olmak için odayı tekrar tekrar kontrol edebilirler. Bu durum bazen obsesif kompulsif bozukluk olarak da tanımlanabilmektedir. 

Nevrotik kişilik bozukluğunu saptamak için, birtakım belirtilerin gerçekleşmesi gerekmektedir. Nevrotik bozukluk belirtileri genellikle aşağıdaki gibidir: 

●   Kaslarda gerçekleşen gerginlikten dolayı titremeler 

●   Otonom sinir sisteminin aktif olmasından dolayı yaşanan baş dönmeleri 

●   Terleme 

●   Nefes almada güçlük 

●   Kalpte çarpıntı 

●   İshal 

●   Kişinin normal davranışlarında yaşanan değişiklikler 

●   Kişinin günlük hayatını yaşayamaması 

Ayrıca nevrotik kişilik bozukluğu olan kişilerde, onlara özel bazı davranışlar görülür. Örneğin bu kişiler, ileriye dönük bir plan yapma konusunda başarılı olamazken aşağılık duygusu hissedebilir ya da günlük hayatlarında kin ve nefret gibi negatif duygular üzerine yoğunlaşarak buna bağlı bazı davranışları sergileyebilirler. Bazı durumlarda da bunun tam aksi olarak, aşırı derecede merhamete ihtiyaç duyduklarından karşılarındaki insanlara karşı aşırı bağımlılık gösterebilirler. 

Bu belirtiler, ilk başlarda sadece kişiyi etkiler. Ancak ilerleyen zamanda bu belirtiler kişinin diğer insanlarla olan ilişkilerini de etkilemeye başlar. Böylece kişinin çevresine olan davranışları değişir. Durum bu seviyeye geldiğinde kişi, sorunlarını ve kendini yeterince iyi ifade edemez. Ancak nevrotik kişilerde görülen belirtiler çeşitlidir ve sadece bunlarla sınırlı değildir. 

Nevrotik kişilerde görülen diğer özellikler ise aşağıdaki gibidir: 

●   Yaşanan olayların sonuçları yüzünden diğer insanları suçlama 

●   Fazla savunmacı olmak 

●   Fazla alıngan olmak 

●   Güvensizlik hissi 

●   Terk edilme korkusu 

●   Karar vermekte çok fazla zorlanmak 

●   Kolay bir şekilde heyecana ve paniğe kapılma 

●   Sosyal etkileşimlerden kaçınma

●   Benmerkezci olma 

●   Bencil olma 

●   Yoğun alkol ve uyuşturucu kullanımı 

Nevrotik kişilik bozukluğu nedenleri çeşitli sebeplere bağlıdır. Ancak bunlar genellikle kaygı bozuklukları, genetik etkenler ve çevresel etkenlerle ilgilidir. Kişinin nevrotik bozukluk haricinde sahip olduğu diğer psikolojik bozukluklar da durumu olumsuz yönde etkileyebilir. 

Bunlar aşağıdaki durumlardan biri veya birkaç tanesi olabilir: 

●     Kaygılarını kontrol etmede sorun yaşama 

●     Obsesif kompulsif bozukluk 

●     Sosyal fobi 

●     Bipolar bozukluk 

●     Panik bozukluk 

●     Fobiler 

●     Travma sonrası stres bozukluğu 

●     Kaygı ve ağrı bozukluğu 

Nevrotik kişilik bozukluğunun birçok çeşidi bulunmaktadır. Ayrıca bu çeşitlerden her birinin farklı nevrotik bozukluk nedenleri vardır. Bu nedenle nevrotik kişilik bozukluğu kişilerde farklı şekillerde görülebilir. Ancak nevrotik kişilik bozukluğu çeşitleri genellikle aşağıdaki gibidir: 

Kaygı Bozukluğu 

Bu çeşit bir nevrotik bozukluğu olan bireyler kaygılarını kontrol etmekte büyük zorluk yaşarlar. Bu nedenle bunalıma girebilir ve farklı obsesif bozukluklar geliştirebilirler. 

Dissosiyatif Bozukluklar 

Bu durumda kişiler kaygılarını belli etmemeye çalışarak kendilerinden kaçarlar. Bu sebeple de bu kişiler sıklıkla hafıza sorunları ve unutkanlık yaşarlar. Bu tür bir bozukluğu olan kişiler hafızalarının önemli bir miktarını kaybedebilmektedirler. 

Somatoform Bozukluklar 

Somatoform bozuklukları, bilinmeyen ağrılarla birlikte gerçekleşebilirler. Bu duruma genellikle kişinin vücudunun endişe ve kaygıya tepki vermemesi sebep olur. 

Anksiyete Bozuklukları 

Birçok psikolojik bozukluk, anksiyete bozukluğu ile birlikte ifade edilebilmektedir. Bu bozukluklar aşağıdaki gibidir: 

●   Sosyal fobi 

●   Obsesif kompulsif bozukluk 

●   Depresyon 

●   Bipolar bozukluk 

●   Ağrı bozuklukları 

Duygudurum Bozuklukları 

Duygudurum bozukluğuna sahip bir kişi sürekli olarak depresif bir ruh hali içerisindedir. Bu durum onun diğer kişilerle olan ilişkilerini bitme noktasına getirir. Bazı durumlarda kişi sürekli olarak mutsuz ve huzursuz hissettiği için intihara meyilli olabilir. Eğer bir kişide duygudurum bozukluğu ile beraber nevrotik kişilik bozukluğu da görülüyorsa durum daha da ciddi bir durum alabilir. Bu durumda olan kişilerin profesyonel yardım almaları hayati önem taşımaktadır. Bir uzman yardımıyla kişiye maruz bırakma terapisi ve bilişsel davranışçı terapi uygulanabilir. Bu tedavi yöntemleri ilgili bozuklukların tedavilerinde oldukça etkilidir. 

Nevrotiklik durumuna genellikle anksiyete ve kaygılar neden olmaktadır. İnsanlar hayatları boyunca bu gibi durumlarda mücadele etmek zorunda kaldıklarından nevrotik kişilerde karşılaşmak oldukça doğaldır. Bu kişiler yaşadıkları sorunlarla ilgili kendilerine göre başa çıkma yöntemleri geliştirirler. Nevrozun temeli, birbiriyle uyum içinde olmayan davranışlar göstermek olduğundan bu bir çatışmaya neden olur. 

Nevrotik kişilik tipleri çocukluk çağında ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden ilerleyen süreçte kişi kendiyle sürekli bir mücadele içerisinde yaşar. Kişi, gün geçtikçe hayatın beraberinde getirdiği sorunlardan kaçmaya çalışır ve suçluluk duyar. Kişi bir yandan da hayatta istediği noktaya ulaşamayacağını düşünür, bu da farklı sorunlara yol açar. Bu tür bir durum geliştiğinde, kişi ya insanlara yaklaşmayı ya da onlardan kaçmayı seçecektir. 

İnsanlara Yaklaşan Kişilik 

●   Bu kişiler, insanlara yaklaşırken çaresiz ve aciz olduklarını düşünürler ve bunu karşıdakine gösterirler. 

●   Destek görebilmek için, karşılarındaki kişinin sevgisini arzularlar. Bunu istemelerinin nedeni korkuları ve endişeleri ile başa çıkmaya çalışmalarıdır. 

●   İnsanlara yaklaşmalarının bir diğer nedeni, bu kişilerin diğerleri ile birlikteyken kendilerini güvende hissetmeleridir. Bu durum onlar için adeta güvenli bir sığınakta olmak gibidir. 

●   İçinde bulundukları ortamda bir çatışma varsa, kendilerini oradaki güçlü grup ya da kişiye tabi olarak görürler. Böylece içinde bulundukları bu grupta kendilerini daha az yalnız hissederler. 

●   Bu kişilerin sevgiye ve onaylanmaya olan ihtiyaçları oldukça fazladır. Bu yüzden kendilerinin yanında olup onu desteklediğini hissettikleri kişilere kolayca bağlanırlar. Ancak bu yakınlığı bulamazlarsa daha da nevrotik olurlar. Kendilerini güvende ve huzurlu hissetmek yerine sürekli olarak endişe içinde olurlar. 

●   Bu kişilerde güçsüzlük ve çaresizlik hissi sık sık görülür. Onlar için yalnız kalmak katlanılamayacak bir durumdur. Bunu kendileri de kabul etmektedirler. Ancak bunun nedeni genellikle ilgi çekme temellidir. 

İnsanlardan Uzaklaşan Kişilik 

Bu kişiler insanlarla aralarında mesafe koyup onlardan olabildiğince uzak durmaya çalışırlar. Bunun nedeni genellikle kişinin nevrotik açıdan zorluk çekmesidir. Kendisiyle baş edemeyen kişi, kendini yalnızlaştırmayı çözüm olarak görür. Ancak bu durum onun insan ilişkilerinde kopma ve bozukluğa yol açar. Bu kişilerde görülen özellikler ise şu şekildedir: 

●   İnsanlardan uzak kişi kendine yabancı hale gelir ve kendi duygularından uzaklaşmaya başlar. 

●   Bu kişiler deneyimlere önem vermezler. 

●   Sevdiğini ya da sevilmediğini tanımlamak onlar için zordur. 

●   Korku ve kaygı duyduklarını kendileri de bilemezler ve böyle bir durumda bunu açıklamakta zorluk yaşarlar. 

●   Bir gruba ait hissetmek onlar için gerekli değildir. 

 Nevrotik kişilik bozukluğu, tedavisi olan bir bozukluktur. Ancak bu tedavi süreci biraz uzun ve zorlu bir süreç olarak tanımlanabilir. Bu yüzden kişiler, hemen sonuç alamadıklarında tedavinin imkansız olduğunu düşünüp vazgeçmemelidirler. Tedavi planının aksatılmadan uygulanması durumunda tedavi, çoğunlukla olumlu sonuçlar verecektir. Özellikle kişilerde görülen nevrotik özelliklerin, kişinin hayatının yalnızca belli bir döneminde görülmesi tedaviyi daha da mümkün kılar. Nevrotik bozukluklar, kontrol altına alınmadığı takdirde ilerleyip ciddileşebilirler. Bu yüzden tedavideki en önemli noktalardan biri zaman kaybetmemiş olmaktır. Geç kalınmayan tedaviler daha sağlıklı ve emin bir şekilde ilerlerler. Diğer önemli bir nokta ise kişinin tedavi almayı kabul etmiş olmasıdır. Eğer kişi kendindeki durumun farkındaysa tedavi daha başarılı sonuçlar verecektir. Tedavi, sıklıkla psikoterapi yöntemlerinin uygulanması aracılığıyla yapılır. Ancak bazı durumlarda ilaç tedavisi de tercih edilebilmektedir. Bu seçim uzmanın kararına bağlıdır. Kişiler, kendi istekleri doğrultusunda ilaç kullanmakta ısrarcı olmamalıdırlar. Bu, duruma fayda sağlamayacağı gibi tedavinin gidişatını da olumsuz yönde etkileyebilir. İlaç ve psikoterapinin yanında, kişinin çevresinden alacağı sosyal destek de çok önemlidir. Aldığı destekle beraber kişi yalnız olmadığını ve sevildiğini hissedecek, bu da onun tedaviye olan inancını arttıracaktır. Psikolog ve terapistlerin uyguladığı terapi yöntemleri çeşitlidir. Tedavi için genellikle maruz bırakma terapisi ve bilişsel davranışçı terapi uygulanır. Bu terapiler tedavide oldukça başarılı sonuçlar vermektedir. Ayrıca tedavinin uzun dönemli uygulanması başarı oranını arttıracak, böylece kişi mutlu ve huzurlu bir yaşam sürdürmeye başlayabilecektir. 

Nevrotik kişilikler toplumda hiç de az değildir. Çoğu kişinin hayatında nevroz anları olabilmektedir. İnsanların çevresinde de nevrotik kişiliğe sahip kişiler görmesi olasıdır. Ancak bunun aksine çoğu kişi nevrotik kişiliğe sahip bireylerle nasıl başa çıkması gerektiğini bilmemektedir. Bu noktadan önemli olan sabırlı ve kontrollü olabilmektedir. Nevrotik kişiliğe sahip insanların yaptığı bazı hareketler karşıdakini çileden çıkarabilir. Ancak kişi bu gibi durumlarda öfkesini kontrol etmeli ve aynı tepkiyi vermemelidir. 

Bu durumda sakin kalmanın yanında eleştirel olmamakta önem taşımaktadır. Kişiyi eleştirmek ve yargılamak sadece onun kişiye olan inancını ve güvenini sarsacaktır. Nevrotik kişiliklerin çoğu, davranışlarının nevrotik olduğunun bilincindedir. Ancak kendileri de nevrotik anlarında bunu kontrol edemezler. Sonrasında kendileri de yaptıklarından pişmanlık ve utanç duyacaklarından, onları eleştirmekten olabildiğince kaçınmak gerekmektedir. 

Nevrotik bir kişilikle karşı karşıya kaldığınızda sağlıklı bir iletişim kurabilmek için aşağıdakilere dikkat etmek gerekmektedir: 

●   Karşıdaki kişi ile tartışmaya girmek yerine onun söylemek istediklerini dinleyin ve akabinde olumsuz tepkiler vermeyin. 

●   Kişi, sakinleşene kadar siz de olabildiğince kendinizi sakin tutun. 

●   Karşınızdaki kişi, verdiği tepkiyi çok büyük olasılıkla daha büyük bir sorunun üstesinden gelmek için vermektedir. Bunu unutmayın ve onu yargılamayın. 

●   Kişi sakinleştikten sonra onun yanına gidin ve eğer kabul ederse olayı onun açısından da dinleyin. 

●   Onu dinledikten sonra olabildiğince suçlayıcı ve yargılayıcı olmaktan kaçının. Kişinin neden böyle davrandığını sormak yerine onu anladığınızı onu eleştirmeden göstermeyi deneyin.