Olumlu Ebeveynlik Nedir?

 Olumlu ebeveynlik nedir diye merak ettiğimizde; olumlu ebeveynliğin genel hatlarıyla ebeveynlerin çocuğuna şefkat, ilgi ve koruma gibi psikolojik duygular yüklemesi, çocuğun isteklerine uygun cevaplar verebilmesi, olumlu davranışlarını fark ederek çocuğu teşvik etmesi, tutarsızlıktan ve çocuğu kötü etkileyecek katı bir disiplin uygulamaktan kaçınması anlamlarına geldiğini görüyoruz. Olumlu ebeveynlik teriminin kökeni İngilizce' de parental warmth olarak geçen ve "sıcaklık" olarak çevirebileceğimiz yaklaşma biçimini de içine almaktadır. Ebeveyn - çocuk ilişkisi bağlamında düşündüğümüz zaman da sıcaklık kavramı; çocuğa karşı destekleyici olabilmek, sevgi gösterebilmek ve çocuğun ihtiyaçlarının farkında olmak gibi davranışlara karşılık geliyor. Ebeveynlik kavramının sıcaklık boyutunun birçok faktöre bağlı olduğu bilinen bir gerçek. Örneğin; 

●  Ebeveynin kendine has mizacı (nevrotiklik seviyesinin düşük ya da yüksek olması vb.) 

●  Ruh sağlığı (hem ebeveynin hem çocuğun) 

●  Ebeveynlerin birbirleriyle kurduğu ilişkinin sevgi ve destekleyici tavırlar içermesi gibi faktörler örnek verilebilir. 

Çocuklarına karşı sıcaklık gösterebilen ebeveynlerin, çocuklarına karşı sosyal davranışlarında kısıtlayıcı değil, teşvik edici bir rol sahibi oldukları görülüyor. Bunun ne gibi bir önemi oluyor açıklayalım; ebeveyn baskıcı/kısıtlayıcı tavır yerine teşvik edici olduğunda çocuk, kendi davranışı üzerinde kontrolü olduğunu anlıyor ve bulunduğu ortama karşı güven duymayı öğreniyor. 

Yapılan çalışmalar sonucunda olumlu ebeveynliğin çocuğun gelişimini önemli derecede desteklediğini söylememiz mümkün. 

●  Çocuğun daha başarılı okul performansı 

●  Daha az davranış problemine sahip olması 

●  Madde kullanma ve bağımlı olma ihtimalinin daha düşük olması 

●  Daha iyi bir ruh sağlığına sahip olması 

●  Daha olumlu bir benlik algısına sahip olması gibi farklı sonuçlar ile olumlu ebeveynlik arasında bir ilişki olduğu düşünülüyor. 

2008 yılında yapılan bir meta - analiz çalışması sayesinde, bir olumlu ebeveynlik geliştirme programının (Triple P) anne - babaların ebeveynlik becerilerinde olumlu etkilerle sonuçlandığı ortaya çıkıyor. Bu programa göre olumlu ebeveynlik göstermeye yarayan belirli yollar bulunuyor: 

1.  Çocuklar ebeveynlerinin yaptığı her hareketi oldukça dikkatli şekilde izliyorlar ve olaylar karşısında nasıl davranmaları gerektiğini de sosyal öğrenme kuramının da söylediği gibi bu davranışlara bakarak öğreniyorlar. Hem olumlu ebeveynlik çalışma sonuçlarına hem de sosyal öğrenme kuramına göre, örneğin çocuğunuzun paylaşımcı bir birey olarak yetişmesini istiyorsanız bu davranışı kendi hayatınızda uygulamalı ve bunu ona öğüt veriyor gibi değil uygulamalı göstermelisiniz. 

2.  Oyun; çocuk ile ebeveyn arasındaki iletişimi kuvvetlendirirken çocuğun bilişsel, sosyo-duygusal ve motor becerilerinin gelişimini destekleyen çok güzel bir yoldur. Gelenekselleşmiş oyunların dışında evde geçirilen vakitlerinizde hikayeler anlatarak/üreterek, o hikayeleri canlandırarak, puzzle yaparak ya da masa oyunları gibi yaratıcı dramanın da içinde olduğu oyunlar oynayarak vakit geçirmek çocuğun tüm gelişim dalları için oldukça yararlı oluyor. 

3.  Arkadaşlık kurmak ve bu arkadaşlıkları sürdürmek bireyin küçük yaşlardan itibaren yaşama adapte olmasında ve çocuğun sosyal becerilerini, duygusal ve bilişsel zekasının gelişmesini sağlıyor. Sizler ebeveyn olarak onlara bu konuda rol model olabileceğiniz gibi onların arkadaşlık kurabilmesi için uygun ortamlarda bulunmalarını sağlayarak da destek olabilirsiniz, örneğin parkta arkadaşlarıyla geçirdiği birkaç saat ile çocuğunuza dünya ile iletişime geçme şansı verebilirsiniz. 

4.  Çocuğunuzla iletişimdeyken aktif rolde kalın. Onlarla yakın bir ilişki kurduğunuzda size güvenirler ve kendilerini rahat hissederler. Bu ilişkiyi uzun yıllar sürdürebilmek oldukça zorlayıcı olabilir bu yüzden bu güven iletişimini sürdürebilmenin yollarından biri de sizinle konuşmaya geldiğinde onu aktif olarak dinlemek ve soru sorması için cesaretlendirmektir. Böylece hangi yaşta olurlarsa olsunlar kendilerini rahatsız hissettikleri konularını paylaşmak ve akıl almak için yanınıza geleceklerdir. 

5.  Çocuklar oldukça iyi bir gözlemcidirler. Sizin kendinizle ve eşinizle olan iletişiminizin farkındadırlar ve etkilenmektedirler. Sizin farkında olmadığınız iletişimlerinizin, sizin birbirinize nasıl davrandığınızın farkındadırlar. Bu yüzden çocuğunuzun ruh halinin ve iletişiminin iyi olmasını istiyorsanız önceliği yine kendinize vermelisiniz. 

Tüm bu olumlu ebeveyn olma tutumlarınıza dikkat etmek başta sizler için yeni bir serüven olacaksa ve bu konuda zorlandığınızı hissedecekseniz mutlaka bir uzman psikolog desteği ile ebeveynlik serüveninizi kendiniz için zorlaştırmadan mutluluk verici bir sürece dönüştürebilirsiniz. Pedagojik araştırmalar özellikle beynimizin gelişme ve değişebilme yeteneğinin en yüksek olduğu bebeklik ve ergenlik dönemlerinde olumlu ebeveynlik davranışlarının çocuklarda belirgin düzeyde bilişsel, davranışsal ya da psikolojik değişiklikler yarattığını söyleyebiliyoruz. Ebeveynleri tarafından tutarlı olarak ilgi, sevecenlik ve ihtiyaç halinde duyarlılık gibi psikolojik destek gören çocuklar ilerleyen hayatlarında çok daha başarılı bir şekilde ilerlerken daha agresif ve olumsuz ebeveyn davranışlarına maruz kalan çocuklarının beyin yapılarında olumsuz değişiklikler olduğu saptanmıştır. 

●  Örneğin; olumsuz ebeveyn davranışlarından birisi olan aşağılanma sonucunda beyin aşağılanmayı benliğe bir tehdit olarak algılar bu aşağılama özellikle ebeveynlerden/en güvenmek istediği kişilerden geldiğinde beynin duygularla ilgili kısmı olan limbik sistemi fazla uyarılıyor. Bu aşırı uyarılma, küçük yaşlarda gelişmeye başlayan duygu kontrolünü kötü etkiliyor ve kişinin duygularını kontrol etmekte ya da olumsuz olaylara başa çıkmakta zorlanmasına neden oluyor. Olumlu bir ortamda büyüyen çocukların olumlu olaylardan zevk almasının ve öğrenmesinin de olumsuz ebeveyn tutumlarına maruz kalarak yetişen çocuklara kıyasla daha iyi olduğu bulunuyor. Çocuklara karşı ebeveynleri olarak şefkat, sevgi ve özen göstermek; onları daha iyi, daha mutlu ve daha başarılı yetişkin olmalarına sunduğumuz en önemli destektir. Aşırı disiplin göstermek veya çocuğun her davranışını kontrol altında tutmaya çalışmak genellikle olumsuzlukla sonuçlanır. Bir ebeveyn olarak çocuklara karşı doğru desteği sunmak, iletişimi kuvvetli tutabilmek ve olumlu ebeveynliğin getirdiği sıcaklığı çocuklara hissettirebilmek, çocuğun bir ihtiyacı olduğunu hızlı şekilde fark edebilmek ve bu ihtiyacın nereden kaynaklandığını bulmak, bu ihtiyacı sevgiyle ve şefkatle karşılamaya çalışmak o kadar da kolay olmayabilir. Özellikle de kendi ailemizden olumlu ebeveyn tutumları görmediysek kendi çocuğumuza bunları sunmak için öncelikle kendi hayatlarımıza bir dönüş yapmak ve belki de baskıladığımız o olumsuz ebeveyn tutumlarından hayatlarımızda kalan kötü deneyimleri ve sonuçları gün yüzüne çıkarmak bizim olumlu ebeveyn tutumları sergileyebilmemiz için önemlidir. Bu konuda psikologmerkezi.com aracılığı ile her zaman bir uzman desteği alabileceğinizi unutmayınız. Hikayeler anlatıldıkça özgürleşilir!