İlişkide Aldatma Sonrası Affetme Yolu
Aldatma, bir ilişkide karşı tarafın güvenini sarsan ve duygusal bir yaralanmaya yol açan derin bir ihanet hissiyle bağlı bir deneyimdir. Çoğu zaman, aldatmanın ardından bir ilişkiye devam etmek zor gibi görünse de, doğru adımlar ve şeffaf bir çabayla affetmek ve yeniden bağlantı kurmak mümkün olabilir. Bu yazıda, aldatma sonrası affetme süreciyle başa çıkmak için izlenebilecek yolları inceleyeceğiz.
1. Aldatma Sonrası İlk Tepkiler: Kendinizi Anlamak
Aldatmanın hemen ardından ortaya çıkan şok, kızgınlık, üzülme ve kafa karışıklığı gibi duygular son derece doğal ve insani bir tepkinin parçasıdır. Bu süreçte:
- Kendi duygularınıza alan tanıyın: Hangi duyguları yaşadığınızı anlamak için kendinize zaman verin. Üzülmek, kırgın hissetmek veya köşkünlük duyumsamak normaldir.
- Bir karar vermek zorunda olmadığınızı hatırlayın: İlişkiyi devam ettirip ettirmeme konusunda aceleci bir karar almak zorunda değilsiniz. Kendinize düşünme ve süreci anlamlandırma zamanı tanıyın.
2. Güveni Yeniden Kurmak: Zorlu ama Mümkün
Aldatmadan sonra en büyük zorluklardan biri, kaybolan güveni yeniden inşa etmektir. Güvenin tekrar kurulması zaman alabilir ve tarafların her ikisinin de yoğun çabasını gerektirir.
- İçten bir özür: Aldatma eylemini gerçekleştiren tarafın samimi bir şekilde özür dilemesi çok önemlidir. Bu özür, yalnızca bir sözde değil, aynı zamanda eylemlerle de desteklenmelidir.
- Açıklık ve şeffaflık: Güveni yeniden tesis etmenin en etkili yollarından biri, gelecekte şeffaf bir iletişim sürdürmektir. Bu, hem duygusal hem de fiziksel anlamda sadakat taahhüdünü kapsar.
3. Profesyonel Destek Almayı Değerlendirin
Bir ilişkide aldatmanın yarattığı hasarla başa çıkmak, bazen bireysel veya çift terapisi gibi profesyonel yardımları gerektirebilir.
- Çift terapisi: Bir çift terapisti, aldatmanın temel nedenlerini ve etkilerini anlamaya yardımcı olabilir. Aynı zamanda, yeniden bağlantı kurma yolları önerir.
- Bireysel terapi: Aldatılan kişi, bireysel olarak duygularını ve yaşadığı travmayı anlamlandırmak için bir terapiste başvurabilir. Bu, iyileşme sürecini hızlandırabilir.
4. Affetmenin Anlamını Kavrayın
Affetmek, yaşanan şeyleri tamamen unutmak veya onaylamak anlamına gelmez. Aksine, affetmek, duygusal yüklenmeleri serbest bırakma ve kendi iyiliğiniz için bir adım atma eylemidir.
- Affetmek sizin ıyiliğiniz içindir: Affetme, diğer kişiyi mazur görme anlamına gelmez. Bunun yerine, kendi duygusal sağlığınız ve huzurunuz için yapılan bir eylemdir.
- Zamanınıza saygı duyun: Affetme süreci hızlı bir şekilde gerçekleşmez. Kendi hızınızı belirlemek ve aceleci olmamak önemlidir.
5. Yeni Bir Temel Oluşturun
Aldatma sonrası, ilişkinin tamamen yeni bir temele oturtulması gerekebilir. Bu, hem bireylerin hem de çiftin birlikte yapması gereken çalışmaları kapsar.
- Beklentileri ve sınırları belirleyin: Gelecekte benzer sorunların yaşanmaması için çiftler, birbirlerinden ne beklediklerini açıkça ifade etmelidir.
- Pozitif deneyimler yaratın: Olumlu anılar oluşturmak, ilişkinin iyileşmesine yardımcı olabilir. Birlikte vakit geçirmek, yeni aktiviteler denemek ve paylaşımlar yapmak bu süreci destekler.
6. Kendi Değerinizi Hatırlamak
Aldatma sonrası, kişisel değerinizi sorgulamanız olağandır. Ancak, bu süreçte kendi değerinizi fark etmek ve kendinize önem vermek, iyileşme yolunda kritik bir adımdır.
- Kendi özsaygınızın farkına varın: Aldatma, sizin yetersiz olduğunuz anlamına gelmez. Bu durum, diğer tarafın yanlış kararlarıyla ilgilidir.
- Kendi hedeflerinize odaklanın: Kendi bireysel hedeflerinizi belirlemek ve bu hedeflere yönelmek, yaşadığınız olumsuz deneyimlerin etkisini azaltabilir.
7. Karar Alma Zamanı
Sonunda, aldığınız yaraların şifalandığını hissettiğinizde, ilişkiyi sürdürüp sürdüremeyeceğiniz konusunda bir karar vermeniz gerekebilir.
- Duygularınıza ve mantığınıza danışın: Kalp ve zihin arasında bir denge kurmaya çalışın. Bu kararın sizi ve geleceğinizi nasıl etkileyeceğini değerlendirin.
- Mutlu olup olmayacağınıza odaklanın: İlişkide mutlu olup olamayacağınız, kararınızda belirleyici bir faktör olacaktır.
8. Aldatmanın Kökenlerini Anlamak
Aldatma eylemi, genellikle daha derin sorunların bir belirtisi olabilir. Bu sorunlar bireysel, ilişkisel veya her iki düzeyde de olabilir.
- Bireysel faktörler: Aldatan kişinin kendi duygusal eksiklikleri, kötü iletişim becerileri ya da başka psikolojik sorunlar bu davranışın altında yatan nedenler olabilir.
- İlişkisel faktörler: İlişkideki duygusal uzaklık, iletişim eksikliği ya da bağlılık sorunları aldatmaya zemin hazırlayabilir.
Bu kök nedenleri anlamak, benzer bir durumun tekrarını önlemek ve ilişkiyi daha sağlam bir temele oturtmak için önemlidir.
9. İleriye Bakış
Aldatma sonrası bir ilişkide devam etmeye karar verdiyseniz, geleceğe umutla bakabilmek önemlidir. Bu süreçte şu noktaları dikkate alabilirsiniz:
- Geçmişi takıp kalmayın: Aldatma, ilişkinin bir parçası olarak kabul edilip geride bırakılmalıdır. Sürekli geçmişe dönüp aynı meseleleri gündeme getirmek, iyileşmeyi zorlaştırabilir.
- Birlikte yeni hedefler belirleyin: Geleceğe yönelik ortak hedefler belirlemek, ilişkiyi daha anlamlı hale getirebilir.
- Sabırlı olun: Affetme ve yeniden bağlanma zaman alabilir. Bu süreçte hem kendinize hem de partnerinize karşı sabırlı olmanız önemlidir.
Son Söz
Aldatma sonrası affetme süreci, birey ve çift olarak büyümek için zorlayıcı ancak bir o kadar da dönüştürücü bir fırsat sunar. Affetmek, hataları göz ardı etmek ya da yaşanan acıyı küçümsemek anlamına gelmez; aksine, kendi duygularınıza değer vererek ve ilişkinizin temelini yeniden inşa ederek ilerlemeyi seçmek demektir. Bu süreçte, karşılıklı sorumluluk almak, empati kurmak ve dürüst bir iletişim geliştirmek çok önemlidir. Her iki taraf da kendi içsel yolculuğunu yaparken, ilişkinin geçmişteki dinamiklerini anlamak ve gelecekte daha sağlıklı bir bağ kurma yollarını keşfetmek mümkündür.
Unutulmamalıdır ki, affetmek yalnızca çift için değil, bireyin kendisi için de bir şifa sürecidir. Duygusal yaraları sarmak zaman alabilir, ancak bu süreçte sabırlı ve kendinize karşı şefkatli olmak büyük önem taşır. Affetmek, her zaman ilişkiye devam etmek anlamına gelmez; bazen bağışlamak ve yolları ayırmak da en sağlıklı seçim olabilir. Ancak hangi yolu seçerseniz seçin, bu sürecin sonunda duygusal gücünüzün ve dayanıklılığınızın arttığını fark edeceksiniz.
Sonuç olarak, aldatma sonrası affetmek, bir ilişkinin krizden çıkıp yeniden yapılanmasına veya bireylerin kendi hayatlarında yeni bir sayfa açmasına olanak tanıyan bir dönüm noktasıdır. Bu zorlu süreci, hem kendiniz hem de ilişkiniz için bir öğrenme ve gelişim fırsatı olarak görmek, daha güçlü ve bilinçli bir geleceğe adım atmanıza yardımcı olabilir. Önemli olan, duygularınıza kulak vermek, ihtiyaçlarınızı anlamak ve kendi değerinizin farkında olarak hareket etmektir. Her iyileşme süreci eşsizdir ve sizin de bu yolda kendinize özgü bir yol haritası oluşturmanız mümkündür.
Yayınlanma: 14.01.2025 08:44
Son Güncelleme: 14.01.2025 08:44
Bunları da sevebilirsiniz...
Hayal kırıklığı yaşamak, insanların hayatlarında zaman zaman karşılaştıkları bir duygudur. Genellikle insanların beklentilerinin karşılanmaması veya umdukları sonucun gerçekleşmemesi sonucu ortaya çıkan bu duygu psikolojik sağlığımızı olumsuz etkileyebilir. Hayatımızın her alanında hayal kırıklığı yaşamış ya da yaşayacak olabiliriz. Örneğin, İlişkilerde: İlişkilerdeki beklentiler, genellikle hayal kırıklığına neden olabilecek en yaygın faktörlerden biridir. Özellikle romantik ilişkilerde, beklentilerin karşılanmaması, ortaya çıkan sorunlar veya ayrılıklar, insanların hayal kırıklığı yaşamasına neden olabilir. İş hayatında: İş hayatında, terfi beklentileri veya maaş artışı beklentileri karşılanmadığında, işlerin yolunda gitmemesi veya işyerinde haksızlıklar yaşanması durumlarında da hayal kırıklığı yaşanabilir.Eğitim hayatında: Eğitim hayatında, sınav sonuçlarının beklenenden düşük olması, başarısızlık yaşanması veya okul seçimleri gibi beklentilerin karşılanmaması, öğrencilerde hayal kırıklığına neden olabilir.Sağlıkla ilgili durumlarda: Sağlıkla ilgili durumlarda, hastalıkların tedavi edilememesi veya umulduğu gibi sonuçlanmaması, kişilerde hayal kırıklığına neden olabilir.Spor ve hobilerde: Spor ve hobilerde, bir yarışmada veya etkinlikte başarısız olunması veya beklenen sonuçların elde edilememesi, hayal kırıklığına neden olabilir.Hukuksal alanda: Mahkemeye gitmek, genellikle insanların haklarını koruma veya adaleti sağlama amacıyla yaptığı bir eylemdir. Bu nedenle, bir kişi mahkemeye gittiğinde, kazanmak için bir beklentiye sahip olabilir. Ancak, mahkemeyi kaybetmek, bu beklentiyi karşılamadığında, kişide büyük bir hayal kırıklığı yaratabilir. Bu durum, kişinin kendine veya avukatına güveni sarsabilir, maddi veya manevi kayıplara neden olabilir ve hatta uzun vadeli sonuçlar doğurabilir. Bununla birlikte, hayal kırıklığı yaşamak, aslında olumlu bir şey de olabilir: Kendimizi ve beklentilerimizi yeniden değerlendirme fırsatı yakalarız: Hayal kırıklığı, kendimizi ve hedeflerimizi yeniden değerlendirmemize, gerçekçi olmayan beklentilerimizi düzeltmemize yardımcı olabilir. Bu süreçte, hangi beklentilerin gerçekçi olduğunu ve hangilerinin olmadığını anlayabiliriz. Öğrenme fırsatı ediniriz: Hayal kırıklığı, yaşadığımız durumu analiz edip, nedenlerini anlamamıza yardımcı olabilir. Bu sayede, gelecekte benzer bir durumla karşılaştığımızda, daha iyi hazırlanabiliriz. Kişisel büyüme fırsatı elde ederiz: Hayal kırıklığı, kişisel büyüme fırsatı da sunabilir. Bu süreçte, duygusal zorluklarla başa çıkmayı, esnekliği, sabrı ve dayanıklılığı öğreniriz. Olumsuz duygularımızı ifade etme fırsatımız olur: Hayal kırıklığı yaşadığımızda, olumsuz duygularımızı ifade etme fırsatı buluruz. Bu, sağlıklı bir duygusal çıkış yoludur ve bizi daha rahatlatıcı bir duruma getirebilir. Hayal kırıklığı ile başa çıkmak bazen zor olabilir. Bu nedenle, hayal kırıklığı yaşadığınızda şunları deneyebilirsiniz:Kendinize zaman tanıyın: Hayal kırıklığı yaşadığınızda, duygularınızı anlamak için zaman ayırın. Bu duyguları bastırmaya çalışmak veya görmezden gelmek, duygularınızın daha da kötüye gitmesine neden olabilir.Kendinize iyi bakın: Kendinizi iyi hissettirecek şeyler yapın. Kendinize vakit ayırın, sevdiğiniz bir şey yapın veya dinlenin. Kendinizi iyi hissetmek, hayal kırıklığı yaşamanıza rağmen, pozitif bir perspektif sağlayacaktır.Gerçekçi olun: Hayal kırıklığı yaşamamak için, beklentilerimizi gerçekçi hale getirmeliyiz. Bu, gelecekte benzer durumlarla karşılaştığımızda hayal kırıklığı yaşama olasılığımızı azaltacaktır.Olumlu düşünün: Hayal kırıklığı yaşadığınızda, olumsuz düşüncelerinizi pozitif düşüncelere dönüştürmeye çalışın. Kendinize şunu sorun: "Bu hayal kırıklığı bana ne öğretebilir?" Hayal kırıklığından ders çıkararak, gelecekte daha başarılı bir kişi haline gelebilirsiniz.Kendinizi suçlamayın: Hayal kırıklığı yaşadığımızda, genellikle kendimizi suçlarız. Ancak, hayal kırıklığı yaşamanın sorumluluğu sadece bizde değildir. Hayatımızdaki birçok faktör, hayal kırıklığına yol açabilir. Kendinizi suçlamak, durumun daha da kötüye gitmesine neden olabilir.Destek alın: Hayal kırıklığı yaşadığınızda, kendinize destek sağlamak için ailenizden, arkadaşlarınızdan veya bir psikologdan yardım alabilirsiniz. Konuşmak, duygularınızı paylaşmak ve başkalarının bakış açısını dinlemek, kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir.Yaşadığınız hayal kırıklığı ile ilgili olarak bir psikolog veya terapist ile çalışmak, duygusal destek sağlama ve ilişkiyle ilgili sorunları ele alma konusunda faydalı olacaktır.İlişkilerdeki zorlukları anlamanıza ve başa çıkma stratejileri geliştirmenize yardımcı olacaktır. Terapinin size sağlayabilecekleri bazı faydalar şunlardır:Duygusal Destek: Bir terapist, duygusal sıkıntılarınızı dinleyecek ve anlayışla karşılayacaktır. Size güvenli bir ortam sağlayacak ve duygusal yükünüzü hafifletmek için yeni yöntemler geliştirmenize sağlayacaktır.İlişki Dinamiklerini Anlama: Terapistiniz, ilişki dinamiklerini anlamanıza yardımcı olacaktır. İlişkideki sorunların kökenini ve nasıl geliştiğini anlamak, sağlıklı bir ilişki için önemlidir. Bu anlayış, gelecekteki ilişkilerde benzer sorunları önlemek için size rehberlik edecektir.İletişim Becerileri: İlişkilerde iletişim, sağlıklı bir ilişkinin temelidir. Bir terapist, iletişim becerilerinizi geliştirmenize ve anlaşmazlıkları daha sağlıklı bir şekilde çözmenize yardımcı olacaktır. İyi bir iletişim ile hayal kırıklığına neden olan ya da hayal kırıklığınız sonrası yaşanan çatışmaları azaltabilir ve duygusal bağları güçlendirebilir.Kendi Kendine Değerlendirme: Terapistiniz, deneyimlerinizi anlamanıza ve kendinizle ilgili farkındalık geliştirmenize yardımcı olacaktır. Kendi değerlerinizi, ihtiyaçlarınızı ve sınırlarınızı tanımak, hem hayal kırıklığınızı onaracak hem bir daha bu sorundan minimum düzeyde etkilenmenizi sağlayacaktır.Problem Çözme Stratejileri: Bir terapist, hayal kırıklığınız akabinde ortaya çıkan sorunları çözme becerileri kazandırır. Sorunları ele almak, esneklik göstermek ve çözüm odaklı olmak, sağlıklı bir hayatın sürdürülmesinde önemlidir.Psikolog veya terapist seçerken, uyumlu bir ilişki kurabileceğiniz, sizinle çalışma konusunda deneyimli birini bulmaya özen gösterin. Kendinizi rahat hissettiğiniz, güvendiğiniz ve anlayışlı bir uzmanla çalışmak, terapi sürecinin verimli olmasını sağlayacaktır. Sonuç olarak, hayal kırıklığı normal bir duygu olsa da, bu duyguya kapılmak zor olabilir. Ancak, hayal kırıklığından ders çıkarmak ve gelecekte daha iyi hazırlanmak için, kendinize zaman tanıyın, kendinize iyi bakın, gerçekçi olun, olumlu düşünün, kendinizi suçlamayın ve destek alın. Hayatın bazen bizi hayal kırıklığına uğratabileceğini unutmayın, ancak bu durumda ne yapacağımızı kontrol edebiliriz. Yaşadığınız hayal kırıklığı ile mücadele etmekte zorlanıyorsanız bir psikologdan mutlaka destek alın. Sağlıklı bir iletişim yakaladığınız bir psikolog size bu mücadele için ihtiyacınız olan desteği sağlayacaktır. Yazıyı Oku
Uzman: Sinem ÇİBAŞ KARLIKLIYayınlanma: 05.07.2023
Şemalar Nedir, Kusurluluk Şeması Nedir, Belirtileri Nelerdir, Sebepleri Nelerdir ve Nasıl Başa Çıkılır?Psikoloji dünyası, bireylerin düşünce, duygu ve davranışlarını anlamaya yönelik birçok teorik yaklaşım sunar. Bu yaklaşımlardan biri olan şema terapisi, bireyin hayatını derinden etkileyen temel inançlarını (şemaları) anlamayı ve değiştirmeyi hedefler. Şemalar, bireyin yaşamını şekillendiren otomatik ve derin duygusal yapıları ifade eder. Bu yazıda, şemaların ne olduğunu, kusurluluk şemasının tanımını, belirtilerini, oluşum sebeplerini ve bu şema ile başa çıkma yollarını ele alacağız.Şemalar Nedir?Şemalar, bireyin dünyayı algılama ve deneyimleme biçimini şekillendiren temel inançlardır. Jeffrey Young tarafından geliştirilen şema terapi yaklaşımına göre, şemalar çocukluk döneminde gelişir ve bireyin yaşamı boyunca etkili olabilir. Bu yapılar, bireyin aile, çevre ve yaşadığı diğer deneyimler sonucu oluşur. Şemaların pozitif ya da negatif etkileri olabilir; ancak problemli şemalar, bireyin mutluluğunu ve ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir.Young’a göre 18 temel şema vardır. Bunlar arasında kusurluluk, terk edilme, duygusal yoksunluk, mükemmeliyetçilik gibi şemalar yer alır. Her bir şema, farklı bir ihtiyacın karşılanmaması sonucu ortaya çıkar ve bireyin gelecekteki davranışlarını şekillendirir.Kusurluluk Şeması Nedir?Kusurluluk şeması (“faultiness schema”), bireyin kendisini eksik, hatalı, sevilemez ya da yetersiz hissettiği bir düşünce yapısıdır. Bu şema, bireyin kendi benliğine yönelik aşırı eleştiriler yapması ve yoğun bir utanç duygusu yaşaması ile karakterizedir. Kusurluluk şemasına sahip bireyler, kendi değerlerini düşük görme eğilimindedir ve başkaları tarafından beğenilmeme ya da reddedilme korkusu yaşarlar.Bu şema genellikle şu düşüncelerle kendini gösterir:“Başkaları benim hatalarımı görse, beni asla sevmezler.”“Yeterince iyi değilim.”“Kendi kusurlarımı saklamazsam insanlar beni yargılar.”Kusurluluk Şemasının BelirtileriKusurluluk şemasına sahip bireylerde, farklı düzeylerde şu belirtiler ortaya çıkabilir:Yoğun Eleştiri ve Kendini Suçlama: Birey, kendi hatalarına karşı olağanüstü derecede eleştirel olur. Bu eleştiriler genellikle orantısız ve aşırıdır.Mükemmeliyetçilik: Kusurlarını gizlemek ya da telafi etmek için mükemmeliyetçi davranışlar sergilerler. Bu durum, sürekli bir tatminsizlik ve yetersizlik hissi yaratabilir.Yakın İlişkilerde Sorunlar: Kusurluluk şeması, bireyin yakın ilişkilerde açık olmasını engeller. Kendi kusurlarını gizleme ihtiyacı, samimi bağlar kurmalarını zorlaştırabilir.Utandırılma ve Red Edilme Korkusu: Bu bireyler, başkaları tarafından yargılanmaktan ya da eleştirilmekten yoğun bir şekilde korkarlar.Kendi Değerini Aşağı Görme: Kendi başarılarını ve olumlu yanlarını fark etmekte zorlanırlar.Kusurluluk Şemasının SebepleriKusurluluk şemasının kökenleri genellikle çocukluk dönemine dayanır. Bu dönemde bireyin karşılaştığı olumsuz deneyimler, şemanın oluşmasında etkili olabilir. Bu deneyimler şunlar olabilir:Eleştirel Ebeveyn Tutumları: Aşırı eleştirel ya da yargılayıcı ebeveynler, çocuğun kendini yetersiz hissetmesine yol açabilir.Duygusal Yoksunluk: Sevgi, destek ya da takdir eksikliği, bireyin kendini sevilmez ya da değersiz hissetmesine neden olabilir.Travmatik Deneyimler: Fiziksel, duygusal ya da cinsel istismar gibi travmatik olaylar, bireyin kendi değerini sorgulamasına yol açabilir.Kıyaslama: Aile ya da çevre tarafından sürekli başkalarıyla kıyaslanmak, bireyin kendi değerini düşürmesine neden olabilir.Kusurluluk Şeması ile Başa Çıkma YollarıKusurluluk şeması, bireyin yaşamını olumsuz yönde etkileyen bir zihinsel yapıdır; ancak bu şema ile başa çıkmak mümkün. Şu stratejiler, kusurluluk şemasının etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir:1. Şemayı Fark EtmeŞemaların farkında olmak, değişim sürecinin ilk adımıdır. Birey, kendi düşünce ve davranış kalıplarını sorgulayarak kusurluluk şemasını tanıyabilir. Bu noktada bir psikologdan destek almak faydalı olabilir.2. Olumsuz Düşünceleri Yeniden ÇerçevelemeKusurluluk şeması, büyüktükçe kendini doğrulayan bir kehanet haline gelebilir. Olumsuz düşünceleri sorgulamak ve yeniden çerçevelemek, bu şemanın etkisini azaltabilir. Örneğin, “Ben yetersizim” düşüncesi yerine, “Herkesin gelişmesi gereken yanları vardır” gibi bir düşünce benimsenebilir.3. Kendi Kendine ŞefkatBirey, kusurlarını ve hatalarını insani deneyimler olarak kabul etmeyi öğrenmelidir. Kendine şefkat geliştirmek, şemanın etkisini azaltabilir ve bireyin daha olumlu bir öz imaj oluşturmasına yardımcı olabilir.4. Destekleyici İlişkiler KurmaSağlıklı ve destekleyici ilişkiler, kusurluluk şemasının etkilerini azaltabilir. Bu tür ilişkiler, bireyin gerçek benliğini ifade etmesine ve kabul edilme hissini yaşamasına olanak tanır.5. Profesyonel Yardım AlmaBir psikolog ya da terapist ile çalışmak, kusurluluk şemasının kök nedenlerini anlamaya ve bu şemayı dönüştürmeye yardımcı olabilir. Şema terapisi, bu noktada etkili bir yaklaşımdır. Şema terapisi, Jeffrey Young tarafından geliştirilen ve bilişsel davranışçı terapi, bağlanma teorisi, psikodinamik terapi ve gestalt terapi gibi farklı yaklaşımları bir araya getiren bütüncül bir psikoterapi yöntemidir. Bu terapi yöntemi, bireylerin çocukluk ve ergenlik döneminde oluşan ve yaşamları boyunca tekrarlayan olumsuz düşünce, duygu ve davranış kalıplarını (şemaları) ele almayı amaçlar. Şema terapisi, özellikle kronik psikolojik sorunlar yaşayan bireylerde etkili bir yöntemdir.SonuçKusurluluk şeması, bireyin kendisiyle ilgili olumsuz yargılara sahip olduğu ve bu yargılar nedeniyle yaşam kalitesinin etkilendiği önemli bir zihinsel süreçtir. Bu şema, bireyin hem kişisel mutluluğunu hem de sosyal ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir. Ancak, kusurluluk şemasıyla başa çıkmanın mümkün olduğunu unutmamak gerekir.Kendi kusurlarını kabul etmek ve mükemmel olma çabasından vazgeçmek, bu süreçte atılabilecek en büyük adımlardan biridir. Bu, bireyin kendine daha fazla şefkat göstermesi ve kendisini olduğu gibi kabul etmesi anlamına gelir. Psikolojik destek almak, şemanın kökenine inmek ve geçmişte oluşan olumsuz deneyimlerin etkilerini anlamak için son derece önemlidir.Unutulmamalıdır ki herkes zaman zaman kendisini yetersiz veya eksik hissedebilir. Ancak bu duyguların hayatımızı kontrol etmesine izin vermek yerine, onların üzerine gitmek ve sağlıklı baş etme mekanizmaları geliştirmek mümkündür. Bu nedenle, kusurluluk şeması gibi olumsuz düşünce kalıplarını fark etmek ve değiştirmek, daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam için önemli bir adımdır. Yazıyı Oku
Uzman: Selin ARSLANYayınlanma: 23.01.2025
Kişiler arası ilişkilerimizde, diğerinin bize yönelik davranışları ve tercihleri nedeniyle olumsuzluklar yaşayabiliyoruz. Romantik partnerimizin bizi arama sıklığının daha çok olmasını, bizimle daha az tartışmamasını ya da daha sık bizimle buluşmasını isteyebiliyor; fakat bu isteğimize partnerimize bunu açıkça ve defalarca ifade etmemize rağmen karşılık bulamadığımız zamanlarla karşılaşabiliyoruz. Öte yandan; çocuğumuz bir yaramazlık yaptığında nasıl davranırsak bu davranışının azalmasını sağlayabileceğimize ilişkin birtakım soru işaretlerimiz olabiliyor. Ona bir ceza mı vermeli, ödüllendirmeli mi, nötr mü kalmalı, nötr kalınırsa ne olmalı gibi birçok soruyla yani iç sesimizle cebelleşebiliyoruz. Aferin demek önemli biliyoruz, sınırlar olmalı biliyoruz. Son zamanlarda cezanın kötü bir şey olduğunu da öğrendik, kimi zaman uyguluyor kimi zaman uygulayamıyoruz ve pek ayırt edemiyor, ne yapacağımıza karar veremiyoruz sanki. Bilişlerimizi, motivasyonumuzu ve inançlarımızı bir kenara koyduğumuzda, her konuda işimize yarayacak Pavlov formüllerini iyice sindirmek,21. Yüzyılda halen oldukça önemli. Tam da bu noktada bahsetmek istediğim önemli bir yaklaşım var: Uygulamalı Davranış Analizi (UDA). UDA, davranışçılık yaklaşımının aile, arkadaşlık ve romantik ilişkilerimizde olumlu ve olumsuz pekiştirme yoluyla işleri nasıl daha kolay yoluna koyabileceğimizi gösteriyor. Bu yöntem, kişiler arası iletişimlerinizdeki diğerinden kaynaklı istenmeyen davranışlara bir ket vurmak, azaltma eğilimine ön ayak olmak gibi. Kişilik değişikliği yapmamızın ve bir başkasının tercihlerini tümüyle değiştirmemizin imkansız olduğu ve değiştiremeyeceklerimiz kümesinde olduğundan da hareketle; bir diğerine karşılık kendi davranışlarımızı düzenlediğimizde diğerinin de davranışının değişiminde rol almamız mümkün. Önce kendimiz; ve sonra diğeri.Size biraz bu yöntemden ve ilişkilerinize nasıl uygulayabileceğinizden bahsedeceğim.Bilmemiz gereken ilk bilgi, evet, ceza vicdani gelişimi azalttığı gerekçesiyle kaçınmamız gereken bir şey.Ceza, var olan istenmeyen davranışı kısa vadede azaltsa da, cezayı koyan otoritenin olmadığı durumlarda istenmeyen davranışın sürdürülmesi ya da daha sık gerçekleşmesi sonucunu ortaya çıkarabilir. Çünkü ceza verilen kişi, kendini suçlu ve öfkeli hissedecek, isyankar davranma arzusunda olacaktır. Örneğin; arkadaşını ısırdığını gördüğümüz çocuğumuza duvar kenarında tek ayak üzerinde durma cezası verirsek, arkamızı döndüğümüzde çocuğumuzun arkadaşını ısırmak için fırsat kollaması oldukça olasıdır. Burada var olan sisteme negatif ve suçlayıcı “Tek ayak üzerinde durma eylemi” nin eklendiği, uzun vadede ise bu davranışın istenmeyen davranışı arttırmaya neden olması olası olacaktır. Bir diğer örnekle; erkek arkadaşınıza sizi arayıp sormadığı için trip atmak da sisteme negatif ve suçlayıcı bir unsurun eklenmesini içerir. Erkek arkadaşınız, şikayet ettiğiniz arayıp sormama davranışını, bir süre gerginlikten kaçınma kaynaklı olarak bırakabilir ve ilgisini sürdürebilir. Fakat; uzun vadede erkek arkadaşınızın uzaklaştığını ve ilişkiden koptuğunu görmeniz oldukça olasıdır. Yani siz azalmasını beklerken, trip atma cezasının istenmeyen davranışın sıklığının artmasına neden olduğunu görebilirsiniz. Var olan sisteme unsur ya da unsurların eklenmesi; böylece istenen davranışın sıklığının artması diye bir olasılığımız da vardır. Bu olasılığa “Olumlu pekiştireç” diyoruz. Olumlu pekiştireçler, sisteme unsur eklemeyi ve bu unsurun da etkisiyle istenen davranışın azalmasını sağlayan; yanı sıra arkamızı döndüğümüzde davranış değişikliğine neden olmayacağını bildiğimiz değişimi yaratan, asıl faydalanmamız gereken olarak ifade edilebilirler. Çocuğunuzun kazanmasını düşündüğünüz davranışlar için pekiştireçleri kullanabilirsiniz. Örneğin; çocuğunuzun alnına başarıyla tamamladığı ödevin ardından yıldız yapıştırmak, onu bu başarısı için birlikte dondurma yemeye götürmek ya da sinemaya götürmek olumlu pekiştireç örneğidir. Böylece bir sonraki başarısında, çocuğunuzun ödevi yapmak için daha motive olduğunu görebilirsiniz. Bir başka örnekle; eşiniz romantik ihtiyaçlarınıza tam da sizin istediğiniz ölçüde karşılık verdiğinde, mesela romantik bir ortam hazırlayıp size yemek yaptığı bir durumda; sizin de onun romantik ihtiyaçlarına karşılık verecek şekilde davranmanız bir ödül olabilir. Bir sonraki yemeği siz hazırlayabilir, hep şikayetçi olduğunuz maç gününde şikayet etmekten vazgeçerek onun konfor alanına katkı sunabilirsiniz. Böylece bu olumlu davranışın sıklığının artmasına katkı sunabilirsiniz.Olumsuz pekiştireç kullanımı ise, sistemden bir şeyler eksilterek istenmeyen davranışı azaltmayı hedefleyen, istenen davranışın sürdürülmesine hizmet eden bir yöntemdir. Örneğin; çocuğunuz ödevini tamamlamayı reddettiğinde rutininde severek yapmakta olduğu bir etkinliğin süresini azaltmanız ya da sistemden çıkarmanız; ödevi yapma eğilimini arttıracaktır. Bu bağlamda, ebeveynlerin tutarlı olması, yapılması istenen davranışa ilişkin sürekli olmayan, yeterli ölçüde ve uygun açıklamalar sunmaları, dürüst olması, karşılaştırma yapmaması gibi pek çok faktörün etkili olabileceğini hatırlatmakta da fayda var. Bir başka örnek; her aradığınızda telefonlarınıza çıkmayan arkadaşınızın bu istenmeyen davranışına, bu sefer onu aramayı azaltarak karşılık vermeniz ya da yerine başka bir arkadaşınızı aramayı seçmeniz, onu cezalandırmadığınız, var olan sistemi bağlama ve koşullara uygun olarak düzenlediğiniz anlamına gelir. Arkadaşınızla görüşmeyi sürdürür; fakat onun bu davranışı çerçevesinde özsaygınızı da koruma ihtiyacınızın bir neticesi olarak var olan davranışınızı düzenlersiniz. Burada da kişilerin doğru iletişim kurmaları, duygulanımları, bilişleri, duygu düzenlemeleri gibi birçok faktör söz konusu olacaktır.Bir diğer önemli olan da, ödül olarak algılamasını istediğimiz şeyleri belirlemektir. Ödül olarak belirlediğimiz şeyler, bireyler için daha değerli ve arzulanan şeyler olacağı için neyi arzulamalarını istiyorsak uygun ölçüde bu şeyleri ödül olarak seçebiliriz. Örneğin; eğer fazladan televizyon izlemeyi ya da bilgisayarda oyun oynamayı çocuğunuza ödül olarak sunarsanız, aynı zamanda televizyon izlemeyi ya da bilgisayar oyunu oynamayı onlar için istenen haline getirmiş olursunuz. Davranışçılıktan şimdilik bu kadar. Pekiştiremediklerimiz için gelsin bilişler, gelsin duygular! Sizlere Notum: Uygulamalı Davranış Analizi (UDA)' ni, yaşamınıza aktardığınızda yaşamlarınızda nasıl bir farklılık yaratacağını siz de göreceksiniz. Bu yöntem bağlamında, ilişkilerinizdeki istemediğiniz davranışlara dokunuşlarda bulunmak isterseniz, hadi randevu oluşturalım, analiz edelim, farkı hissedin.Uzm. Psk. Özge Engin Yazıyı Oku
Uzman: Özge ENGİNYayınlanma: 11.05.2021
