BENİM NEYİM VAR / PSİKOLOJİK CHECK-UP
“Son zamanlarda içimde bir durgunluk var gibi hissediyorum. Günlük rutinimde bile eskisi kadar keyif alamıyorum. İşte, evde, arkadaşlarla geçirdiğim zamanlarda bile bir boşluk hissediyorum. İçimde bir huzursuzluk var gibi, sürekli bir endişe ve gerginlik duyuyorum. Anlamıyorum, aslında hayatımda büyük sorunlar yok gibi görünüyor; ama bir türlü kendimi iyi hissedemiyorum."
"Geçmişte, stresle başa çıkma konusunda daha iyiydim gibi sanki. Ama son zamanlarda, her şeyi kontrol altında tutmakta zorlanıyorum. Uykusuzluk başladı, geceleri sürekli olarak dönüp duruyorum. İştahım azaldı ve enerjim düşük. İşte, bu belirtiler beni rahatsız etmeye başladı. İçimde bir şeylerin yolunda gitmediğini hissediyorum."
"Bazen kendime, 'Belki bu sadece geçicidir, kendimi toparlarım' diyorum ama her geçen gün daha da kötü hissediyorum. Artık kendi başıma üstesinden gelebileceğimi düşünmüyorum.”
Bu veya benzeri cümleleri siz de kuruyor musunuz?
· Kendinizde iyi gitmediğinizi düşündüğünüz bir şeyler mi var?
· Kendinize doğru soruları sorabiliyor musunuz?
· Peki cevapları sağlıklı verebiliyor musunuz?
· Hayatınızın gidişatını etkileyecek kararları doğru aldığınızı düşünüyor musunuz?
Belki de hayatınızın en kötü dönemini yaşıyorsunuz. Geceleri iyi uyuyamıyor, düzensiz yemek yiyor, panik atak krizleri ya da öfke sorunları yaşıyorsunuz… Çevrenizde ya da ailenizde kimse sizi dinlemiyor ve anlamıyor.
Belki de bir uzmana danışma zamanının gelmiştir. Bir psikolojik check-up yaptırmak içinizdeki bu karmaşayı anlamanıza ve çözmenizde size yardımcı olabilir.
Psikolojik Check-up Nedir?
İnsanlar kendilerinde neyin yolunda gitmediğini tanımlamakta zorlanabilirler. Çoğu zaman bir sorun olduğunu bile hissetmezler. Psikolojik check-up mevcut sorunların tespit edilmesi ve çözüm yollarının oluşturulması için bir psikoloji uygulamasıdır. Bireylerin ruh sağlığını değerlendirmeye ve olası sorunları belirlemeye yardımcı olan bir süreçtir.
Psikolojik Check-up’ın Avantajları Nelerdir?
• Psikolojik sorunların ortaya çıkartılmasını sağlar.
• Uygulanan farklı test ve görüşme teknikleri sayesinde olgulara çok yönlü yaklaşılır.
• Yapılandırılmış üç görüşme sonrasında sonuç elde edilir.
• Check-up sonrası görüşmelerde sorunlarıyla başa çıkması için danışana yol haritası çizilir.
Psikolojik Check-up’ın Nasıl Uygulanır?
İlk görüşme:
• İlk görüşmede danışanla ilk temas kurulur, danışana süreç hakkında bilgi verilir.
• Danışanın anamnezi yani yaşam hikâyesi alınır. Anamnez alırken, kimlik bilgileri, danışanın yaşam hikayesi, geçmişte yaşadığı olaylar, sağlık durumu, aile geçmişi, sosyal ilişkileri, aile yapısı, eğitim geçmişi, iş deneyimleri, hobileri, ilişkileri ve yaşamındaki önemli dönüm noktaları, duygusal durumu ve mevcut şikayetleri gibi birçok konu ele alınır ve hepsi hakkında detaylı bilgiler alınır.
• Anamnez sürecinde, danışanın duygusal durumu, stres faktörleri, kaygı düzeyi, depresyon belirtileri gibi önemli psikolojik ve duygusal bilgiler de incelenir. Bu bilgiler, danışmanın danışanın ihtiyaçlarına daha iyi yanıt verebilmesine ve psikolojik danışmanlık sürecinin şekillendirmesine yardımcı olur.
• Varsa danışanın talepleri dinlenir; süreç bu ihtiyaca göre uyarlanabilir.
• Görüşme ortalama 75-90 dakika arası sürer.
İkinci Görüşme:
• Check-up için danışanlara geçerlik ve güvenirliği yüksek ölçek ve projektif testler uygulanır. Amaç bilimsel bir şekilde var olan sorunların ortaya konmasıdır.
• İlk görüşme sırasında elde edilen verilere göre uzman psikolog danışanın ihtiyaç duyduğu sorun alanına göre uygulanacak ölçek ve testlere karar verir.
• Uygulamalar boyunca danışana bir psikolog eşlik eder ve öncesinde, sırasında ve sonrasında sorularını yanıtlar.
• Ortalama 3-3,5 saat sürer.
*Anamnez görüşmesi ile uygulanan ölçeklerin değerlendirilmesi ve raporlanması 7-10 gün sürmektedir ve sürecin sonunda sonuçların danışana sunulmasından bir gün önce danışana iletilmektedir.
(İhtiyaç duyulan sorun alanına göre uygulanacak ölçekleri yazının sonunda inceleyebilirsiniz.)
Üçüncü Görüşme:
• Alanında uzman psikologlar tarafından tahlil edilen ve yorumlanan sonuçlar üçüncü görüşmede danışana detaylı bir şekilde sunulur.
• Tespit edilen sorunlarla ilgili neler yapabileceği konusunda danışana yol gösterilir.
• Sonuçların açıklanması ortalama 75 dakika sürmektedir.
ÖNEMLİ!
• Tüm görüşmeler psikolog-danışan gizliliğinde gerçekleşmektedir.
• Online olarak uygulanabilir.
• Danışanın takvimine uygun biçimde farklı zamanlara bölünebilir.
• Hem özel hayatı hem de iş hayatını ilgilendiren sorunlar tespit edilir.
ÖZETLE...
• Psikolojik check-up toplam 3 parçadan oluşmakta olup 6-7 saat arası sürmektedir.
• 18 farklı ölçek ve testten uygun olanları uygulanmaktadır.
• Danışan ruhsal durumu hakkında bilgi sahibi olur ve sorunlarıyla mücadele için yol haritası oluşturulur.
• Online olarak Türkiye’nin her şehrinde veya dünyanın herhangi bir ülkesinde uygulanabilir.
• Psikolog-danışan gizliliğinde yürür
• Hem iş hem de özel hayata yönelik tespitlerde bulunulur.
• Detaylı bilgi ve randevu için iletişime geçebilirsiniz.
ÖLÇEKLER
Aile Değerlendirme Ölçeği: Ailenin problem çözme, iletişim, aile içi roller, duygusal tepki verebilme, gereken ilgiyi gösterme ve davranış kontrolü işlevlerini değerlendiren ve işlevsiz kaldığı alanları değerlendiren bir kendi bildirim ölçeğidir.
Algılanan Stres Ölçeği: İnsanların hayatlarındaki stresin algısının ölçülmesiyle ilgili önemli bir ölçüm aracıdır.
Kendini Tanıma Testi: Bireyin kişisel özelliklerinin farkına varmasını ve kendini tanımasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Maudsley Obsesif Kompulsif Testi (Takıntı hastalığı): Obsesyon (takıntı) ve kompulsiyonların yani takıntıların yarattığı kaygıyı gidermek için uygulanan davranışların belirti düzeylerini ölçmektedir.
Mükemmeliyetçilik Testi
Öfke Kontrolü Testi: Öfkenizi ne ölçüde kontrol edebildiğinizi, öfke kontrol problemi yaşayıp yaşamadığınızı ölçmeyi amaçlamaktadır.
Özgüven Testi: Bireylerin kendilerine ve yeteneklerine olan inançlarını ölçmeyi amaçlar.
SCL-90 Psikolojik Belirti Taraması: Belli bir psikolojik durumlar sebebiyle gelen kişilere uygulanarak bu durumun dışında başka ne tür psikolojik durumların olduğunu ortaya çıkarmak ve ortaya çıkan psikolojik durumların ne derecede olduğunu gösteren bir test türüdür.
Sosyotropi ve Otonomi Ölçeği: İnsanlara bağımlı ve insanlardan özerk kişilik özelliklerini saptamak ve insanların insanlarla olan etkileşim biçimini/tarzını belirlemek amacıyla uygulanan bir ölçektir.
U.C.L.A. Yalnızlık Ölçeği: Kişinin yalnızlık duygusundan yakınmasını değerlendiren bir ölçektir.
Yakın İlişkilerde Yaşantılar Ölçeği: Anne, baba, romantik partner, yakın arkadaş ve genel bağlanmaya ilişkin kaçınma ve bağlanmaya ilişkin kaygı durumlarını değerlendiren bir ölçektir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Ölçeği
Erteleme Ölçeği
Sürekli Öfke ve Öfke Tarzı Ölçeği (SÖÖTÖ): Bireyin hissettiği öfke duygusunun yoğunluğu ve bu duyguyu gösterme biçimini analiz eden bir ölçektir.
Üç boyutlu bağlanma stilleri ölçeği: Bireyin ilişkilerindeki bağlanma stillerini belirleyen bir ölçektir.
Barratt Dürtüsellik Ölçeği: Dürtüselliğin görünümü değerlendiren 30 maddelik bir öz bildirim ölçeğidir.
MMPI – Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri: Kişilik özelliklerini bilimsel ve objektif olarak ortaya koyan, bireyin kişisel ve toplumsal uyumunu nesnel açıdan değerlendirmeyi hedefleyen bir testtir. Değerler ve davranışların yanında psikopatolojik belirtiler hakkında da doğru ve farklı bilgiler sağlar.
Yayınlanma: 05.03.2024 06:58
Son Güncelleme: 05.03.2024 06:58
Bunları da sevebilirsiniz...
Halk arasında yaygın olarak panik atak olarak bilinmekle birlikte bu sendromun oluşturduğu sıkıntıların genel adı panik bozukluktur. Panik atak ya da panik nöbet olarak tanımlanan durum ise bu bozukluğun temel parçalarından birini oluşturan,ani, beklenmedik biçimde gelen beden belirtilerinin eşlik ettiği şiddetli kaygı ve korku ataklarıdır. Panik bozukluk sadece bu panik nöbetlerden oluşmaz. Beklenti endişesi, kaçınma belirtileri ve fobi benzeri durumlar da bozukluğun temel parçalarıdır.Panik bozukluk hemen her zaman bir panik nöbet geçirilmesi ile başlar. Bu ilk panik nöbetler herhangi bir zamanda, beklenmedik biçimde ve neredeyse hiç ön belirti vermeden aniden gelirler. Birçok kişi bu ilk nöbette acil olarak bir hastaneye gitme ihtiyacı duyar. Çok az kişi bu şiddetli nöbetleri yardım aramadan ya da almadan atlatabilir.Panik nöbet geçiren herkes panik bozukluğa yakalanmaz. Şiddetli bir nöbet yaşayan ya da bu nöbetleri arka arkaya sık yaşayanlar, içinde bulundukları diğer stres durumlarının da katkısıyla panik bozukluğa sürüklenirler. Panik bozukluğa sürükleniş sürecini destekleyen diğer aşama, kişide bu nöbetlere dair aşırı zihinsel meşguliyet ve bu nöbetlerin tekrar yaşanabileceğine dair derin endişeler gelişmesidir. Beklenti endişesi olarak tanımladığımız bu ikinci aşamanın da baskınlaşması ile panik bozukluk belirginleşmeye başlar.Her kişide görülmese de birçok kişide üçüncü aşama olan “kaçınma belirtileri” de tabloya eklenir.Kişilerin panik atak geçirebileceğini düşündüğü ortam ve durumlardan uzak kalmasına “kaçınma” denir. Örneğin; kalp krizi geçirebileceğini düşünen kişinin spor yapmaktan ve efor harcamaktan kaçınması, bayılacağını düşünen kişinin yalnız kalmama çabası, sürekli acil servise gitme ihtiyacı olabileceğini düşünen kişinin trafik yoğunluğu kaygısı yüzünden yola çıkmaması, tıbbi sorunlar yaşayabileceği endişesi ile uzun mesafeli yolculuk yapmaması gibi tutumlar kaçınma belirtilerine bazı örneklerdir. Bir süre sonra bu kaçınmalar fobilere dönüşebilir ve hayatınsorun yaratan bir parçası haline gelebilirler.Bu noktaya gelindiğinde panik bozukluk, kişinin yaşam alanını sinsice daraltmaya başlar, çalışma koşullarını güçleştirir ve insanı ilişkilerinde başkalarına bağımlı hale getirebilir. Yazıyı Oku
Uzman: Ömürcan BOZKUŞYayınlanma: 26.10.2020
Kaygı Bozukluklarının Cinsellik Üzerine EtkisiKaygı bozuklukları, bireylerin yaşadığı ruhsal rahatsızlıklar arasında yaygın olan ve genellikle yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen sorunlardır. Bu tür bozukluklar, yalnızca kişinin genel psikolojik sağlığını değil, aynı zamanda fiziksel sağlığını ve sosyal ilişkilerini de etkiler. Kaygı bozuklukları, duygusal, zihinsel ve fiziksel belirtilerle kendini gösterir ve bu durum, bir kişinin cinsel sağlığı üzerinde de önemli etkiler yaratabilir. Cinsellik, insan yaşamının doğal ve önemli bir parçasıdır, ancak kaygı bozuklukları, bu alanı olumsuz etkileyebilir. Kaygı, bireylerin cinsel yaşantılarında problemler yaşamasına yol açabilir, bu da genel psikolojik sağlıklarını daha da kötüleştirebilir.Kaygı Bozuklukları ve Cinsellik Arasındaki İlişkiKaygı bozuklukları, bireyin yaşamının hemen her alanını etkileyebilir ve bu durum cinsel yaşamı da kapsar. Kaygı, genellikle kişiyi sürekli bir tehdit veya tehlike algısı içerisinde tutar, bu da kişinin rahatlamasını ve doğal bir şekilde cinsel dürtülerini yaşamasını zorlaştırır. Kaygı bozuklukları yaşayan bir kişi, günlük yaşamda sürekli endişe, stres ve korku ile karşı karşıya kaldığı için, cinsel arzu ve isteksizlik gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Cinsellik, duygusal ve zihinsel olarak rahatlama ve kendini ifade etme gerektiren bir deneyimdir; ancak kaygı bozuklukları, bu rahatlamayı engelleyebilir.Kaygı, vücutta çeşitli fiziksel belirtilerle kendini gösterdiği için, bu durum cinsel işlev üzerinde de olumsuz bir etki yaratabilir. Kaygı bozuklukları, cinsel isteksizlikten performans kaygısına kadar birçok soruna yol açabilir. Bu yazıda, kaygı bozukluklarının cinsellik üzerindeki etkileri ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır.Kaygı Bozukluklarının Cinsellik Üzerindeki Etkileri1. Düşük Libido ve Cinsel İstek AzalmasıKaygı bozukluğu yaşayan bireylerin en sık karşılaştığı sorunlardan biri, cinsel isteksizliktir. Kaygı, vücutta stres tepkilerini tetikleyerek cinsel isteksizliğe neden olabilir. Beyin, kaygılı bir durumda olan bireylerde, cinsel dürtüleri baskılamaya eğilimlidir. Birey, sürekli endişe, stres veya korku hissi içinde olduğunda, cinsel arzularını yaşamakta zorlanabilir. Bunun yanı sıra, kaygı bozukluğu yaşayan kişilerde vücutta hormonal dengesizlikler de meydana gelebilir. Stres ve kaygı hormonları, testosteron ve östrojen gibi cinsel isteği tetikleyen hormonların seviyelerini olumsuz etkileyebilir. Bu, cinsel istek ve motivasyonun azalmasına yol açar.2. Cinsel Performans KaygısıKaygı bozukluğu olan bireyler, cinsel ilişki sırasında performans kaygısı yaşayabilirler. Cinsel performansla ilgili kaygılar, bireyin cinsel deneyimini zorlaştırabilir ve bu durum, çiftin cinsel yaşamını olumsuz etkileyebilir. Birey, cinsel ilişki sırasında “başarısız olur muyum?”, “Partnerimi tatmin edebilir miyim?” gibi düşüncelerle kaygı yaşayabilir. Bu tür endişeler, cinsel rahatlama ve zevk almak yerine, sürekli stres ve baskı yaratır. Bu da cinsel isteksizliği, ereksiyon sorunlarını, orgazm olamama gibi problemlere yol açabilir. Cinsel performans kaygısı, kaygı bozukluğu yaşayan bireylerin yaşadığı en yaygın sorundur.3. Fiziksel Rahatsızlıklar ve Cinsel İşlev BozukluklarıKaygı, vücutta birçok fiziksel belirtiyle kendini gösterebilir. Kaygı ile birlikte yaşanan kas gerginliği, hızlı kalp atışı, terleme ve mide bulantısı gibi fiziksel belirtiler, cinsel ilişki sırasında da hissedilebilir. Bu durum, bireyin cinsel deneyimini olumsuz etkiler. Kaygı sırasında vücudun fiziksel tepkileri, cinsel organlardaki kan akışını engelleyebilir, bu da ereksiyon sorunları ya da vajinal kuruluk gibi cinsel işlev bozukluklarına neden olabilir. Bu tür fiziksel rahatsızlıklar, kaygı bozukluğu olan bireylerin cinsel yaşantılarında engeller yaratır.4. Zihinsel Engeller ve Duygusal UzaklıkKaygı bozukluğu, zihinsel olarak da cinsel deneyimi engelleyebilir. Kaygı yaşayan bireyler, cinsel ilişki sırasında zihinsel olarak rahatlayamayabilirler. Aksine, zihinsel olarak endişe, korku ve stres içinde olabilirler. Kaygı, bireyin cinsellik sırasında partneriyle duygusal olarak bağlantı kurmasını zorlaştırabilir. Cinsel ilişki sırasında “ya bir şey yanlış giderse?” veya “ya istemediğim bir şey olursa?” gibi düşüncelerle meşgul olmak, cinsel rahatlamayı ve zevki engelleyebilir. Bu, zamanla duygusal uzaklığa ve cinsel tatminsizliğe yol açabilir.5. İletişim ProblemleriKaygı bozukluğu yaşayan bireyler, partnerlerine karşı duygusal olarak daha mesafeli olabilirler. Cinsel ilişki sırasında, kaygılı bir kişi, partnerine hislerini tam olarak ifade etmekte zorlanabilir. Kaygı, iletişimi engelleyebilir, çünkü birey kendini ifade etmek yerine kaygılı düşüncelerle meşgul olabilir. Bu da cinsel yaşamda tatminsizliğe neden olabilir. Cinsel ilişki sırasında, bireyler yaşadıkları endişeleri partnerlerine yeterince anlatamayabilirler, bu da duygusal bağın zayıflamasına yol açar.Kaygı Bozukluklarının Tedavi EdilmesiKaygı bozukluklarının cinsel yaşam üzerindeki olumsuz etkilerini anlamak ve tedavi etmek önemlidir. Kaygı bozukluğu tedavi edilmediğinde, bu durum yalnızca bireyin psikolojik sağlığını değil, aynı zamanda cinsel sağlığını da daha da kötüleştirebilir. Kaygıyı tedavi etmek, cinsel işlevi iyileştirebilir ve daha sağlıklı bir cinsel yaşam sağlanabilir.Birçok durumda, psikoterapi ve ilaç tedavisi kaygıyı yönetmeye yardımcı olabilir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT), kaygı bozukluğu tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir yaklaşımdır. Bu terapi türü, bireyin olumsuz düşünce kalıplarını değiştirmeye yardımcı olur ve kaygıyı yönetme becerisini geliştirir. Cinsel terapi de kaygı bozukluğu yaşayan bireylerin cinsel işlevlerini iyileştirebilir. Cinsel terapi, cinsellikle ilgili kaygıları ele alarak, bireyin ve partnerinin duygusal bağlarını güçlendirmeyi amaçlar.İlaç tedavisi de kaygıyı hafifletmek için bir seçenek olabilir. Antidepresanlar ve anksiyolitik ilaçlar, kaygıyı kontrol altına alarak, cinsel sağlığı iyileştirebilir. Bununla birlikte, ilaçların yan etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır, çünkü bazı ilaçlar cinsel işlev üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir.SonuçKaygı bozuklukları, cinsel yaşamı derinden etkileyebilir. Düşük libido, cinsel performans kaygısı, fiziksel rahatsızlıklar ve zihinsel engeller gibi sorunlar, kaygı bozukluğu yaşayan bireylerde sıkça görülebilir. Ancak kaygı bozukluklarının tedavi edilmesi, cinsel sağlığı iyileştirebilir ve bireylerin daha tatmin edici cinsel deneyimler yaşamasını sağlayabilir. Psikoterapi, ilaç tedavisi, cinsel terapi ve doğru iletişim stratejileri, kaygı bozukluğu olan bireylerin cinsel sağlıklarını geri kazanmalarına yardımcı olabilir. Kaygı bozukluğu yaşayan bireyler için profesyonel destek almak, hem psikolojik hem de cinsel sağlık açısından önemlidir. Yazıyı Oku
Uzman: Selin ARSLANYayınlanma: 13.01.2025
Narrative (öyküsel) terapi, insanları kendi yaşamlarının uzmanları olarak merkezine alan, saygılı ve suçlamadan uzak bir danışmanlık ve toplumsal çalışma yaklaşımıdır. Sorunları insanlardan ayrı bir şey olarak görür ve insanların yaşamlarında sorunların etkisini azaltmalarına yardımcı olacak birçok beceri, yetenek, inanç, değer, taahhüt ve yetenekleri olduğunu varsayar. Temel felsefesi: "Kişi, problem değildir. Problem, problemdir."dir.Terapistin temel hedefleri her zaman meraklı bir tutum sergilemek ve gerçekten danışanın bilmediği, üzerine düşünmediği sorular sormaktır. Bu prensipler, aynı zamanda narrative terapinin fikirlerini, tutumunu, tonunu, değerlerini, taahhütlerini ve inançlarını şekillendirir.Konuşma OlanaklarıDanışanlarımızla bir araya geldiğimizde, bazen konuşmanın yönlerini bir yolculuktaki yollar gibi düşünürüz. Seçilecek birçok yol, kavşak, kesişim noktası ve patika vardır. Her adımda yeni ve farklı bir kavşak veya kesişim noktası ortaya çıkar – ileri, geri, sağa, sola, çapraz, farklı derecelerde. Danışanla birlikte attığımız her adım, daha fazla olasılığın açılmasına neden olur. Nereye gideceğimize ve neleri geride bırakacağımıza karar verebiliriz. Her zaman farklı bir yola girebilir, adımlarımızı geriye doğru döndürebilir, bir patikayı tekrar edebilir veya bir süre aynı yolda kalabiliriz. Yolculuğun başında nereye varacağımızdan veya neyin keşfedileceğinden emin değiliz.Bir narrative terapistin sorduğu her soru, bir yolculukta atılan bir adımdır. Tüm yollar seçilebilir, bazı yollar seçilebilir ya da bir süre bir yolda ilerleyip sonra başka bir yola geçilebilir. Gidilecek “doğru” bir yol yoktur – yalnızca seçilebilecek birçok olası yön vardır.Danışanla İş BirliğiÖnemle belirtmek gerekir ki, danışan, yolculuğun yönünü belirlemede önemli bir rol oynamaktadır. Narratif konuşmalar etkileşimlidir ve her zaman danışanlarla iş birliği içinde yürütülür. Terapist, danışanlarının ilgisini anlamaya çalışır ve yolculuğun onların tercihlerine uygun olup olmadığını araştırır. Örneğin, bir narratif terapistin sıklıkla sorduğu soruları duyabilirsiniz:- Bu konuşma sizin için nasıl gidiyor?- Bunun üzerine konuşmaya devam mı edelim yoksa … hakkında daha fazla konuşmak mı istersiniz?- Bu ilginizi çekiyor mu? Zamanımızı bunun üzerinde mi geçirmeliyiz?- Bunun hakkında daha fazla soru sormamı mı yoksa X, Y veya Z’ye odaklanmamı mı istersiniz? [X, Y, Z diğer seçeneklerdir]Bu şekilde, narratif konuşmalar danışanların ilgileri doğrultusunda yönlendirilir ve şekillendirilir.Narratif Terapi ve Hikaye AnlayışıNarratif terapi, bazen “yeniden yazma” veya “yeniden öyküleme” olarak adlandırılan konuşmaları içerir. Bu yaklaşımda, hikayeler, terapinin merkezinde yer alır. Herkesin “hikaye” kelimesiyle farklı çağrışımları ve anlamları vardır. Ancak narratif terapistler için hikayeler, olayların belirli bir sırayla ve zaman içinde birbirine bağlı olarak anlatılmasıyla oluşur.İnsanlar olarak bizler, yaşamımızda karşılaştığımız olayları anlamlandırma eğilimindeyiz. Hayatımızdaki hikayeler, bu olayları belirli bir sıraya koyarak ve onlara anlam vererek oluşturulur. Bu süreçte, yaşadığımız deneyimlere sürekli olarak anlamlar yükleriz. Bir narratif, olayları bir araya getiren bir iplik gibidir ve bu iplik, hikayemizi şekillendirir.Hepimizin, hayatımız ve ilişkilerimiz hakkında birçok hikayesi vardır. Örneğin, kendimize, yeteneklerimize, mücadelelerimize, ilişkilerimize ve başarılarımıza dair hikayelerimiz vardır. Bu hikayeleri oluşturma şeklimiz, yaşadığımız olayları nasıl bir araya getirdiğimize ve bu olaylara atfettiğimiz anlamlara bağlıdır.Narrative terapi, bu hikayelerin yeniden gözden geçirilmesi ve yeniden şekillendirilmesi yoluyla, bireylerin yaşamlarındaki sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olmayı amaçlar. Böylece, insanlar kendi hikayelerini yeniden yazarak daha anlamlı ve tatmin edici bir yaşam deneyimi elde edebilirler.Terapi Bağlamındaki HikayelerTerapiye başvuran insanların genellikle yaşadıkları zorluklar veya problemler vardır. Terapistle buluştuğunda, insanlar çoğunlukla sorunlarıyla ilgili birçok olayı anlatmaya başlar ve bu olaylara atfettikleri anlamları açıklarlar.Terapistler, danışanlarıyla ilk buluşmalarında, sorun ve bu sorunla ilgili ulaşılmış olan anlamlar hakkında hikayeler dinlerler. Bu anlamlar, sıkça “ince tanım” olarak adlandırılan tanımlamalardan oluşur. İnce tanım, yaşamın karmaşıklıklarına ve çelişkilerine yer bırakmaz. İnsanların başlarına gelenleri anlamlandırmalarına pek olanak tanımaz. Bu tanım başkaları tarafından oluşturulmuş olup, kişide hareket alanı bırakmamaktadır ve sıkışmış hissettirebilir.Sıklıkla, insanların eylemlerine dair ince tanımlar başkaları tarafından oluşturulur; bu kişiler, belirli durumlarda tanımlama gücüne sahip olanlardır (örneğin, çocukların hayatındaki ebeveynler ve öğretmenler, danışanların hayatındaki sağlık profesyonelleri). Ancak bazen insanlar, kendi eylemlerini ince tanımlar aracılığıyla anlamaya başlarlar. İnce tanımlar hangi bağlamda oluşturulursa oluşturulsun, önemli sonuçlar doğurabilir.İnce Tanımlamaların Sonuçları ve Etkileriİnce tanımlar, insanların kimlikleri hakkında ince sonuçlara yol açar ve bu sonuçların birçok olumsuz etkisi vardır. İnce tanımlamaların sonuçları, sorun yaşayan kişinin kimliği hakkında bir gerçek olarak ifade edilir. Sorunla başa çıkan kişi "kötü", "umutsuz" veya "sorun çıkaran" biri olarak algılanabilir. Bu ince sonuçlar, sorun odaklı hikayelere dayanarak insanları güçsüzleştirir ve sık sık zayıflıklar, yetersizlikler veya işlev bozuklukları terimlerine bağlıdır. Danışanlarımız bize başvurduklarında da pek çok kişinin karşılaştığı bu ince sonuçları hatırlıyoruz: "Kötü bir insan olduğum için" ya da "Biz bir işlevsiz aileyiz."Bazen bu ince sonuçlar, daha geniş güç ilişkilerini de gizler. Örneğin, bir kadın yıllarca maruz kaldığı istismarın ardından kendisini "değersiz" ve "cezayı hak eden" biri olarak görüyorsa, bu ince sonuçlar yaşadığı adaletsizliği görünmez kılar. Güç ve kontrol taktiklerini ve aynı zamanda direnç gösterdiği önemli eylemleri de gizler.İnce sonuçlar yerleştiğinde, insanlar genellikle bu baskın sorun odaklı hikayeleri desteklemek için kanıt toplamaya başlar. Sorunlu hikayelerin etkisi giderek artar. Bu süreçte, kişinin sorun etkilerinden kurtulduğu zamanlar veya "kötü", "umutsuz" ya da "sorun çıkaran" olmadığı anlar görünmez hale gelir. Sorun hikayesi büyüdükçe, daha da güçlü hale gelir ve gelecekteki olayları etkiler. İnce sonuçlar, insanların becerilerinin, bilgilerinin ve yeteneklerinin sorun hikayesi tarafından gizlenmesine yol açarak daha fazla ince sonuca neden olabilir.Alternatif HikayelerNarratif terapistler, başlangıçta göz korkutucu görünen ince sonuçlar ve sorun hikayeleriyle karşılaştıklarında, alternatif hikayeleri keşfetmeyi hedefleyen konuşmalara yönelirler. Bu sadece herhangi bir alternatif hikaye değil, danışanın yaşamak istediği hikayeler olmalıdır. Terapist, insanların karşılaştıkları sorunların etkisinden kurtulmalarına yardımcı olacak kimlik hikayelerini bulmaya ve bu hikayeleri konuşmalarında yaratmaya çalışır.Çeşitli ince tanımlar ve sonuçlar sorunları destekleyip sürdürebileceği gibi, alternatif hikayeler de sorunların etkisini azaltabilir ve yeni yaşam olasılıkları yaratabilir.Bu hikayeler, "dikkati üzerine çeken kişi" veya "sorunlu kişi" olma hikayeleri olmayacaktır. Bunun yerine, geçmişteki kararlılığına dair hikayeler, yaşamının önceki dönemlerinde sorunları nasıl aştığına dair hikayeler veya dikkat çekmekle kalmayıp başkalarına da nasıl dikkat verdiği hikayeleri olabilir. Tüm bunlar, kişilerin hayatının alternatif hikayeleri olabilir. Alternatif hikayeler, tamamen başka alanlarda da bulunabilir; hayali arkadaşlarla olan hikayeler, annesi veya babasıyla olan bağlılık hikayeleri veya evcil hayvanımızla olan ilişkimiz üzerinden bizim için önemli bilgilere ulaşabiliriz. Bu yaşam alanlarından herhangi birinde, terapötik konuşmalar yoluyla, terapistin danışanıyla iş birliği yapmasıyla ortaya çıkar. Bu hikayelerle ilgili fikirlerle çalışırken, narratif terapistlerin temel sorusu şöyle olur: İnsanların ince sonuçlardan kurtulmalarına ve yaşamları ile ilişkileri için yeni ve tercih edilen hikayeler yeniden yazmalarına nasıl yardımcı olabiliriz?Jill Freedman ve Gene Combs şöyle tanımlıyor:“Narratif terapistler, sorunları desteklemeyen ve sürdürmeyen hikayeleri ortaya çıkarmak ve zenginleştirmek için insanlarla çalışmayı ilgi çekici bulurlar. İnsanlar alternatif hikayeleri yaşamaya başladıklarında, sonuçlar sorunları çözmekten çok daha ötesine geçer. Yeni hikayelerde, insanlar yeni benlik imajları, yeni ilişki olasılıkları ve yeni gelecekler yaşarlar.” (1996, s. 16)Zengin ve Detaylı Tanıma DoğruSorunlu hikayelerin etkisinden kurtulmak için, sadece alternatif bir hikaye yeniden yazmak yeterli değildir. Narratif terapistler, bu alternatif hikayelerin "zengin bir şekilde tanımlanmasını" sağlamaya ilgi duyarlar. "İnce bir sonuç" tanımının zıttı, narratif terapistler tarafından "zengin bir tanım" olarak anlaşılır.Alternatif hikayelerin "zengin bir şekilde tanımlanmasına" katkıda bulunabilecek birçok unsur vardır; bunlardan biri de, bu hikayelerin konuşulan kişinin kendisi tarafından üretilmiş olmasıdır. Zengin tanım, bir kişinin yaşamının hikaye akışlarının ayrıntılı bir şekilde ifade edilmesini içerir. Bir roman okuduğunuzu hayal edin; bazen bir hikaye zengin bir şekilde tanımlanır; karakterlerin motivasyonları, geçmişleri ve kendi anlayışları ince bir şekilde anlatılır. Karakterlerin yaşam hikayeleri, diğer insanların ve olayların hikayeleriyle iç içe geçmiştir. Benzer şekilde, narratif terapistler, insanların yaşamlarının alternatif hikayelerinin zengin bir şekilde tanımlanmasını ve diğerlerinin hikayeleriyle iç içe geçmesini sağlamak için yollar ararlar. Alternatif hikayelerin nasıl birlikte yazıldığı, nasıl anlatıldığı ve kime anlatıldığı, narratif terapistler için önemli hususlardır.Referans: "'What is Narrative Therapy?'By Alice Morgan Yazıyı Oku
Uzman: Melike ERENYayınlanma: 03.10.2024
