Narsistik Kişilik Bozukluğu

Narsistik kişilik bozukluğu bir ruh sağlığı sorunudur. Bu durum kişinin kendine olan saygısını, kimliğini, kendisine ve başkalarına nasıl davrandığını etkiler. 

Narsistik kişilik bozukluğu (NKB), kendinizi nasıl gördüğünüzü ve başkalarıyla ilişkilerinizi etkileyen bir zihinsel sağlık durumudur. NKB'ye sahip olmak başkalarını etkilemeye veya önemli hissetmeye aşırı ihtiyaç duyduğunuz anlamına gelir. 

NKB adını Yunan mitolojisindeki avcı Narcissus'tan alıyor. Efsaneye göre Narcissus kendi güzelliğine o kadar takıntılıydı ki su havuzundaki yansımasına bakmaktan kendini alamıyordu. Ölene kadar yansımasına bakmaktan başka bir şey yapmadı.

• Aşırı derecede kendini yüksek görme duygusuna sahiptirler ve sürekli olarak hayranlık duyulmaya ihtiyaç duyarlar.
• Ayrıcalığı ve özel muameleyi hak ettiklerini düşünürler.
• Başarı, güç, zeka, güzellik ya da mükemmel eş ile ilgili fantezilerle meşgul olurlar.
• Başkalarından üstün olduklarına ve yalnızca eşit derecede özel insanlarla vakit geçirebileceklerine veya onlar tarafından anlaşılabileceklerine inanırlar.
• Önemli olmadıklarını düşündükleri kişileri eleştirir ve küçümserler.
• Özel ayrıcalıklar bekler ve diğer insanlardan istediklerini sorgulamadan yapmalarını isterler.
• İstediklerini elde etmek için başkalarının zayıflıklarından yararlanır manipüle ederler.
• Başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını tanıma konusunda yetersiz veya isteksizdirler.
• Başkalarını kıskanır ve başkalarının da onu kıskandığına inanırlar.
• Her şeyin en iyisine sahip olmakta ısrarcıdırlar, örneğin en iyi arabaya veya eve.

Uzmanlar bunun neden olduğundan henüz tam olarak emin değiller. 

Şimdilik NKB'ye katkıda bulunan ana faktörler şöyle görünüyor:

• Genetik: NPD'li kişilerin ebeveynleri veya yakın akrabalarında da NKB olma olasılığı yüksektir.
• Gözlem ve Taklit: Çocuklar NPD'ye dönüşebilecek özellik ve davranışları gözlemleyebilir, taklit edebilir ve öğrenebilir.
• Olumsuz Çocukluk Deneyimleri: Çocukluk dönemindeki travma, reddedilme, ihmal ve destek eksikliğinin tümü narsisistik özelliklerin gelişmesine katkıda bulunabilir.
• Ebeveynlik Tarzı: Çocuklara aşırı düşkünlük ve aşırı korumacı veya "helikopter" ebeveynlik, çocuğun ebeveynlerinden gördüğü muamelenin aynısını diğerlerinden de talep etmesine yol açabilir. Ayrıca kendi hislerini ve duygularını düzenlemeyi öğrenmesini de engelleyebilir. Bu da işler yolunda gitmediğinde duyguların kontrol edilmesinde sorun yaşanmasına katkıda bulunabilir.

Genellikle psikiyatrist veya psikolog olan bir sağlık hizmeti sağlayıcısı kişiyle konuşarak ve yaşamı ve başkalarıyla (özellikle aile, arkadaşlar veya diğer sevdikleri) etkileşimleri hakkında sorular sorarak NKB'yi teşhis eder. 

Amerikan Psikiyatri Birliği'nin Zihinsel Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, beşinci baskı metin revizyonu (DSM-5 olarak da bilinir) dokuz kriterden oluşan bir listeye sahiptir. NKB tanısı alabilmek için bunlardan en az beşine sahip olmanız gerekir. NKB'nin teşhisine yardımcı olabilecek herhangi bir teşhis, laboratuvar veya görüntüleme testi yoktur.

NKB'yi tedavi etmek genellikle psikoterapi içerir.

NKB'de en yaygın olan terapi türlerinden bazıları aşağıdakilerilerdir (ancak bunlarla sınırlı değildir):

• Diyalektik davranışçı terapi (DBT)
• Bilişsel davranışçı terapi (CBT)
• Üstbilişsel terapi
• Grup terapisi
• Çift veya aile terapisi

Çok fazla terapi yöntemi olduğundan ruh sağlığı uzmanınız size farklı türler hakkında daha fazla bilgi verecek en iyi kişidir. Bu yaklaşımların nasıl çalıştığına ilişkin tüm sorularınızı yanıtlayabilir ve ihtiyaçlarınıza en uygun türü önerir.

Doğrudan NKB'yi tedavi eden herhangi bir ilaç yoktur ancak ilaçlar anksiyete veya depresyon gibi ilgili durumlarla ortaya çıkan semptomları tedavi edebilir. NKB ile ilişkili durumların semptomlarına yardımcı olabilecek ilaçlardan bazıları şunlardır:

• Antidepresanlar
• Antianksiyete ilaçları (anksiyolitikler)
• Antipsikotik ilaçlar

NKB'niz varsa başta tanıyı kabul etmekte zorlanabilirsiniz. Ancak tedavinin hayatınızı ve başkalarıyla ilişkilerinizi iyileştirmeye yardımcı olabileceğini anlamak önemlidir. Bu ilişkiler kurmanızı ve geliştirmenizi, kişisel veya mesleki başarınızı olumlu etkiler.

Yapabileceğiniz en önemli şeylerden bazıları şunlardır:

• Alanında iyi bir akıl sağlığı uzmanıyla görüşmek. NKB'li kişilerin tedaviyi yarıda bırakma riski daha yüksektir. Bu, uzun vadede işleri sizin için daha da kötüleştirebilir.
• İlaçları reçete edildiği gibi almak. Bunlar, duygularınızı ve semptomları yönetmenizi ve düzenlemenizi kolaylaştırabilir.
• Madde veya alkol kullanımından kaçınmak. Uzun vadede işleri sizin için çok daha kötü hale getirebilirler. İlaç kullanıyorsanız alkol veya diğer maddeler tehlikeli ilaç etkileşimlerine neden olabilir.

NKB'li kişiler hastalığın belirti ve semptomlarını kendilerinde göremeyebilirler. Çoğunlukla aile, arkadaşlar veya sevdikleri bundan şüphelenen ilk kişi olurlar. 

Önemsediğiniz birinin NKB'si olduğundan şüpheleniyorsanız aşağıdakileri aklınızda bulundurmalısınız:

• NKB'li birini değiştiremezsiniz. Davranışlarını değiştirebilecek tek kişi kendisidir. Sevdiğiniz birinin değişme konusundaki isteksizliği sizi hayal kırıklığına uğratmış olsa da bunun sizin hatanız olmadığını unutmayın. Onları terapi almaya teşvik edebilirsiniz ancak bunun başarılı olması için onların da istemeleri gerekir.
• Sakin olun ve olayları kişisel algılamayın. Bu kişiler özellikle de saldırgan düşmanca tepkiler gösterebilirler. Bunu kişisel algılamayın ve aynı şekilde yanıt vermeyin.
• Sağlıklı sınırlar belirleyin. Bu kişiler sıklıkla bilinçli veya bilinçsiz olarak başkalarına istediklerini yaptırmaya çalışırlar. 
• Kendinizi koruyun. NKB'li insanlar, sınırlarınızı baltalamak için sıklıkla gaslighting'e (sizin ya da onların farklı bir şey söylediğine ya da yaptığına sizi ikna etmeye çalışırlar) başvururlar. Gelecekte söyledikleriniz veya yaptıklarınızdan emin olmanız gerektiğini düşünüyorsanız notlar veya günlük tutun. 
• Ayrıca öfkeyle (sözlü veya fiziksel olarak) saldırabilirler. Kendi sağlığınızı ve refahınızı koruduğunuzdan emin olun. Kendi ruh sağlığınıza dikkat edin. 
• NKB'li yakınları olan kişiler de bir akıl sağlığı uzmanına görünmeyi düşünmelidir. Bu yaşadığınız zorluklarla ve sevdiğiniz bir kişide bu durumun etkileriyle nasıl başa çıkabileceğinize öğrenmenize yardımcı olabilir.