Ebrar KARAKURT

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, dikkatin kolayca dağılması, aşırı hareketlilik, ve dürtüsellik(aklına geleni yapma, sonucu düşünmeden hareket etme) belirtilerinin kişinin yaşamında en az bir alanı olumsuz etkileyecek boyutta olmasıyla kendini gösteren bir psikiyatrik bozukluktur. Dikkat eksikliğinin üç temel belirtisi vardır; dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, dürtüsellik. Dikkat eksikliğinde temel sorun kişinin belirli bir şeye odaklanmaması değil, o sırada içinden gelen başka bir şeyi yapma isteğine engel olamaması ya da çevreden gelen uyaranların sesini kısamamasıdır. Dikkat eksikliği olan kişilerin ‘’odaklanma’’ sistemi oldukça sağlamdır, yeterince çalışmayan sistem ‘’fren’’ sistemidir. Fren sisteminin aksaklığı nedeniyle kişi, ilgisini çekmeyen şeylere yeterince odaklanamaz, bir işle uğraşırken o sırada aklına gelen düşüncelere engel olmaz, çevreden gelen uyaranlarla dikkati çok çabuk dağılır ve aynı anda pek çok şeye odaklanır. Dikkat eksikliği olan bireyler, belirli bir işe dikkatini vermekte zorlanır ya da okulda, ödevlerinde dikkatsizce hatalar yaparlar. Görevler ve oyunlar sırasında dikkatini sürdürmekte zorlanırlar, kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi gözükürler. Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanırlar. Uzun süreli zihinsel çaba gerektiren işlevleri yapmaktan kaçınır, sevmez ya da yapmak istemezler (ev ödevi, okul etkinlikleri gibi). Etkinlikler için gereken eşyaları kaybedebilirler. Çevresindeki uyaranlarla dikkatleri kolayca dağılır. Bu kişiler günlük etkinliklerde de oldukça unutkandır. Dikkat eksikliğini kısaca yukarıda tanıttık, peki aşırı hareketlilik(hiperaktivite) ve dürtüsellik nedir? Aşırı hareketlilik(hiperaktivite) bireyin yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olmasıdır. Hiperaktivite belirtisi gösteren çocukların eli ayağı kıpır kıpırdır, oturduğu yerde duramazlar, gereksiz yere sağa sola konuşur ve eşyalara tırmanırlar. Bu çocuklar sakince oynamakta zorlanırlar, sürekli hareket ederler ve sanki motor takılmış gibidirler, aynı zamanda çok konuşurlar. Dürtüsellik ise genel olarak bireyin davranışlarını kontrol edebilmesinde sorun olmasıdır. Bu kişiler bir şey yapmadan önce olası sonuçları düşünmeden hareket ederler. Dürtüsellik olan kişilerde görülen belirtilerden birkaçı, sorulan soru tamamlamadan yanıt vermeleri, sırasını beklemede güçlük çekmeleri, başkalarını sözünü kesmeleri ya da oyunlarında araya girmeleri şeklinde gözlenir. Dikkat eksikliği olan çocuklar, aynı anda tüm uyaranlara dikkatini verebiliyor olmalarından dolayı ‘’çok dikkatli’’ şeklinde nitelendirmeler alabiliyorlar. Ders esnasında bir çocuk hem dersi dinleyip hem defterini karalayabilir, bir yandan çevreyi takip edebilir, saçıyla oynayabilir ve öğretmeni soru sorduğunda doğru yanıtı veriyor olabilir. Çocuğun bu şekilde tüm uyaranlara dikkatini verebiliyor olması onu ‘’çok dikkatli’’ yapmaz. İlk okulda konular basittir ve anlatılanları yarım kulakla dinlemek yeterli olabilir, fakat akademik başarısı çocuğun dikkat sorunu olmadığının bir kanıtı değildir. Dikkatin birden çok alana bölünmesi tek bir alana düşen dikkatin azalması demektir ve çocuğun yoğun dikkat gerektiren işlevlerde problem yaşamasına neden olur. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ile birlikte görülen bazı psikiyatrik bozukluklar vardır, bunları kısaca sıralarsak, karşıt olma karşıt gelme bozukluğu, davranım bozukluğu, özel öğrenme bozukluğu, kaygı (anksiyete) bozuklukları, depresyon, bipolar bozukluk, tik bozuklukları, otizm spektrum bozuklukları, zeka geriliği, üzsün ya da çok üstün zekaya sahip olmak, obezite ve yeme bozuklukları, uyku bozuklukları, bilgisayar oyunları ve internet bağımlılığı, sigara, alkol ve madde bağımlılığı. Bunlar DEHB tanısının beraberinde görülebilecek psikiyatrik sorunlardır. Dikkat eksikliği hiperaktivite tanısı konulabilmek için sadece belirti ve kriterlerin uyumlu olması yeterli değildir. Belirtilerin 2 yaştan önce başlamış olması gerekir, süreğen olması gerekir, birden fazla ortam ve koşulda görülüyor olması gerekir. Belirtilerin basit davranış değiştirme teknikleri ve çevresel düzenlemelerle kolayca düzeltilemiyor olması gerekmektedir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı almış çocukların tedavisinde öğretmen, anne baba işlevleri oldukça önemlidir. Okul ortamında yapılabilecek düzenlemeler ve uyum önlemleri alınmalıdır. Çocuğa dikkat becerisini destekleyen eğitimler vermek etkilidir. Ders çalışma, organize olma becerilerini destekleyecek çalışmalar yapılmalıdır. Dikkat eksikliği olan çocuklarda anne babanın işlevi oldukça büyük olduğu için anne baba eğitimi oldukça önemlidir. Anne baba eğitimi birkaç aşamadan oluşur.İlk aşama kabullenme ve olumlu ilişki kurmaktır. Çocuğunuzu koşulsuz kabulde bulunmalıdır anne baba ve ona uygun yapıyı ve düzeni oluşturmalıdır. Sevginizi coşku ile gösterin. Çocuğunuz bazen istemediniz davranışlarda bulunabilir, siz bu davranışları göz ardı etmelisiniz. Göz ardı ettiğiniz davranışlar çocuğunuzun kendine ya da başkasına zarar verdiği davranışlar, yalan söyleme, çalma şeklindeki davranışlar olmamalı. Surat asma, sızlanma, bebeksi konuşma, tırnak yeme gibi davranışlar görmezden gelinebilir. Sanılanın aksine görmeden gelme en etkili disiplin yöntemlerinden biridir. Çocuğunuz olumlu davranışlar gösterdiğinde ona odaklanın ve övün. Gün içinde 4-5 kez övgüde bulunduysanız, 1 eleştiriye karşılık kullanılabilir. Olumlu davranışı pekiştirmek için de övgü oldukça etkili olacaktır. İkinci aşamada olumsuz duygularını yönetebilmeli anne babalar. Olaylar karşısında sakin kalmalısınız ve olumsuz düşüncelerinizi durdurmalısınız. Bazen çocuklar kriz anında sizi çileden çıkartıyor olabilir ve söylemek istemediğiniz cümleler, yapmak istemediğiniz davranışları yapıyor halde bulabilirsiniz kendinizi. Bu tür durumlarda mola isteyin. Çocuğunuzla daha önceden kararlaştırdığınız bir mola anınız olsun. Çocuğunuz istenmeyen bir davranışta bulunduğunda ve sakin kalmakta her ikiniz de zorlandığınızda ‘’Mola istiyorum’’ diyerek durabilir ve çocuğunuz ile farklı odalara geçerek 5 dakika mola verip sakinleşmeyi ve kötü düşüncelerden arınmayı deneyebilirsiniz. Çocuğunuz mola isteğinize karşı gelebilir, bu durumda sakinliğinizi korumaya çalışarak çocuğu mola için yerine kendiniz götürebilirsiniz. Mola odasında ağlamaya devam ediyor ve sizin dikkatinizi çekmeye çalıltığı durumlarda onu göz ardı edip kontrolü sağlamalısınız.İlk iki aşamayı tamamladığınızı düşündüğünüzde sıra kurallar, sınırlar ve disipline geliyor. Kurallarınız ve sınırlarınız belirli ve kesin olmalı. Komutlarınızı etkili vermelisiniz. Kuralların, mantıklı, uygulanabilir, sonuçları notlarla, somut ödüllerle desteklenebilir olduğuna dikkat edilmeli. Tüm bunların sonunda çocukla birlikte çözüm üretilmeli ve çocuğa sorumluluklar verilmelidir. KAYNAKÇA‘’Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Anne Baba-Öğretmen El Kitabı’’ Dr. Özlem Sürücü

Devamını Oku