İlişkinin üç ayağı
Pek çok insan için hiç şüphesiz romantik ilişkiler hayatlarında oldukça önemli bir yere sahip. Hayatımızda nereye yerleştirmiş olursak olalım var olan bir ilişkinin kalitesi ve doyumu hayat kalitemizi, hayattan aldığımız keyif düzeyimizi doğrudan etkiliyor. Tam da bu sebepten romantik ilişkimizi güçlendirmek ve dolayısıyla hayat kalitemizi arttırmak adına ilişkinin dinamiklerini iyi anlamak önem arz ediyor. Bu dinamikleri çiftlerin bir arada kalmasını sağlayan bir evi ayakta tutan üç ayak gibi düşünebiliriz. Çiftleri bir arada tutan bu üç önemli ayağı ise şöyle sıralayabiliriz. Başlarda insanı ele geçiren tarafları bir birine çeken tutku, zamanla ve emekle gelişen içtenlik ve verilen sözlerin oluşturduğu yükümlülükler….
İdeal bir ilişkide istenen bu üç parçanın, üç ayağın da bir araya gelip denge timsali bir eşkenar üçgen oluşturmasıdır. Fakat işler her zaman öyle gitmeyebilir. Herhangi birinin diğerlerine fazlaca baskın olması ya da çok zayıf kalması ilişkinin dengesini bozabilir. Ayaklardan birisi zayıf düştüğünde ya da ortadan kaybolduğunda pürüzler çıkmaya başlaması an meselesidir. İşte bazı örnekler:
Örneğin içtenlik ve yükümlülüğün bir arda olduğu ama tutkunun kapıdan çıkıp gittiği ilişkileri bazı yaşlı çiftlerde görürüz. Bu çiftler yılları geride bırakmışlardır... Yıllar içinde pek çok badire atlatılmış, atlatılan badireler bağı ve içtenliği güçlendirmiştir. Karşılıklı yapılan hoşluklar ve fedakarlıklar ve ilmek ilmek örülen içtenlik ve bağ ilişkide kalma ve birbirinin ihtiyaçlarını görme gibi yükümlülükleri yerine getirmeyi kolaylaştırmıştır. Bununla birlikte yaş ve alışkanlığın da etkisiyle tutku zaman içinde azalmıştır... Bu çiftler birbirinin sırdaşı ve yoldaşı olmayı başarmıştır lakin heyecan geride kalmıştır...
Tutku ve içtenliğe ise genç çiftlerde sıkça karşılaşırız. Mutlulardır, heyecan dolu ve samimilerdir. Fakat nihai kararı vermekten kaçınırlar ya da sadece bir karar vermek zorunda değillerdir. Her şey harika da gitse bir süre sonra taraflardan biri yükümlülük denince belki kulağı tırmalayan, ilişkide kalma ve birbirinin ihtiyaçlarını görme noktasında eksiklikler hissedebilir. Gençlik aşklarının pek çoğunun sonu belki de buradan gelir. Çünkü bağlanmak ve ihtiyaçların görüleceğini bilmek bir ihtiyaçtır. Ve giderilmeyen ihtiyaçların arttığı bir ilişki katlanılmaz olabilir.
Tutku ve yükümlülük ise belki kulağa ilginç gelecektir fakat evli olduğu halde uzun süreli bir başka ilişkinin daha devrede olduğu durumlarda gözlenebilir. Kontların ve derebeylerinin sevgilileri için yaptırdığı kaleleri hepiniz duymuşsunuzdur… Heyecan ve arzu dolu bu ilişkilerde taraflar ilişkide kalmak ve birbirlerinin ihtiyaçlarını görmek noktasında sorun yaşamaz. Lakin ilişkilerde üçüncü bir taraf olması ilişkinini içtenliğini alıp götürür. Partnerin verebileceği duygusal yatırımı bir başkasıyla paylaşmak düşüncesi ilişkiyi derinden sarsabilir. Hiçbir banka paranızı başka bir bankaya daha yatırmanızı istemez :)
Peki bu ayakları nasıl daha sağlam hale getirebiliriz?
En en en önemli şey her zaman konuşmaktır. Lütfen ilişkiniz hakkında konuşun ve tartışın. İhtiyaçlarınız neler, siz karşınızdakinden ne bekliyorsunuz ve karşınızdaki kişiye ne verebileceksiniz… bu noktalarda içten ve dürüst olun. Söz konusu aşk ve ilişkiler olduğunda pazarlık olmaz demeyin. Bu söylediğime kulak verin... Esneyebildiğiniz noktalarda esnemekten, orta yollar aramaktan çekinmeyin. Lakin veremeyecekleriniz ve olmazsa olmazlarınız konusunda dürüst ve açık olun. Net olun asla taviz vermeyin demiyorum. İhtiyaçlar ve beklentiler çok çeşitli olabilir ve çok farklı şekillerde karşılanabilir. Fakat yeri geldiğinde bunları neden yapamayacağınız ya da nasıl yapabileceğiniz hakkında birbirinizle konuşun ve birbirinizi dinleyin. Evet ilişki ile ilgili her sohbet her zaman eğlenceli olmayabilir bazen duyduklarınız karşısında öfkelenebilir ve hayal kırıklığına uğrayabilirsiniz. Fakat konuşmadan hayallerinizi yeniden şekillendiremezsiniz... Dürüstlük ve hesapsızca kartları açık oynamak içtenliktir. Karşı tarafı kaybetmemek için yapılamayacağı bilinen şeylere evet diyerek ilişkiyi sürdürebileceğini düşünmek ise naiflik… Nihayet anlaştıktan sonra anlaşmaya sağdık kalmak yükümlülük ayağını güçlendiren asıl ve en önemli etken. Anlaşmak her zaman araçtır. Amaç anlaşılanları eyleme geçirip problemleri çözmektir. İletişim yöntemleri ve ilişki hakkında konuşmak üzerine ilerleyen zamanlarda başka bir yazı daha ekleyeceğim.
Romantik ilişkilerde yaptığımız her sevgi gösterisi, ortaya konan her emek aslında bir çeşit yatırımdır. Evet yatırım. Duygusal yatırım... Nasıl ki bir bankaya para yatırdığınızda paranızın değer kazanmasını ya da en azından zarar görmemesini bekliyorsanız (bu karşılıksız bir bağışsa orası ayrı:)), ilişkilerde de karşılıklı olarak birbirinize sevginizi gösterme biçiminiz, sıklığınız, birbirinize olan ilgi ve alakanız da adil ve yeterli olmalıdır. Tarafların aşırı fedakârlık ya da sadece kendi çıkarlarını düşünme uçlarına kayması haksızlığa uğrama düşüncesi ile içtenliğe yani ilişkiye zarar verir. İnanın hesap dökümü geldiğinde kimse aşk bankasında borçlu ya da alacaklı olmayı istemez. Pek çok kalp kırıklığının temel sebebi belki de bu alacak-verecek meselesidir.
İlişkilerin temel işlevi aidiyet, neşe, sevgi gibi duygusal ihtiyaçlarımızı karşılamasıdır. Dolayısıyla ayakları yere basan bir ilişkide söylenenler ve yapılanlar neşe ve sevgi odaklı olmalıdır. Tabi ki her şeyin kusursuz olması ve ilişkide olumsuz hiç bir şeyin yaşanmaması gerekiyor demek naiflik olurdu. Bu elbette mümkün değil. Bununla birlikte Gottman bununla ilgili çok basit ama bir o kadar da işlevsel bir kural verir: 5’e 1 kuralı. Gottman'a göre ilişkiniz sürecinde gerçekleşen her bir olumsuz deneyime karşı beş olumlu yaşantı ilişkideki içtenlik ihtiyacınızı karşılamaya yeterli. Bu içtenlik ise sizi birbirinize daha sıkı bağlıyor.
Hiç şüphesiz kursuz bir ilişki yoktur. Lakin zaten ihtiyacımız olan kusursuz değil bizim içinde mutlu ve huzurlu olduğumuz bir ilişki kurmak ve sürdürmektir. İlişkinin biçimi, ritmi, düzeyi ne olursa olsun bu üç ayağı güçlendirmek ilişkinizden aldığınız doyumu arttırabilir.
Şimdi indir, konuşmaya başla
Bunları da sevebilirsiniz...
Tetikleyiciler: Travmatik Belleğin Yeniden Canlanması ve Kendini Koruma Stratejileri
Öz Şefkat: Kendinle Barışmanın Gücü ve Psikolojik Dayanıklılığın Anahtarı
İlişkilerde Bağımlılık ve Kendi Olma Hakkı: Özerklikten Ortak Büyümeye