Terapötik ilişkinin iyileştirici gücü

Son zamanlarda oldukça popüler olan aile dizilimi tekniğinin tüm yaralara merhem olacak bir ilaç gibi kamuoyuna servis edilişine şahit oluyoruz. Herhangi bir kavramın veya tekniğin ne olduğu ve ne işe yaradığı kadar ne olmadığı ve ne işe yaramadığı da önemlidir. Bu yazıda öncelikle bu kavramın ne olmadığına yer vermek istememin nedeni, bir ruh sağlığı alanı uzmanı olarak danışanlar için büyük riskler görüyor olmamdır. Öyleyse inceleyelim, aile dizilimi ne değildir ve nedir? Aile Dizimi Ne Değildir? Aile dizimi, her derde deva bir ilaç, başlı başına bir terapi ekolü, uzmanların elinde bulunan bir sihirli değnek değildir. Bunun yanında aile diziminin mantığı ''travmalarımın tüm kaynağı soy ağacım, bunu değiştirmek için elimden hiçbir şey gelmez.'' gibi bir düşünce değildir. Bu tarz bir düşünme biçimi bireyin / danışanın problemlerin çözümü konusunda kendini pasif hissetmesine ve kendini gerçekleştirme potansiyelini açığa çıkaramamasına neden olabilmektedir. Travmayı veya zorlantı durumunu kabullenmek, bu durumun danışanın şimdiki sosyal yaşantısında oluşturduğu sorunları görmezden gelmek, sorunlara yönelik müdahale planları oluşturmamak veya buna yönelik sorumluluk almamak değildir. Popüler kültür tarafından altı bilimsel olarak doldurulmadan fazlasıyla şişirilerek servis edilen ve konu hakkında yeterince bilgisi olmayan insanlarda büyük bir beklenti oluşturan birçok yöntem gibi aile dizimi de son zamanların gözde şifa tekniğidir. Tekniğin işe yarar ve fayda sağlanabilecek tarafları ve sınırlılıkları göz ardı edilerek, metafizik inançlarla içi doldurulmaya çalışılarak adeta ticari bir yöntem olarak kamuoyuna sunulmaktadır. Bir süredir devam ettirdiğim gözlemlerim sonucunda bu tekniğin uygulanmasının (!) astroloji uzmanları tarafından yapıldığını görmekteyim. Danışanın ruhsal sağlığı açısından son derece riskli bulduğum bu uygulama şekli üzerine bir uyarı niteliğinde yazımda bu kısma yer vermeye karar verdim. Psikolojik sağlığınızla ilgili alacağınız her yardım mutlaka işin uzmanları yani ruh sağlığı uzmanları tarafından verilmelidir. Bu uzmanlar ise psikolojik danışmanlar, psikiyatristler ve psikologlardır. Sevgili danışanlar; nasıl ki fiziksel bir rahatsızlık hissettiğinizde o alanın uzmanı olan doktorlardan yardım alıyorsanız ruhsal yaralarınız ve rahatsızlıklarınızla ilgili de mutlaka bu alanın uzmanlarından yardım almalısınız. Aksi durumda üzülerek söylüyorum ki ruhsal sağlığınızda ve psikolojik durumunuzda daha derin yaralar oluşabileceği gibi bunun yanında hem zamanınızı hem paranızı kaybetmiş olacaksınız.Aile Dizimi Nedir? Aile dizimi (family constellation) terimi ilk olarak Alfred Adler'in (1927) ortaya attığı, aile sistemindeki her bireyin rolünü tanımlamaya yarayan bir yapı olarak kullanılmıştır. Adler, aile sisteminin ebeveynlerden, çocuklardan ve geniş aile üyelerinden oluştuğunu belirtmiştir. Almanca “Familien Aufstellung” adıyla 90’larda Almanya’da ortaya çıkmış olan “Aile Dizimi Terapisi (Family Constellation Therapy)” ise, ailenin nesiller boyunca, birbirlerine görünmez bir bağ ile bağlı olduğu anlayışına dayanmaktadır. Aile bir bütün olarak bir ruha sahiptir (Stone, 2008). Bireyi, içine doğduğu ailenin şekillendirdiğini benimseyen bu anlayış, ailenin bir sistem oluşturduğunu ileri sürmektedir.Aile dizimiAlman Psikoterapist Bert Hellinger tarafından ortaya atılmış; kısaca bireyi tek başına değil aile sistemi içerisindeki rolleri ile birlikte değerlendirmeyi amaçlayan bir psikoterapi tekniğidir. Toplumu oluşturan temel yapıtaşının aile olduğu görüşünden hareketle, bireyin sosyal yaşantısında kullandığı iletişim yöntemleri, sorunlarla baş etme stili, yaşadığı psikopatolojik veya zorlantılı durumlara karşı tutumları gibi temel davranışları aile sistemi içerisinde öğrendiğini ve sosyal yaşamda yaşanan sorunların da kökeninin aile sistemindeki yanlış öğrenmelerin olduğunu belirtir. Bunlara ek olarak, bireyin kişilik gelişimi ve davranışları üzerinde yalnızca içinde bulunduğu çekirdek aile değil, diğer köken akrabaları, kendisinden birkaç nesil önceki akrabalarının da (hiç tanışmamış olsalar dahi) etkili olduğu varsayımına dayanmaktadır. Hellinger, psikolojik rahatsızlıkların büyük –belki de çoğu - bir kısmına, köken ailede yaşanmış sorunların neden olduğunu söylemektedir.Aile Dizimi Ne İşe Yarar? Bireyin ve ailenin yaşamış olduğu travmaların çözümünde bir çeşit yüzleşme yöntemi olarak kullanılan aile dizimi tekniği, bireyin duyguları ve zorlantılarıyla yüzleşmesi, anlamlandırması, kabullenme sürecine girmesi gibi konularda yardımcı olmaktadır. Bu bir anlamda bireyin geçmişten getirdiği travmalarını kabullenmesi demektir. Travmanın etkilerinin çözümünde amaç travmayı değiştirmek değil; travmayı kabullenmektir. Travmanın kendisi değiştirelemez ancak bireyin travmayı yorumlama şekli ve travmaya bakış açısı değiştirilebilir. Bireyin ailenin diğer üyeleriyle barışık hale gelmesi, bozulan aile bağlarını düzeltmeye adım atması gibi davranışlar hedeflenmektedir. Aile dizimi tekniğini kullanmanın başlıca avantajları, bireyin içinde yaşadığı sistemin yapısal bağlantıları ve çalışmanın getirdiği büyük etki hakkında kısa sürede net bir resim elde etmesidir. Duygular ve davranış ifadesine odaklanarak danışana farkındalık kazandırılır. Dolayısıyla belirli aralıklarla hislerine dair geri dönüşler alınmış olur. Seçilen kişilerle danışanın arasında ki muhasebat ve fiziksel ilişkiler gözlemlenir, dikkate alınır.Bu şekilde dizim yavaş yavaş sonuca ulaşabilir.Söz konusu bu teknik bireysel psikolojik danışma / psikoterapi sürecinde uygulanabileceği gibi grupla psikolojik danışma / psikoterapi sürecinde de uygulanabilmektedir. KAYNAKÇAAyaz, B., & Kılıçarslan, F. (2010). Aile Terapisi.İstanbul: İstanbul Üniversitesi.Duman, N . (2020). Bert Hellinger ve Aile Dizimi Terapisi . Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi , 2 (2) , 114-119.Ersöz, İ. (2019).Metropollerde popülerleşen" Terapi" Pratikleri Ve Kentli insanın Metafizik arayışı: İstanbul örneği(Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).Hellinger, B. (2001). Love’s own truths. Bonding and balancing in close relationships. Phoenix,AZ:Zeig, Tucker and Theisen.Hellinger, B., & Hövel, G. (1999). Acknowledging what is: Conversations with Bert Hellinger.Phoenix, AZ: Zeig, Tucker and Co., Inc.Ölmez, D. (2016).Aile içi etkili iletişimde drama teknikleri ve nlp uygulamaları(Doctoral dissertation, İstanbul Kültür Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/İletişim Sanatları Anabilim Dalı/İletişim Sanatları Bilim Dalı).R. Franz, Travma, Bağlanma ve Aile Konstelasyoları, 2011, İstanbul.

Ağrılarınız mı var, psikolojik olabilir!Şeyda Sultan ZENGİN27 Ocak 2019, PazarTakotsubo kardiyomyopatisi; aşırı üzüntü sonucu kalp kasının aniden zayıflaması hastalığıdır. Diğer adı; kırık kalp sendromu.Kalbinizi korumanın yollarından biri balık-ceviz gibi besinler tüketmek iken, bir yolu da kalbinizi üzmemekten geçer. Fizikî ağrılar ve duygular birbiriyle ilişkilidir. Vücudumuzda hem ağrıyı hem de duyguları kontrol eden nörotransmiterler vardır; ‘serotinin ve norepinefrin’dir. Bu transmitterlerdeki bozukluklar hem depresyona hem de fizikî ağrılara sebep olabilmektedir.İnsanın ruh hâlindeki değişmeler; migren, kalp çarpıntısı, sırt ağrısı ve eklem ağrısı gibi fizikî belirtilerin görülmesine sebep olabilir. Veya var olan hastalıkları arttırabilir. Dahası bu belirtiler büyük ihtimalle kendi kendilerine geçecek değillerdir. Tam aksine, depresyon ve benzeri hâl tedavi edilmediği takdirde bu belirtiler de tehlikeli boyutlara ulaşabilir. 2007 yılında Norveç’te yapılan bir araştırma ciddî depresyon rahatsızlığı olan insanların, kalp rahatsızlıkları, inme, solunum yolu rahatsızlıkları, sinir sistemi ile ilgili rahatsızlıklar gibi belli başlı durumlardan hayatlarını kaybetme oranlarının diğer insanlara göre daha fazla olduğunu belirtmiştir.Depresyonun bedene etkisi daha çok stres hormonlarının aşırı salgılanması yoluyla olur. Depresyonda iki stres hormonu vardır ve ikisi de artar. Bunlar adrenalin ve kortizondur. Bu hormonların artmasına bağlı olarak da bazı fizikî değişiklikler olur. Meselâ kortizon hormonu fazla arttığında kişinin kan yağlarında artış söz konusudur. Yine kortizonun etkisi olarak şekerin gereksiz yere kana fazla salgılanması ve buna bağlı şeker yükseklikleri oluşur. Yani şeker hastalığı..Araştırmalardan faydalanarak bu fizikî belirtileri şöyle sıralayabiliriz;• Göğüs ağrısıEn başta kalp, akciğer veya mide problemlerinin bir belirtisi olabilir, bu yüzden doktora gitmekte fayda var. Bazen de, bu bir depresyon belirtisidir. Depresyonda adrenalin ve stres hormonlarının fazla salgılanması kalbin gereksiz yere aşırı hızlanmasına ve yorulmasına sebep olabilmektedir. Hatta depresif bir insan sabahları kalp atış sesine bile uyanabilir. Hani denir ya, “onun kalbi var onu üzmeyin” Çünkü stres kalbi tetikler. Tansiyon da aynı şekildedir. Depresyon damarlarda büzüşmeye sebep olduğu için tansiyonun yükselmesine sebep olabilir.• Yorgunluk ve tükenmeÇok yorgunluk hissediyorsanız, günlük görevleriniz için enerjiniz yoksa, (yeterince uyuduğunuzda veya dinlendiğinizde bile), depresyonda olduğunuzu gösteren bir işaret olabilir. Depresyon ve yorgunluk bir araya geldiğinde, her durumun daha kötü görünmesini sağlar. Depresyonunuz daha dikkat çeker.• Ağrıyan kaslar ve eklemlerDevam eden ağrı ile yaşadığınızda, depresyon riskinizi arttırabilir. Depresyon aynı zamanda acıya da yol açabilir, çünkü her iki şartta beyindeki kimyevî habercileri paylaşır. Depresyonda olan insanların düzenli olarak ağrıya yakalanma ihtimali sağlıklı insanlara göre üç kat daha fazladır. Meselâ fibromiyalji (eklemlerin ağrıması) hastalığı, biraz da psikolojiktir, strese bağlıdır.• Baş ağrısıBir çalışma, majör depresyonu olan kişilerin migren geçirme ihtimalinin üç kat daha fazla olduğunu ve migrenli kişilerin depresyona girme ihtimalinin beş kat fazla olduğunu göstermektedir.• İştah veya kilodaki değişikliklerBazı insanlar depresif olduklarında daha az acıkırlar. Bazıları ise yemeyi bırakamaz. Sonuç, enerji eksikliği ile birlikte kilo alımı veya kaybı olabilir.• Sırt ağrısıSırt ağrısı düzenli olarak tekrar ettiğinde, depresyona katkıda bulunabilir. Sırtınız veya beliniz her daim kendini hatırlatacak derecede ağrıyorsa ve doktorunuz bir sorun göremiyorum diyorsa, hayatınızdaki stres faktörlerini bir gözden geçirmenizde fayda var.• UykuDepresyondayken kişinin uyku düzeni bozulabilmektedir. Uykuya dalma sorunu, dalamama, dalsa da sık sık uyanma tarzında sorun söz konusu olabilir. Aşırı derecede fazla uyuma da kendini gösterebilmektedir.• Nefes darlığıKişi aşırı stres altında kaldığında yeterince oksijen alamıyormuş gibi hisseder. Derin derin nefes alma ihtiyacı duyar, ama alamaz. Nefesi yarım kalır.• Heyecanlı ve huzursuzUyku problemleri veya diğer depresyon belirtileri sizi bu şekilde hissettirebilir. Yerinde duramama, veya tam tersi hiç hareket etmeden yatma/oturma davranışı gözlemlenir.• Sindirim problemleriBeynimiz ve sindirim sistemimiz güçlü bir şekilde bağlantılıdır, bu yüzden stresli veya endişeli olduğumuzda çoğumuz karın ağrısı veya mide bulantısı çeker.Depresyon bağırsaklarınızda da baş gösterebilir. Bulantı, hazımsızlık, ishal veya kabızlığa sebep olur. Strese bağlı olarak birçok insan kabızlık sorununu çekmektedir. Her seferinde farklı besinlerle kendini iyi etmeye çalışır, ancak stresini azaltmaya çalışmak aklına gelmez. Eğer bu belirtiler uzun süre sizde varsa ve doktorunuz bir sorun yok diyorsa, kendinizi iyi etmeye bakın.Depresyon öyle bir rahatsızlıktır ki kendisini sadece ruhî ve zihnî olarak göstermez. İnsan bedenine de etki eder. Ve bunun bir sebebi stres hormonlarının aşırı salgılanmasıdır. Bediuzzaman diyor ya, ‘fıtrat ve vicdan yalan söylemez’ diye. Aynen öyle, bir sorun varsa fıtrat bunun üstünü örtmüyor hemen söylüyor. Biz zihnen kendimizi iyiyim diye kandırmaya çalışsak da, vücudumuz bir şeylerin ters gittiğini yukarıdaki belirtilerle haber verir.Tavsiyemiz, hiçbir şey sizden daha önemli değil, emanetleriniz olan kalbinize ve ruhunuza iyi bakın. Onları amaçları doğrultusunda kullanın, gereksiz streslerden kaçınmaya çalışın. Vücudunuzu iyi dinleyin ve kendinizi iyi etmenin yollarını bulun.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nedir şu depresyon?Şeyda Sultan ZENGİN06 Ocak 2019, PazarÇok sık duyar olduk depresyon kelimesini. Üzerine şarkılar bile yazıldı.Peki depresyonun bilimsel tanımı nedir? Depresyonda sayılabilmek için kendimizde ne tür davranışlar gözlemlemek lâzım? Depresyon sandığımız haller gerçekten depresyon mu? Biz bunların cevabını verelim, siz kendinizi bir gözden geçirin isterseniz.Depresyondaki bir kişinin duygu halini tanımlarken ”Çökkün Duygudurum” tanımını kullanırız. Bu durum, üzüntüden çok farklı bir durumdur. Kişi üzüldüğünü hissetmez, esasen pek bir duygu hissetmez. Karmakarışıktır düşünceleri, dışarıdan bakınca donuktur, ama içeriden duygusaldır. Hayat enerjisi çekilmiş gibidir. Depresyon; çevresel faktörlerle ortaya çıkabileceği gibi genetik kodlarla da taşınır. Yani ailenizde depresif insanlar varsa sizin depresyona girme ihtimaliniz biraz daha yüksektir.Depresyon türleriBütün depresyon türleri aynı değildir. Ancak majör depresyon ve kronik depresyon (Distimi) en yaygın türdür. Kendine özgü işaretleri ve tedavisi olan başka depresyon türleri de vardır. Meselâ, doğum sonrası depresyon, mevsimsel depresyon, atipik depresyon, katatonik özellikli majör depresyon vs...Örnek olması için depresyon çeşitleri arasından majör depresyonu inceleyelim; bir insana majör depresyon tanımını koyabilmemiz için (DSM- 5 tanı ölçütü kitabına göre) aşağıdaki semptomların en az beşini, 2 haftadan fazla gösteriyor olması lâzımdır.1. Günün büyük bir bölümünde çökkün duyguduruma sahiptir. Meselâ üzüntülüdür, kendini boşlukta hisseder ya da umutsuzdur. Bu durum başkalarınca da gözlenebilir, daima ağlamaklı görünür.2. Bütün faaliyetlere karşı ilgide belirgin azalma ya da bunlardan zevk almama durumu, (bunu kendi söyler veya gözlemlenir)3. İstenmeyen ani kilo kaybı veyahut kilo alımı.4. Uykusuzluk çekme ya da aşırı uyuma.5. Neredeyse her gün, aşırı hareketlilik ya da yavaşlama, uyuşukluk.6. Bitkinlik ya da içsel gücün kalmaması.7. Neredeyse her gün, değersizlik ya da yersiz suçluluk duyguları.8. Düşünmekte ya da odaklanmakta güçlük çekme ya da kararsızlık yaşama.9. İntihar düşünceleri.Dediğimiz gibi, bir kişiye majör depresyon teşhisi koyabilmek için yukarıdaki semptomlardan en az beşini, 2 haftadan fazla gösteriyor olması lâzımdır. Kronik depresyonda ise bu belirtileri 2 yıl boyunca gösteriyor olması lâzım. Eğer öyle ise, bir psikoloğa başvurulmalıdır, o gerekli görürse psikiyatriste de yönlendirir. Bu depresyon çeşidi kendi başına halledilebilecek bir çeşit değildir. Çünkü depresyonu astım hastalığına benzetebiliriz. Bir astım hastası, doktora gitmeden veya ilâç kullanmadan nöbetin geçmesini beklese geçer mi? Geçmez, aksine nefessiz kalır. İşte depresyon da böyledir, yukarıdaki kadar ciddî ise mutlaka uzman yardımı almalıdır, eğer psikiyatr ilâç yazmışsa reçeteye sadık kalmalıdır. Ardından psikoloğa gidilerek psikoterapi süreci başlatılmalıdır.Psikoterapi ile kişinin depresyonu en aza indirgenmeye çalışılır. En yaygın psikoterapi yöntemi olan Beck’in Bilişsel Modeli’nde depresyon şu şekilde açıklanmaktadır; “İnsan bazen kendine, bazen geleceğe bazen de dünyaya ümitsiz bakabilir. Üçüne birden ümitsiz olma durumu depresyon belirtisidir.”Depresyonu çok kabaca inceledik, amacımız genel hatlarıyla çağın hastalığı olan depresyonu öğrenmekti. Zira “Bir dert görünürse, devası âsândır (kolaydır)” demiş Üstad Hazretleri. Buradaki tanımlara bakarak kendinize tanı ve teşhis koymanız doğru değildir, bu bilgiler size fikir edindirmek içindir!