Sosyal Destek Psikolojide Neden Önemlidir?

İnsanların psikolojik olarak sağlıklı olduğunun değerlendirilebilmesi için, kişinin yaşamın zorlayıcı yönleriyle etkin olarak başa çıkabiliyor olması, stresin olumsuz etkilerine karşı dirençli olabilmesi ve kendisini iyi hissetmesi gerekir. İnsanlar kendi kendilerine bu iyilik halini sürdürmekte oldukça zorlanırlar. Bu durumlarda uzmanlardan alınan yardımın yanında psikoterapilere yardımcı olabilmesi için en önemli kavramlardan birisi de bireyin yeterli sosyal desteğinin olmasıdır. 

İnsanların yaşamlarında önemli yeri olan, gerektiği zaman bireye duygusal, bilişsel ve maddi yardımcı bulunabilen tüm kişiler o bireyin sağlığını korumasına yardımcı olan sosyal destek sistemleridir. Sosyal desteğin içindeki kişiler bireyin sevgi, şefkat, benlik saygısı bir gruba ait olma gibi sosyal duygusal gereksinimlerini karşılayarak kişinin fiziksel ve ruhsal sağlığını doğrudan olumlu şekilde etkilerler. Sosyal destek, bireye sevilen, sayılan, ilgi duyulan ve karşılıklı sorumluluklarının bulunduğu bir toplumun üyesi olduğunu fark ettiren destek sistemidir. Sosyal desteğin genel olarak tanımı; stres altındaki ya da güç durumdaki bireye çevresindeki insanlar tarafından sunulan destek olarak bilinir. Örnek olarak; arkadaşlar, aileden kişiler, komşular ve hatta kamu kuruluşları sosyal destek sağlayan kişiler olabilir. Sosyal destek kavramının yanında sosyal ağ kavramı da gündemimize girmiştir. Sosyal ağ, bir grup insanla olan bağları, ilişkileri göstermektedir. Sosyal ağ, bireyin sosyal kimliğinin tanındığı, desteklendiği ve güçlendirildiği kişilerden oluşmaktadır. Sosyal ağda nicelikten daha çok nitelik önemlidir. Nitelikli sosyal destekler genelde bu sosyal ağlardaki ilişkilerden ortaya çıkmaktadır. 

Sosyal desteğin en temelde yardımcı olduğu konu strestir. 

●  Sosyal destek kişinin kendi duygularını açıklamasını ve bu duyguların anlamlı hale gelmesini sağlar. 

●  Kişinin diğer insanlardan geri bildirimler alarak içinde bulunduğu ve fark edemediği durumlar karşısında gerçekçi ve uyuma yönelik davranışlar sergilemesini sağlar. 

●  Kişilerle yaptığı iletişim sayesinde sorunlarına yönelik bilgi edinmesini, sorun çözme becerisinde gelişmesini ve stresten minimum zarar görmesine olanak sunar. 

●  Sosyal destek ile sağlık arasında kuvvetli bağların olduğuna yönelik önemli görüşler vardır. Sosyal destekler, stresörleri ortadan kaldırmasa da kişilerin kaygı düzeylerini düşürür ve kişilerin daha iyimser, kendilerini güdülerine karşı daha fazla kontrol edebilir, sorunlarla başa çıkmak için yeni yollar denemeye teşvik edilebilir ve tüm bunlarda istekli olması sağlanabilir. 

●  Sosyal desteğin en önemli diğer bir işlevi, stresverici yaşam olaylarını ve yaşam güçlüklerinin yarattığı psikolojik zararları azaltarak ya da dengeleyerek strese karşı aslında bir tampon görevi görmesidir. Stres kaynağının başkaları ile paylaşılması ve sosyal destek alınması stresin daha kolay tolere edilmesine olanak sağlıyor. 

Sosyal destek konusunda kesinlikle unutulmaması gereken nokta ise; stresi tamamen ortadan kaldırmadığı ve kişinin iyi olma halini korumaya çalıştığıdır. Bireylerin ciddi sorunlar karşısında sadece sosyal destek alarak iyileşmeleri pek mümkün değildir bu yüzden uzman psikologlar ile beraber tedavi sürecinin yanında sosyal destek olursa bireyin yaşam kalitesi hızlıca artacaktır. 

Maddi destek, bireyin günlük sorumluluklarını gerçekleştirebilmesi ya da bir gereksinim anında başkaları tarafından sağlanan maddi destek, kişiye yapılan ekonomik yardımlardır. Örneğin ailesinden birisinin kaybını yaşayan birisi, yas sürecinde işine devam edemediyse ve bu durumda ekonomik çıkmaza girdiyse çevresinden gelen maddi yardım ona bir ekonomik sosyal destek olacaktır. Duygusal destek, bireyin sevgi, şefkat, güven, ilgi, empati ve bir gruba ait olma gibi kişisel duygusal ihtiyaçları karşılar. Bu nedenledir ki duygusal destek yerine güven desteği tanımı da kullanılmaktadır. Bireyin stresli zamanlarında kişiler arasında kabul edildiği, değer verildiğini hissettiği destektir. İnsan yaşamındaki gelişimsel krizlerde ve gerilimli olaylarda duyguları ile baş etmede zorluk yaşadığında duygusal destek, bir uzman psikoloğun eşliğinde oldukça önemlidir. Örneğin, ilişkisinde değersiz hissettirilmiş ve manipüle edilmiş birisi kendisine olan saygısını yitirdiğinde yakın arkadaşlarının onun aslında çok iyi bir insan olduğunu, sevilmeye değer çok fazla özelliği olduğunu hissettirecek davranışlarda bulunması bir duygusal sosyal destektir. Bilişsel destek, bazı zamanlarda problemlerimizi çözebilmekte oldukça zorlandığımız zamanlar olur. Bu zor zamanlarda çevreden gelen destekleyici önerilerin yanı sıra bireyin kendisini tanıyabildiği ve benlik değerinin ortaya çıktığı yeni bildirimlerle ilgilidir. Örneğin, ekip arkadaşları ile sorun yaşadığından dolayı kariyerinde iyi bir yere gelmek istediği iş yerinden ayrılma konusunda gel gitte olan kişiye çevresindeki insanların işte kalmasındaki artılarını veya işten ayrılmasındaki artıları sunması ve öneriler vermesi bilişsel bir sosyal destektir. Yaşamın akışında önce aile üyelerinden daha sonra da çevremizdeki diğer bireylerden sağlanan sosyal destek, yaşamın sonuna doğru genelde yine aile üyeleri tarafından devam etmektedir. Öte yandan sosyal destekteki cinsiyet farklılığı göz ardı edilmemelidir. Yapılan araştırmalar sonucunda kadınların duygusal desteğe, erkeklerin ise daha çok maddi ve bilişsel sosyal desteğe yatkın olduğu ortaya çıkmıştır.