1. Uzman
  2. Hidayet ÇALIŞKAN
  3. Blog Yazıları
  4. Ayrılıklardan Sonra Depresyon: Belirtileri, Tedavileri ve İpuçları

Ayrılıklardan Sonra Depresyon: Belirtileri, Tedavileri ve İpuçları

Gerçek olalım: Ayrılıklar acımasız olabilir. Eğer buradaysanız, muhtemelen bu tür duygusal acıyı ilk elden hissetmişsinizdir.

Yalnız olmadığınızı bilmek güven verici olabilir; örneğin, üniversite ilişkilerinin çoğu ayrılıkla sonuçlanıyor. Ancak istatistikler kalp kırıklığınızı hafifletmez; bu bir çeşit kederdir.

Ayrılıklar her türlü önemli değişikliği beraberinde getirir, benlik duygunuzu ve planlarınızı sarsar. Bu çalkantılar sizi sıkıntılı, endişeli ve üzgün hissetmenize neden olabilir. Bir ayrılıktan sonra üzüntü duyguları normal olsa da, bazen devam edebilir veya zamanla kötüleşebilir ve potansiyel olarak depresyona yol açabilir.

Bu da yaygındır. 2021'de ABD'li yetişkinlerin yüzde 8,3'ü depresyon yaşadı. Yine de umut var. Depresyon, bir ilişkinin sona ermesinden veya başka bir sebepten dolayı tedavi edilebilir. İşler daha iyiye gidebilir.


İleride, depresyonun yaygın belirtilerini özetleyeceğiz, bunları ayrılık üzüntüsünden ayıracağız, baş etme stratejilerini keşfedeceğiz ve kırık bir kalpten kurtulmanıza ve yeniden kendiniz gibi hissetmenize yardımcı olacak etkili tedavi seçeneklerini paylaşacağız.


Ayrılık Sonrası Depresyon Belirtileri

Genel olarak depresyon gibi, ayrılık sonrası depresyon da hem fiziksel hem de duygusal belirtilerle ortaya çıkabilir.

Bazı depresyon belirtileri şunlardır:

• Değersizlik, umutsuzluk ve suçluluk duyguları

• Duygusal sıkıntı

• Boş, sinirli, veya huzursuz hissetmek

• İştahta ve gastrointestinal semptomlarda değişiklikler

• Konsantrasyon zorluğu ve kararsızlık

• Baş ağrısı, kramp ve diğer fiziksel ağrılar

• Genellikle keyif aldığınız aktivitelere karşı ilgi veya zevk kaybı

Bu semptomlar ayrılıktan hemen sonra ortaya çıkabilir, ancak yerleşmeleri daha uzun sürebilir. Bazen, ayrılık gibi tetikleyici bir olaydan sonra depresyon belirtilerini hissetmeniz günler, haftalar ve hatta daha uzun sürebilir.


Ayrılık Sonrası Depresyon: Nedenleri ve Risk Faktörleri

Majör depresif bozukluktan, mevsimsel duygusal bozukluğa ve adet öncesi disforik bozukluğa kadar çeşitli depresyon türleri vardır.

Stresli yaşam olayları bazen durumsal depresyon veya reaktif depresyon olarak da adlandırılan klinik depresyona da yol açabilir. Bir ayrılık, kendinizi ihanete uğramış veya depresyonda hissetmenize neden olabilecek, kimliğinizi ve günlük yaşamınızı bozabilecek önemli yaşam değişiklikleri potansiyeli nedeniyle bu kategoriye girebilir.


İlişkiler sona erdiğinde nörolojik bir şeyler de oluyor.

Araştırmalar, şehvet ve çekimden bağlanmaya ve maalesef reddedilme veya ayrılığa kadar ilişkilerin çeşitli aşamalarında kimyasal reaksiyonların meydana geldiğini göstermektedir. Testosteron ve östrojen gibi seks hormonları, "stres" hormonları olan dopamin ("iyi hissetme" kimyasalı) ve norepinefrin ve kortizolün yanı sıra bu süreçte önemli roller oynar. Oksitosin yakınlık, bağlantı ve mahremiyet duygularını teşvik eder.

Harika bir randevunun ardından yaşanan heyecanı veya "Seni seviyorum" sözünü duymanın sakinliğini düşünün; bu duygular kısmen beyin kimyası tarafından yönlendirilir. Bir ilişki sona erdiğinde dopamin ve serotonin seviyeleri sıklıkla düşer. Bu nörotransmitterlerin her ikisi de zevk ve mutlulukla bağlantılıdır, dolayısıyla azalan seviyeleri depresyona katkıda bulunabilir.

Ayrılık yaşayan insanlar üzerinde yapılan küçük bir çalışmada yapılan beyin taramaları, romantik reddedilmenin bağımlılığa bile benzeyebileceğini, aşırı istek, yoksunluk ve depresyon gibi semptomları tetikleyebileceğini ortaya çıkardı. Bu, ayrılıklarla ilişkili bazı yoğun duyguları açıklamaya yardımcı olabilir.


Ayrılık Sonrası Depresyon İçin Risk Faktörleri

Çoğu insan ayrılığın ardından bir alışma dönemi yaşar ancak bu sürenin zorluğu bireysel risk faktörlerine göre değişiklik gösterebilir.

Ayrılıktan sonra depresyona yol açabilecek bazı risk faktörleri şunları içerebilir:

• Değişikliklere ve stres faktörlerine karşı duygusal tepkileri günlük işleyişi etkileyecek noktaya kadar düzenlemede zorluğa neden olan uyum bozukluğu

• Depresyon veya anksiyete öyküsü

• Kendine güvensizlik

• Aynı anda birden fazla olumsuz yaşam olayının meydana gelmesi

• Beklenmedik bir ayrılık veya sadakatsizlik gibi travmatik sonlar

Özetle, romantik bir ilişkinin bozulması gerçekten de depresyonu tetikleyebilir.


Depresyon Olduğunu Nasıl Anlarız?

Daha önce de belirttiğimiz gibi, ayrılıklardan sonra üzgün veya boş hissetmek, ruh hali değişimleri gibi duygusal düzensizlikler de çok yaygındır.

Ancak ayrılık sonrası normal duygular ile depresyon gibi daha ciddi bir zihinsel sağlık durumu arasında ayrım yapmak zor olabilir.

Önemli bir fark, depresyonun kalıcı, sürekli ve yaygın değersizlik, üzüntü ve umutsuzluk duygularını içermesidir. Buna karşılık, ayrılık sonrası hüzünler dalgalanma eğilimindedir ve her ana hakim olamayabilir.

Depresyon tanısı konulabilmesi için en az iki hafta boyunca günlük işleyişinizi önemli ölçüde etkileyen belirtilerin olması gerekir.

Teşhisiniz ne olursa olsun, umutsuzluk duyguları, şiddetli yorgunluk veya kendine zarar verme düşünceleri ortaya çıkarsa derhal profesyonel yardım almanız önemlidir.


Ayrılık Depresyonunun Tedavileri

Duygularınız zamanla iyileşmiyorsa veya günlük yaşamda faaliyet göstermenizi zorlaştırıyorsa, profesyonel yardım almanın zamanı gelmiş olabilir.

Belirtilerinize bağlı olarak hem tedavi hem de ilaç seçeneklerini düşünebilirsiniz. Aşağıda her iki tedavi türünü de inceleyeceğiz.


Terapi Yapmayı Düşünün

Depresyon için birkaç farklı terapi türü vardır. Ayrılıklar için aşağıdakiler dikkate alınmaya değer olabilir:

• Bilişsel-davranışçı terapi (BDT). Araştırmalar bilişsel-davranışçı terapinin depresyonu etkili bir şekilde tedavi edebildiğini göstermektedir. BDT, insanların zararlı davranışları körükleyen sağlıksız ve olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamalarına ve bunları değiştirmenin yollarını bulmalarına yardımcı olur. Amaç, insanlara semptomlarını daha iyi yönetmelerine ve ayrılıklar ve flört gibi gelecekteki stres etkenleriyle baş etmelerine yardımcı olmak için başa çıkma becerilerini öğretmektir.

• Kişilerarası terapi. Duygudurum bozukluklarını gidermek ve ilişkileri geliştirmek için özel olarak tasarlanmış bir konuşma terapisi türü olan kişilerarası terapi, ayrılıktan sonra depresyona giren biri için harika bir araç olabilir. Bazı araştırmalar ayrıca kişilerarası terapinin genel olarak depresyonu etkili bir şekilde tedavi ettiğini öne sürüyor.


İlaç Tedavisinin Gerekli Olup Olmadığını Öğrenin

Terapi, öz saygıyı yeniden inşa etmeye ve bir ayrılığın ardından toparlanmaya başlamanın harika bir yolu olsa da ruh sağlığı uzmanları da ilaç tedavisi önerebilir.

Antidepresanlar bazen yukarıda açıklanan tedavilerden birine destek olarak kullanılır. Bazı seçenekler şunları içerir:

• Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar). SSRI'lar, depresyonu tedavi etmek için reçete edilen en yaygın antidepresan türlerinden bazılarıdır. Beyindeki serotonini artırarak çalışırlar.

• Serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'ler). Bunlar SSRI'lara benzer şekilde çalışır, ancak vücuttaki bir stres kimyasalı olan norepinefrini ve serotonini hedef alırlar.

• Atipik antidepresanlar. Genellikle atipik bir antidepresan olarak adlandırılan Bupropion, norepinefrin-dopamin geri alım inhibitörleri (NDRI'ler) adı verilen bir antidepresan sınıfına aittir. Beyindeki ruh halini, bilişsel işlevi ve davranışı düzenlemeye yardımcı olan norepinefrin ve dopamin miktarını artırarak depresyon semptomlarını hedef alır.


Ayrılıkla Başa Çıkmanın Diğer Yolları

Yukarıdaki tedavilerin tümü yardımcı olsa da, kalp kırıklığıyla uğraşırken sağlıklı alışkanlıkları günlük yaşamınıza dahil etmek de önemlidir. Kişisel bakım uygulamak herkes için farklı görünebilir, ancak işte bazı fikirler:

• Sevdiklerinize ulaşın. Bir destek sistemine sahip olmak, iyileşirken harikalar yaratabilir. Çevrenizdeki herhangi birine ulaşmakta kendinizi rahat hissetmiyorsanız bir destek grubuna katılmayı düşünün.

• Sosyal medyayı akıllıca kullanın. Özellikle daha önce özgüven sorunlarına yol açmışsa, sosyal medyadan kaçınmak en iyisi olabilir. Sağlığınız şu anda muhtemelen daha kırılgan, bu nedenle kendinizi başkalarıyla karşılaştırma eğilimindeyseniz veya eski sevgilinizi görme riskiyle karşı karşıyaysanız kaydırma sürenizi sınırlayın.

• Sınırları belirleyin. Bir çalışma, eski sevgilinizi sosyal medyada görmenin iyileşme sürecini daha karmaşık hale getirebileceğini gösterdi. Algoritmalar önemli bir rol oynasa da eski sevgilinizi takip etmeyi bırakabilir, onun içeriğinizi görüntüleme yeteneğini sınırlayabilir veya onu engelleyebilirsiniz.

• Aktif kalın. Egzersiz yapmak, özellikle antrenmanınızı açık havada yapıyorsanız, ayrılık düşüncesinden kurtulmanın harika bir yoludur. Araştırmalar, egzersiz yaptığınızda beyninizin, ruh halinizi yükselten ve ağrıyı azaltan bir hormon olan endorfin salgıladığını ve doğanın sakinleştirici bir destek sağlayabileceğini gösteriyor.

• Bütün yiyecekleri yiyin. Yağsız protein (balık ve tavuk gibi), meyveler, sebzeler ve tam tahıllardan oluşan sağlıklı bir diyet yemek, daha enerjik hissetmenize yardımcı olabilir. Bazı sağlıklı yiyecekler depresyonla mücadeleye bile yardımcı olabilir.

• Sabırlı olun. Ayrılık depresyonunun ne kadar sürdüğünü merak ediyor olabilirsiniz. Kesin bir cevap olmasa da tedavi aramak ve özgüveninizi artırmak için küçük şeyler yapmak iyileşme sürecinizi başlatacaktır. Bir çalışma, ayrılıkların kendini keşfetme ve duygusal gelişim dahil olmak üzere olumlu sonuçlar verebileceğini buldu.


Ayrılık Sonrası Depresyon: Son Düşünceler

Ayrılıklar nadiren kolaydır. Reddedilme ve üzüntü duygularıyla baş etmek duygusal açıdan acı verici olabilir ve bazen ayrılıklar depresyonu tetikleyebilir. Ayrılık sonrası depresyon hakkında akılda tutulması gerekenler:

• Bir ilişki sona erdiğinde dopamin ve serotonin seviyelerinde bir düşüş yaşayabilirsiniz. Her iki kimyasal da ruh halinin düzenlenmesinde rol oynuyor ve daha düşük seviyeler depresyonla ilişkilendirilebiliyor.

• Depresyonun bazı belirtileri arasında duygusal sıkıntı, değersizlik, umutsuzluk ve suçluluk duyguları ve genellikle keyif aldığınız aktivitelere karşı ilgi veya zevk kaybı yer alır.

• Ayrılık sonrası üzüntü depresyona benzeyebilir. Bununla birlikte, bir kişinin klinik depresyon tanısı alabilmesi için belirtilerin en az iki hafta boyunca tutarlı bir şekilde ortaya çıkması gerekir.

Yukarıdakiler varsa, depresyon için profesyonel yardım aramanın zamanı gelmiş olabilir. Depresyon için BDT ve KITP gibi konuşma terapilerinin yanı sıra SSRI'lar ve SNRI'ler gibi antidepresanlar da dahil olmak üzere birkaç tedavi vardır.

İster üzgün hissediyor olun, ister depresyonda olduğunuzu düşünüyorsanız, bu üzgün anınızda kendinize iyi bakmanız önemlidir. Aktif kalmak, sosyal medyayı akıllıca kullanmak ve sevdiklerinize beraber olmak, bunların hepsi kişisel bakım eylemleri olabilir.

Bir ayrılığın ortasındayken işlerin daha iyiye gideceğini görmek zor olabilir. Ancak ayrılık sonrası depresyon hakkında bilgi alarak zaten ilk adımı atmış oldunuz. Sizi görüyoruz ve iyileşme yolculuğunuzu desteklemek için buradayız.

Depresyonda olabileceğinizi düşünüyorsanız ve bir adım daha atmaya hazırsanız, iyileşmenize yardımcı olabilecek seçenekleri gözden geçirmek için bir psikiyatri uzmanıyla veya BENİMLE online bir görüşme planlayabilirsiniz.

Yayınlanma: 24.11.2024 09:47

Son Güncelleme: 24.11.2024 09:47

Hidayet ÇALIŞKAN
Hidayet ÇALIŞKAN
Psikolog(*)(*)(*)(*)(*)
Uzmanlıklar: İlişki / Evlilik Problemleri , Çocuk ve Ergenlik Dönemi Ruhsal Sorunları , Depresyon ve Mutsuzluk
Merhabalar, Ben Psikolog & Psikoter Devamını oku
Online Terapi
süre 45 dk
ücret 1799
Yüz Yüze Terapi
Hizmet vermiyor
Bunları da sevebilirsiniz...
tukenmislik-sendromu-nedirbelirtileri-asamalari-ve-tedavisi

Tükenmişlik çok uzun süre fiziksel, duygusal ve ruhsal bitkinlik halini ifade etmektedir. Daha çok işle ilgili olsa da farklı konularda da kendisini gösterebilir ve sağlığı olumsuz etkileyebilir. Uzun süreli stres hissettiğinizde tükenmişlik ortaya çıkabilmekle birlikte, bu durum herkesin başına hayatının bir dönemde gelebilmektedir.Stresten kaynaklı olsa da tükenmişlik stres ile aynı anlamı taşımamaktadır. Tükenmişlik daha çok bir süre birikmiş olan stresin bir sonucu olarak deneyimlenir. Tükenmişliği bu nedenle stresin daha büyüğü ve var olmak için strese ihtiyaç duyan bir durum olarak düşünebilirsiniz. Stres geçicidir, stres faktörü ortadan kalktığında veya durumla baş edildiğinde problem ortadan kalkar. Tükenmişlik ise daha uzun süreli olabilir, stres sona erse de devam edebilir. Tükenmişlik üretkenliğinizi engeller, umutsuzluğa neden olur. Duygusal olarak daha tükenmiş olup neşe veya tatmin duygusunu deneyimleyemezsiniz. Ancak stres daha çok kaygı ve sinirlilik duyguları ile deneyimlenmektedir. Fiziksel olarak da etkileri farklı olabilmektedir. Stres daha çok kas ağrısı, baş ağrısı ve sindirim sorunlarına neden olabilirken tükenmişlik kronik yorgunluk, bağışıklık sisteminde zayıflama veya kardiyovasküler hastalık gibi problemlerle karşılaşmaya neden olmaktadır.Tükenmişlik Sendromunun Belirtileri Nelerdir?Tükenmişlik sendromu zamanla ve aşama aşama ilerleyen bir süreçtir. Tükenmişlik sendromunun belirtileri stres, depresyon veya kaygı ile karıştırılabileceğinden fark edilmeyebilir ve ele alınamayabilir. Belirtileri tanımak için aşağıdaki kriterler size yardımcı olabilir:Fiziksel Belirtiler:Çoğu zaman yorgun veya bitkin hissetmekTekrarlayan uykusuzluk ve uyku bozukluklarıSık sık baş ağrısıKas veya eklem ağrısıMide bulantısı veya iştahsızlık gibi sorunlarBağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle sık sık hastalanmaYüksek tansiyonNefes alma sorunlarıDuygusal Belirtiler:Çaresiz, sıkışmış hissetmekKendinden şüphe duyma, başarısız veya değersiz hissetmeDünyada kopuk ve yalnız hissetmekBunalmış hissetmekMotivasyon eksikliği hissetmek, alaycı/olumsuz bir bakış açısına sahip olmakTatmin ve başarı duygusunun eksikliğiİlgi ve zevk kaybıSürekli korku, endişe ve kaygı duygularıDavranışsal Belirtileri:Erteleme ve bir şeyleri tamamlamanın daha uzun sürmesiKonsantrasyon zorluğuİnsanlardan, sorumluluklardan vb. uzaklaşmak ve izole olmakBaşa çıkmak için yiyeceğe, maddeye veya alkole bağımlı olmakSinirli ve çabuk sinirlenen, patlamaya meyilli ve hayal kırıklıklarını başkalarından çıkaranArtan geç kalma, işe geç kalma ve/veya daha yüksek devamsızlıkTükenmişlik Sendromunun Aşamaları:Tükenmişlik sendromu birden ortaya çıkmamakta, yavaş yavaş ilerlemektedir. İki psikolog Freudenberger ve Gail North başlangıçta tükenmişliğin gelişimini 12 aşamalı bir modelde özetlemiş olsalar da basitleştirilmiş 5 aşamalı bir model artık günümüzde araştırmalarda yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır:Balayı Evresi: Yeni bir işe, göreve veya role başlarken yüksek enerji ve coşku hissedebilirsiniz. Bu aşamada iyimser olmak daha kolaydır. İşe olan bağlılık, heyecan ve kendinizi kanıtlama isteği bazen daha fazla sorumluluk üstlenmeye ve daha fazla çalışmaya yol açabilir. Uykusuzluk, stres önemsiz görünebilir.Stresin Başlangıcı: Balayı aşaması azaldıkça bazı günler daha zorlu gelmeye başlar. İş hala ödüllendirici gelir ancak stres kendini göstermeye başlar. İyimserliğinizin üretkenliğinizin azaldığını fark edebilirsiniz. Bununla birlikte yorgunluk, sinirlilik, kaygı , odaklanmayı daha kolay kaybetme, iştahta değişiklikler, uyku sorunları ve baş ağrısı gibi hoş olmayan stres semptomlarını da fark edebilirsiniz . Bazı stresler sizi motive etmek ve harekete geçirmek için iyi olsa da, yönetmek için negatif başa çıkma stratejilerine başvuruyorsanız ve kendi ihtiyaçlarınızı ihmal etmeye başlarsanız, bu aşama bir sonrakine yol açabilir.Kronik Stres: Stres kalıcı hale gelir. Küçük şeylere öfkelenebilir, sürekli yorgun hissedebilir ve daha sık hastalanabilirsiniz. Kronik stres, ilgisizlik, kızgınlık, alaycılık ve güçsüzlük duygularına yol açabilir. Sosyal ilişkilerden uzaklaşabilirsiniz. Sorunu inkar edebilir ve tükenmişliğe doğru ilerleme görülebilir.Tükenmişlik: Tükenmişlik belirtileri kritik hale geldiğinde bu gerçekleşir. İş ve yaşam sorumlulukları ile başa çıkmak ve içinde bulunduğunuz koşullardan bir çıkış yolu bulmak daha zordur. Fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak bitkinlik hissedebilirsiniz. Hayata veya işe karşı giderek daha fazla karamsar olabilirsiniz. Boşluk hissi, kendinden şüphe etme ve başkalarından izole olma isteği artabilir. Fiziksel belirtileriniz de yoğunlaşabilir veya artabilir. Çevrenizdeki insanlar davranışlarınızda değişiklikler fark edebilir. Bu aşamada gerekli değişiklikleri yapmazsanız, belirtiler devam ettikçe iyileşmeniz daha da zor olabilir.Alışkanlık Halindeki Tükenmişlik: Tedavi edilmezse tükenmişlik belirtileri hayatınıza yerleşebilir. Kronik üzüntü veya depresyon gibi önemli ve devam eden zihinsel, fiziksel ve duygusal sorunlar yaşarsınız. Yaşadığınız kronik zihinsel ve fiziksel yorgunluk, çalışmayı ve kendinizi toparlamayı bırakmanıza neden olabilir. Bir uzmandan destek alma ihtiyacı meydana gelebilir.Tükenmişliğin Nedenleri Nelerdir?Olumsuz duygu, düşünceler ve davranışlar stresin şiddetlenmesine neden olabilir ve bu da tükenmişliğe yol açabilir. Olumsuz içsel konuşma, gerçek dışı beklentiler ve mükemmeliyetçilik, sürekli bir baskı hissi yaratarak ve öz saygıyı zayıflatarak tükenmişliğe katkıda bulunabilir.Yalnızlık ve sosyal bağlantı eksikliği umutsuzluğa ve yorgunluğa neden olabilir. Duygusal destek sunabilen aile üyelerinden, arkadaşlardan uzak kalmak tükenmişliğin tetiklenmesine ve sürmesine neden olabilir. Güçlü bir destek sistemi ise tükenmişliğe karşı koruyucu bir rol oynamada önemlidir. Yanı sıra gergin ilişkiler de tükenmişliğe katkıda bulunabilir.Diğerlerinin ihtiyaçlarını düşünürken kendi ihtiyaçlarını göz ardı etmek bir süre sonra yorgunluğa ve zamanla tükenmişliğe yol açabilir.İş yerinde mutsuz hissetmek kronik strese yol açabilmektedir. Aynı zamanda amaç eksikliği yaşamak, desteklenmediği ve değer görmediği düşüncesine sahip olmak tükenmişliğe neden olabilir.Sevdiğiniz birinin ardından üzüntü yaşamanız normaldir. Yas sürecinin depresyon, kendini suçlama veya kronik strese dönüşmesi duygusal ve fiziksel olarak yorucu olabilir ve tükenmişliğe katkıda bulunabilir.Kronik bir hastalıkla mücadele etmek umutsuz ve stresli hissetmeye yol açabilir. Bu sebeple kişinin tükenmişlik sendromuna yakalanma ihtimali vardır.Tükenmişlik Sendromu İle Mücadele EtmekTükenmişlikle mücadele etmek için şu yöntemleri deneyebilirsiniz:Kendinize zaman ayırın, egzersiz, meditasyon, doğada yürüyüşe çıkmak gibi aktivitelere yönelebilirsiniz.Sınırlarınızı belirleyerek üstesinden gelemeyeceğiniz görevleri başkasına devredin veya hayır diyebilin. Gerçekçi hedefler belirlemek ve iş yükünüzü önceliklendirmek önemlidir.Biri ile nasıl hissettiğinizi konuşmak bazen iyi gelebilir. Bu nedenle sevdiklerinizle iletişim halinde olun.Yeterince uyumak, dengeli beslenmek, alkol ve kafeini sınırlamak gibi sağlıklı alışkanlıklar kazanmak ktükenmişliği önlemenize yardımcı olabilir.Tükenmişlik sendromu ile baş etmek için terapi desteği almak yardımcı olabilir. Psikolog ile sorunlarınızı konuşabilir ve üzerinde çalışabilirsiniz. Yazıyı Oku

Uzman: Pelin KABAR

Yayınlanma: 03.03.2025

toksik-iliski-ne-demektir-toksik-iliskide-oldugunuzu-nasil-anlayabilirsiniz

Sıkça partneriniz tarafından aşağılandığınızı hissediyor musunuz? Peki ya desteklenmediğinizi, değersizleştirildiğinizi hissediyor musunuz? Uyarı işaretlerini fark edip toksik ilişki içinde olup olmadığınızı anlamaya ne dersiniz? Duygusal, zihinsel ya da fiziksel olarak kendinizi koruyabilmek, toksik ilişkiyi fark edebilmek için gelin önce “toksik ilişki”nin ne olduğuna bakalım.Toksik ilişki, güven hissedemediğiniz, sıkışmışlık, ilişkinin istikrarsızlığı sebebi ile bunalmışlık hissettiğiniz bir ilişki türüdür. İlk kez 1996 yılında Lillian Glass tarafından “Toxic People” kitabında kullanılan bu kelime günümüzde de karşımıza çıkmaya devam etmektedir. Sağlıklı bir ilişki yaşayabilmek için bu kavramı anlayabilmek önem taşımaktadır. Toksik ilişkinin özellikleri içerisinde genellikle şunlar yer alır:Sıklıkla değersizlik hissine rastlanabilir. İlişkide aldığınızdan daha fazla veren kişi olmak değersiz hissetmenize yol açabilir.Sıkça eleştirildiğinizi ve suçlandığınızı fark edebilirsiniz. Karşı tarafın hatası olduğunu düşünürken okların tarafınıza çevrildiğini ve suçlandığınızı görebilirsiniz.Güvensizlik hissi yaşayabilirsiniz.Karşı tarafı mutlu etmek için çabalasanız da mutlu edemediğinizi görebilirsiniz.İletişim sorunları sıklıkla yaşanabilir ve çiftler birbirini sıkça yanlış anlayabilir. Sürekli kavga çıkacağı ile ilgili tetikte hissedebilirsiniz ve kaçmak için çaba gösterirsiniz.Saygısızlık görebilir ve ihtiyaçlarınızın karşılanmadığını fark edebilirsiniz.Özgüveninizin zamanla zedelendiğini hissedebilirsiniz.Toksik İlişkiler Sadece Romantik İlişki ile Mi Sınırlıdır?Toksik ilişkiden bahsedildiğinde aklınıza öncelikle romantik ilişkiler gelebilir. Ancak toksik ilişki arkadaşlıklar, aile ilişkileri ya da iş ilişkileri gibi pek çok ilişkide kendisini gösterebilir. Örneğin toksik bir arkadaş sürekli sizi aşağılayabilir, sizi kendi çıkarları için kullanabilir. Aile üyelerinden birisi sizi manipüle edebilir. İster partnerinizle, ister aile üyenizle, ister arkadaşınızla ya da meslektaşınızla olsun, toksik bir ilişkiyi tespit etmek olumsuz etkileri ile baş edebilmek için oldukça önemlidir.Toksik Bir İlişki İçinde Olabilir Misiniz?Toksik bir ilişkide olup olmadığınızı anlamak için öz değerlendirme yapmanız ve duygularınızı fark etmeniz gerekmektedir. Örneğin iletişim sonrası bitkin, aşağılanmış hissedip hissetmediğinizi takip edebilirsiniz. Gerçek kendinizi ortaya ne kadar koyabildiğinizi düşünebilirsiniz. Bir şeylerin ters gittiğini düşünüyorsanız “Bu ilişkide saygı görüyor muyum, duygularımı ne kadar ifade ediyorum ve duygularımı ve düşüncelerimi ilişkimde bastırmalıymışım gibi düşünüyor muyum?” sorularına cevap aramak da size yardımcı olabilir.Zehirli ve Sağlıklı Bir İlişkiyi Birbirinden Nasıl Ayırt Edebiliriz?Bir ilişkinin toksik mi sağlıklı mı olup olmadığını ayırt ederken ilişkide hangi davranışların sık sergilendiğini inceleyebilirsiniz. Sağlıklı bir ilişkide özgürlük, aidiyet hissetme, özerklik, sınırlara saygı, birbirinin ve kendinin ihtiyacını gözetme gibi konularda özen gösterilmesi gerekir. Ancak toksik bir ilişkide bunlar eksiktir. Bu konuların yanı sıra toksik bir ilişki ile sağlıklı bir ilişkiyi ayırt etmenize yardımcı olan diğer ipuçları şunlar olabilir:Toksik bir ilişkide güvensiz hissederken sağlıklı bir ilişkide güven hissedersiniz.Toksik bir ilişkide kıskançlık sıklıkla görülürken sağlıklı bir ilişkide sevgi dolu hissedersiniz.Toksik bir ilişkide bencillikle sıklıkla karşılaşırken sağlıklı bir ilişkide ihtiyaçların karşılandığını hissedersiniz.Toksik bir ilişkide saygısızlık sıklıkla görülürken sağlıklı bir ilişkide saygı vardır.Toksik bir ilişki taciz edici iken sağlıklı bir ilişki şefkat doludur.Toksik Bir İlişkinin Olumsuz Etkileri Nelerdir?Toksik ilişkiler hem fiziksel hem ruhsal sağlığımızı olumsuz etkileyebilir. İlişki içinde genellikle mutsuz hissetmeye yol açar. Toksik bir ilişki diğerleriyle ilişkinizi de olumsuz etkleyerek sevdiklerimizden bizi uzaklaştırabilir ve yalnız hissetmenize yol açabilir. Hem yalnızlaşmak hem de toksik bir ilişki yeme sorunlarına, bağışıklık sistemi sorunlarına, iştah problemlerine ve depresif hissetmeye yol açabilir. Daha öfkeli ve mutsuz birine dönüştüğünüzü fark edebilirsiniz. Toksik ilişkinin getirdiği kaygı ve stres ile baş etmek için sağlıksız baş etme yollarının denendiği de gözlemlenmektedir. Zamanla kendinize bakış açınızda negatif değişimler görülebilir ve özgüveniniz ile öz saygınız olumsuz etkilenebilir. Duygusal yeme ile alkol ve madde kullanım bozuklukları bu sağlıksız baş etme yollar arasındadır.Toksik İlişkiler Neden Sürdürülür?Kendinizle olan ilişkiniz sizi toksik ilişkide kalmaya mecbur bırakıyor olabilir. Düşük öz saygı ve öz sevgi toksik ilişkiye bağlılığınızı korumaya neden olabilir. “Ya benim hakkımda dedikleri doğruysa?” ya da “Beni başka kimse sevmez ki!” gibi zihninizden geçen bu düşünceler toksik ilişkiyi sonlandırmaya engel olabilir. Bu kaygı ve korku hissettirici düşünceler ilişkinin devam etmesine neden olabilir. Ebeveynlerimizle olan ilişkimiz veya ebeveynlerimizin birbirleri ile olan ilişkilerinden öğrendiklerimiz de yanlış bir ilişki dinamiği öğrenmemize ve yetişkin bir birey olarak toksik bir ilişkide bulunmamızın sebebi olabilir. Eğer mağdur taraf partneri tarafından tehdide maruz kalıyorsa, ilişkiyi sonlandırdığında fiziksel, maddi gibi açılardan zarar göreceğinden endişe duyuyorsa ilişkiyi sonlandırmaktan kaygı duyabilir.Toksik Bir İlişkideyseniz Ne Yapabilirsiniz?Toksik bir ilişki içinde olduğunuzu düşünüyorsanız öncelikle değişimin mümkün olduğunu unutmayın. Bu konu ile ilgili güvendiğiniz bir kişi ile konuşabilirsiniz. Partnerinizle bu konuyu değerlendirebilir, birlikte değişim için çaba göstermeye karar verdiğinizde çift terapisine başvurabilirsiniz. Yıkıcı tartışmalar yerine yapıcı tartışmalar yapabilir ve duygu ve düşüncelerinizi ifade ederken “ben dili”nden yararlanabilirsiniz. Maalesef her birey değişime açık olmayabilir ve sorunları kabul etmeyebilir. Zihinsel ve bedensel sağlığınıza öncelik vererek kendinizi korumaya hakkınız var ve bunu mümkün olduğunda çatışmaya girmeden sağlıklı sınırlar koyarak ve kendinize güvenerek yapabilirsiniz.Toksik ilişkileri zamanında fark etmek ve ele almak kendinizi koruyabilmeniz için önem taşır. İlişkinizin toksik bir ilişki olup olmadığından emin değilseniz veya baş etmek için desteğe ihtiyacınız varsa bireysel terapi desteği alabilirsiniz. Terapi desteği sayesinde kendinizi daha iyi tanımayabilir, özgüveninizi kazanabilir, sınır koymayı öğrenebilir ve toksik ilişkinin olumsuz etkilerinden kendinizi korumayı başarabilirsiniz.Klinik Psikolog Pelin KABAR Yazıyı Oku

Uzman: Pelin KABAR

Yayınlanma: 17.02.2025

Bir yerinizi incittiğinizde, yaranızı temizleyip bantla sarmaz mısınız? O zaman, duygusal anlamda acı çektiğinizde de aynı şeyi neden yapmayasınız?Öz Şefkat Nedir?" Öz şefkat bir kabul etme şeklidir. Kabul etmek genel olarak deneyimlediğimiz şeyleri (bir düşünceyi ya da duyguyu) ima eder. Öz şefkat doğrudan bunları yaşayan benliğimizi kabul etme anlamına gelir. Acı çekme sürecinde kendimizi kabul etmemizdir.""Şefkat, yüreğin bir başkasının ıstırabına titreyerek yanıt vermesi ve bu ıstırabın hafifletilmesini istemesidir. Istırap çekerken kendimize yardım etmek istediğimizde deneyimlediğimiz duygu ise öz şefkattir."Öz şefkatin 3 anahtar özelliğiKendine iyi davranmakİnsanların ortak halleri olduğunu bilmekFarkındalıkKendine İyi DavranmakKendine iyi davranmak, bireyin kendisine karşı yargılayıcı olmasının tam tersidir. Kişinin kendi kusur ve eksiklerine karşı hoşgörülü olmasını içerir. Kendine iyi davranmak, öz eleştiri yerine kendini anlama ve destekleme yaklaşımını benimsemek demektir.İnsanların Ortak Halleri Olduğunu Bilmek“Deneyimlerimizi başkaları da paylaşır. İnsan deneyimlerinin ortak olduğunu anlamak, kişinin yalnızlık ve tecrit edilmişlik duygusundan kurtulmasını sağlar.”Hayatta başımıza talihsiz bir olay geldiğinde, sıklıkla bu acının yalnızca bizi bulduğunu ve sadece bizim bu kadar derin bir şekilde hissettiğimizi düşünme eğilimindeyiz. Bu durum, diğer insanların da benzer zorluklar yaşadığı gerçeğini göz ardı etmemize neden olabilir. Başkalarının da benzer mücadelelerden geçtiğini bilmek, kendimizi yalnız ve dışlanmış hissetme duygusunun hafiflemesine yardımcı olur.Farkındalık“Acı, algılamayı sınırlar. Bilinçli farkındalık ise ne vakit acı çektiğimizi, ne vakit kendimizi eleştirdiğimizi ve ne vakit kendimizi tecrit ettiğimizi fark etmemizi sağlar ve bize bir çıkış yolu gösterir.”Farkındalık, öz şefkatin temel unsurlarından biridir ve kişinin duygusal deneyimlerini yargılamadan fark etmesini sağlar. Öz şefkatte bilinçli farkındalık, kişinin acı çektiğini, kendine yönelik eleştirilerde bulunduğunu veya kendini yalnız hissettiğini fark etmesine yardımcı olur. Bu farkındalık, bireyin zorlayıcı duygularla yüzleşmesine ve onları kabullenmesine olanak tanır.Öz şefkat pratiği: Bir arkadaşına nasıl davranırsın?❤️🫂Hayatınızda hiç başkalarına gösterdiğiniz anlayışı ve sevgiyi kendinize göstermediğinizi fark ettiniz mi? Çoğu zaman sevdiklerimize karşı yumuşak, destekleyici ve sevgi dolu olabilirken, kendimize daha eleştirel ve sert olabiliyoruz. Bu alıştırma, bu farkı görmenize ve kendinize daha nazik davranmayı öğrenmenize yardımcı olacak.İhtiyacınız olanlar bir kağıt ve kalem 📃✏️1. Başkalarına Nasıl Davrandığınızı DüşününÖnce şunu hayal edin: Çok yakın bir arkadaşınız kötü bir dönemden geçiyor, kendini çok çaresiz hissediyor. Bu durumda ona nasıl davranırsınız?Ona neler söylersiniz?Ses tonunuz nasıl olur?Onu nasıl rahatlatmaya çalışırsınız?Bunları kısa bir şekilde yazın.2. Kendinize Nasıl Davrandığınızı DüşününŞimdi sıra sizde. Siz kötü bir dönemden geçerken, kendinizi başarısız, yalnız ya da üzgün hissettiğinizde, kendinize nasıl davranıyorsunuz?Kendinize neler söylüyorsunuz?İç sesinizin tonu nasıl?Kendinize karşı sert mi yoksa destekleyici misiniz?3. Farkları KeşfedinYazdıklarınızı karşılaştırın. Arkadaşınıza ve kendinize nasıl davrandığınız arasında bir fark var mı? Eğer bir fark görüyorsanız, neden böyle olduğunu düşünün. Kendi kendinize sert davranmanıza neden olan korkular, düşünceler veya alışkanlıklar neler olabilir?4. Kendinize Bir Arkadaş Gibi Davransaydınız…Kendinizi kötü hissettiğinizde, kendinize tıpkı yakın bir arkadaşınıza davrandığınız gibi davransaydınız, hayatınızda ne değişirdi? Bu sizin için nasıl bir fark yaratırdı? Bu düşüncelerinizi de yazın.Belki de bugünden itibaren, zorlandığınızda kendinize şu soruyu sorabilirsiniz:"Şu an bir arkadaşım bu durumda olsaydı, ona nasıl davranırdım?"Sonra aynı nazikliği kendinize göstermeyi deneyin.İlk başta garip gelse de, kendimize daha nazik ve anlayışlı yaklaşmak, zihinsel ve duygusal sağlığımız için büyük bir fark yaratabilir. Öz şefkat, kişinin kendi acısını fark edip ona sevgiyle yaklaşmasını, kendini yargılamaktan çok anlamaya çalışmasını içerir. Kendimize karşı daha şefkatli olduğumuzda, daha güçlü ve dayanıklı hissederiz, zorluklar karşısında daha hızlı toparlanabiliriz. Ancak birçok kişi, kendine şefkat göstermek yerine kendini acımasızca eleştirir, hataları için kendini suçlar ve yaşadığı zorluklar karşısında kendini yalnız hisseder. Oysa, öz şefkat geliştirmek yalnızca bireyin kendisiyle olan ilişkisini değil, genel yaşam kalitesini de olumlu yönde etkileyen bir beceridir. Öz şefkatin en önemli yönlerinden biri, kendimize bir dost gibi yaklaşmayı öğrenmektir. Zor bir dönemden geçerken, bir arkadaşımıza karşı nasıl anlayışlı ve destekleyici oluyorsak, kendimize de aynı şekilde davranmalıyız. Ancak çoğu zaman, kendimizi desteklemek yerine sert eleştirilerle yargılarız. “Neden daha iyi yapamadım?” veya “Herkes başarıyor, ben neden bu kadar zorlanıyorum?” gibi düşünceler zihnimizde yankılanır. Bu tür düşünceler sadece kendimizi daha kötü hissetmemize neden olur. Oysa, zor bir durum yaşadığımızda kendimize nazik ve anlayışlı sözler söylemek, daha sağlıklı bir zihinsel durum geliştirmemize yardımcı olabilir. Öz şefkati günlük hayatımıza dahil etmek için bilinçli farkındalık geliştirmek önemlidir. Kendimizi yargılamadan, yaşadığımız duyguları olduğu gibi kabul etmek ve onlara anlayışla yaklaşmak, öz şefkatin temel taşlarından biridir. Gün içinde kendimizi eleştirdiğimiz anları fark etmek ve bu eleştirileri daha nazik, destekleyici sözlerle değiştirmek iyi bir başlangıç olabilir. Örneğin, zor bir an yaşadığınızda, kendinize içten bir şekilde “Şu an gerçekten zorlanıyorsun ve bu çok normal. Kendine karşı nazik ol” demeyi deneyebilirsiniz. Öz şefkat sadece bireyin kendisi için değil, çevresindeki insanlarla olan ilişkileri için de faydalıdır. Kendine karşı daha anlayışlı olan bireyler, başkalarına karşı da daha empatik ve sabırlı olabilirler. Çünkü kendimize nazik davranmayı öğrendiğimizde, başkalarına da aynı anlayışı gösterebiliriz. Bu da ilişkilerimizde daha fazla samimiyet, bağ ve güven oluşturmamıza yardımcı olur. Unutmayın, kendinize şefkat göstermek bir ayrıcalık değil, bir ihtiyaçtır. Kendinizi yargılamak yerine, kendinize bir dost gibi yaklaşmayı seçin. Çünkü en çok ihtiyacınız olan şey, kendinizle kurduğunuz şefkat dolu bağdır. Öz şefkat geliştirmek zaman alabilir, ancak küçük adımlarla başlamak mümkündür. Bugünden itibaren kendinize şu soruyu sormayı alışkanlık haline getirebilirsiniz: “Şu an bir arkadaşım bu durumda olsaydı, ona nasıl davranırdım?” Sonra aynı nazikliği kendinize göstermeyi deneyin. Kendinize duyduğunuz şefkat arttıkça, hayatın getirdiği zorluklara karşı daha dayanıklı ve huzurlu bir bakış açısı geliştirdiğinizi fark edeceksiniz.Kaynak: Öz Şefkatli Farkındalık - Christopher Germer Yazıyı Oku

Uzman: Bersu DINÇ

Yayınlanma: 16.02.2025