2. Uzman
  3. Hidayet ÇALIŞKAN
  4. Blog Yazıları
  5. Mastürbasyon nasıl ve neden sertleşme bozukluğu yaratır ?

Mastürbasyon nasıl ve neden sertleşme bozukluğu yaratır ?


Kendi kendine kontrol altında tatmin eylemine mastürbasyon diyoruz . Anket çalışmalarında her yaşta erkeğin sıklıkla mastürbasyon yaptığını görmekteyiz. Peki mastürbasyon nasıl ve neden sertleşme bozukluğu yada cinsel rahatsızlıklar meydana getirir.

 

4 temel  problem vardır mastürbasyon eyleminde  

1. Sayı odaklı ,skor takıntılı olarak yapmak.

2. Travmatik olarak mastürbasyon yapmak.

3 Evlilik içinde mastürbasyon yapmak.

4. Porno ile beraber yapılması.

 Erkekler mastürbasyon yapmayı genel olarak ilk gençlik yıllarında yada ergenlik çağında akranlarından , kendi kendine yada internetten öğrenir. Ne yazıkki çoğu erkek cinsel tecrübesi başlamadan yüzlerce yada binlerce mastürbasyon  yapar . Biraz önce değindiğim durumlarda mastürbasyon yapmak kişinin cinsel hayatı başladığı dönemde problemler ortaya çıkarır. 


Skor takıntısı nedir ?

  yarım saat içinde 2 kere yaptım bugün sabahtan akşama kadar 6 kere yatım şeklinde sadece sonuca ,orgazma odaklı olarak penis üzerinde gezen elin  hasassiyetine  mastürbasyon esanasında alınan hazzı düşünmeden hızlıca , kısa sürede yapılan  mastürbasyondur. Bu tür mastürbasyon yapılması kişiye cinsel hayatı başladığı zaman erken boşalma , boşalma kontrolünde yetersizlik  ve bunun getirdiği sorunlarla  debelenme bırakır.

Travmatik mastürbasyon ?

Travmatik mastürbasyon aşırı derecede zorlayarak , yüksek basınç altında , kuru olarak  vucudu ile sürtünerek  yapılan  haz hissi için penisin zorlandığı mastürbasyon tipidir. Bu tür mastürbasyonda  yaşanan sıkıntılar  kişi cinsel hayatı başladığı zaman vagenden aynı basınç ve duyuyu alamaz haz seviyesi beklenti altında kalır , haz alamadığı için ereksiyonu devam ettirmede problem yaşayabilir yada erken boşalma geç boşalma gibi problemler yaşayabilir . Hatta pertnerinin vageninin gemiş olduğu düşünerek  kadının  vagen daraltma opersyonu olmasını isteyebilir . Neyseki tedavisi olan bir durum .

Evlilik içi mastürbasyon 

Evlilik içi mastürbasyon  neden problem çıkartır ? Cinsel yönden sağlıklı bir çift için bakıcak olursak bireyler mastürbasyon yapmaz eğer çift içinde kin nefret öfke duyguları  ilişki içindeki sevgi saygı tutku ihtiras duygularının önüne geçmeye başlamış çift  yataklarını birbirinden ayrmış ise erkek mastürbasyona yönelebilir . Sonuç olarak  baktığınızda mastürbasyon soununda kişini alacağı haz cinsel ilişki sonrası alacagı hazzın çok üstünde değildiir . Beyin yavaş yavaş bir alışkanlık geliştirir ise kişi eşiyle ilişkiye girmektense mastürbasyon yapmayı yeğliyebilir. Mastürbasyon eylemi yapı itibari ile basit, kısa ,ve az efor gerektiren bir eylem iken cinsel ilişki için önce partnerin hazırlanması ,gönül alma , güler yüz, hediyeler ilişki sonrası birbirine sarılma gibi birçok ritüelin yapılması gereken törensel bir eylem kıvamına dönebilir . Benim önerim  evlilik içi mastürbasyon eğer evlilik içi problem yoksa kesnilikle yapılmaması gereken bir eylemdir kişiyi eşinden soğutur çift ilişkisi içinde tedavi edilemez yaralar açabilir.

Pornografi ile beraber mastürbasyon

Porno yada porngrafi 90 lı yılların sonlarında günlük hayatımıza giren  tüm dünyada çok yaygın olarak izlenen bir durum . Aslına bakılıcak olursa insanlar için çok çok düşük miktarda bakılırsa öğretici olabilir . bundan 25 sene önceki jenerasyon  pornografik metaryellere ulşamak için gazate bayilerinde kaçak satılan dergilere ( dergi yüzlerce insanın elinden geçmiş olurdu ) , kaçak alman porno  video kasetlere ( bir kaset yıllarca seyredilirdi )  yada kaçak porno flim oynatan sinemelara giderlerdi  (sineme salonunda yüzlerce kişi aynı anda mastürbasyon yapardı ) . Pornografinin bir kıymeti vardı mahrem ve az bulunan bir materyeldi Ama şimdi porno ya ulaşmak gençler için bir telefon kadar yakın istediği anda arama motoruna porno yazıldığı zaman binlerce materyele ulaşılıyor . Bu da dışardan gelen cinsel uyaranlara karşı kişiyi kör ve duyarsız kılıyor . Kişi aç olduğunda bir koku sadece peçenini üzerindeki bir göz bile ereksiyon sağayabilirken aşırı derecede beyine gelen pornografik materyal  dışardan gelen cinsel uyarıları anlamsız kılıyor . Sonrasında gelişen piskojenik sertleşme bozukluğu genç yaştaki  erkekler için problem olmaya başlıyor diyebiliriz

Sonuç olarak bakıldığında mastürbasyonun cinsel problem yapmaması için skor odaklı değil haz odaklı yapılması,travmatik olarak yapılmaması,evlilik içinde yapılmaması ,pornografi ile beraber yapılmaması öneriler içinde onun dışında haftada 2 yada 3 kez yapılmasında  herhangi bir sakınca olduğunu düşünmüyorum 


Travmatik Mastürbasyon Sendromu (TMS) nedir?

Travmatik Mastürbasyon Sendromu’nun ilk kez 1998 yılında Dr. Lawrence Sank tarafından tanımlandığını söyleyen CİSED Başkanı Cem Keçe; “Travmatik Mastürbasyon Sendromu (TMS) bazı erkeklerin yatağa yüzüstü (yüzükoyun) pozisyonda uzanarak ve penislerini yatağa, yastığa, döşemeye ya da ellerine sürterek mastürbasyon yapma alışkanlıklarına verilen isimdir.” dedi.

 

Yüzüstü şekilde mastürbasyon yapmanın sakıncaları var mı?

Yüzüstü şekilde mastürbasyon yapmanın sakıncalarına dikkat çeken CİSED Genel Sekreteri Psk. Gülüm Bacanak; “Yüzüstü bir şekilde mastürbasyon yapmak penise ve özellikle de penis tabanına aşırı bir baskı uygulanmasına neden olmakta ve bu etki normal bir mastürbasyon ya da cinsel ilişkiyle sağlanamamaktadır. Bu da yüzüstü şekilde mastürbasyon yapmaya alışan kişilerin normal cinsel ilişki kurmalarına engel olabilmektedir.” dedi.

 

Travmatik Mastürbasyon Sendromu yaşayan erkekler misyoner pozisyonunu tercih ediyorlar

Travmatik Mastürbasyon Sendromu yaşayan erkeklerde en sık görülen cinsel işlev bozukluklarının anorgazmi ya da geç boşalma olduğunu söyleyen CİSED Başkanı Cem Keçe; “Ayrıca Travmatik Mastürbasyon Sendromu yaşayan çoğu erkekte ereksiyon sorunları da görülebilmektedir. Bu sorunu yaşayan erkeklerde; cinsel ilişkiyi yarım saatten fazla sürdürdükten sonra orgazma ulaşamama ve penisi vajinadan çıkararak partnerin bacağına ya da yatağa bastırarak boşalma çok yaygındır. Bu erkeklerin partnerleri bu durumu rahatsız edici ve garip olarak nitelendirirler. Hatta erkeğin cinsel ilişkiyle orgazma ulaşamamasını kendi suçları olarak bile görebilirler. Yüzüstü (yüzü koyun) pozisyonda mastürbasyon yapan erkeklerin %60’ı cinsel ilişkilerinin çoğunda anorgazmi ve geç boşalma sorunundan şikayet ederken, sırtüstü uzanmış bir şekilde mastürbasyon yapan erkeklerin sadece %4’ü aynı şikayetlerde bulunmaktadır. Yine yüzüstü mastürbasyon yapan erkeklerin üçte biri ereksiyon sorunları yaşarken, bu oran sırtüstü uzanarak mastürbasyon yapan erkeklerde sadece %5’dir. Ayrıca yüzüstü şekilde mastürbasyon yapmaya alışan erkeklerin çoğu -eğer cinsel ilişki kurabiliyorlarsa- misyoner pozisyonunu tercih ettiklerini ve oral seksten de zevk almadıklarını bildirmişlerdir. Ancak partnerlerinin penislerini elle uyarması hoşlarına gitmektedir.” dedi.

 

Travmatik Mastürbasyon Sendromu nasıl oluşur?

Erkeklerin %90’ından fazlasının mastürbasyonu kişisel keşif yoluyla öğrendiğine dikkat çeken CİSED Genel Sekreteri Psk. Gülüm Bacanak; “Travmatik Mastürbasyon Sendromu yaşayan erkeklerin yanlış bir keşif yapmış oldukları söylenebilir. Mastürbasyonu başkasından öğrenenler genellikle geleneksel mastürbasyon yöntemini öğrenirler. Erkeklerin %90’dan fazlası arkalarına yaslanıp penisi bir elleriyle aşağı yukarı sıvazlayarak mastürbasyon yaparlar. Travmatik Mastürbasyon Sendromu yaşayan erkeklerin çoğu da bu yöntemi bilir, ancak kendi yöntemleri onlara normal mastürbasyondan daha az zararlı ya da daha eğlenceli gelebilir. Ayrıca kendilerini sanki misyoner pozisyonunu taklit ediyormuş gibi de hissedebilirler. Ancak gerçekte geleneksel yolla mastürbasyon yapanların, yüzüstü şekilde mastürbasyon yapmaya alışan erkeklere göre cinsel ilişkiye daha kolay uyum sağladıkları görülmektedir.” dedi.

 

Travmatik Mastürbasyon Sendromu’nun tedavi nasıl olur?

Travmatik Mastürbasyon Sendromu’nun tedavisinin olduğunu söyleyen CİSED Başkanı Cem Keçe; “Öncelikle bu kişilerin yüzüstü uzanarak mastürbasyon yapma alışkanlığından vazgeçmesi ve geleneksel mastürbasyona alışmaları gerekmektedir. Bu biraz zaman alacaktır ve bu sürede orgazm olma güçlüğü yaşanabilir. Yüzüstü şekilde mastürbasyon yapmaya alışan erkekler genellikle bunu her gün yaparlar. Bu dönemde mastürbasyon sınırlaması konulup, haftada birkaç defaya indirilebilir. Böylece bir süre mastürbasyon yapılmadığında penis duyumlara karşı daha hassaslaşacaktır ve geleneksel yönteme alışmak kolaylaşacaktır.Çoğu erkek uyku öncesi yataktayken ya da uykuya dalmayı kolaylaştırmak için mastürbasyon yapmayı tercih eder. Eğer mastürbasyona ara vermek uyku sorunun devamına yol açıyorsa, önce uyku sorunun çözümü ile ilgili bir tedavi uygulanması da faydalı olacaktır.En az 1 ay boyunca kişi geleneksel mastürbasyona alıştıktan sonra, cinsel ilişkiye uyum sağlama evresine geçilmelidir. Cinsel ilişki kurma ile Travmatik Mastürbasyon Sendromu tedavi olmaz. Travmatik Mastürbasyon Sendromu’dan kurtulmanın yolu geleneksel mastürbasyonun öğrenilmesidir. Bu sabır isteyen bir süreçtir. Ayrıca yüzüstü şekilde mastürbasyon yapmaktan vazgeçmek o kişileri cinsel açıdan deneyimlere daha açık hale getirecektir.” dedi.

           

            CİSED 20 erkek üzerinde bir araştırma yaptı

CİSED 20 erkek üzerinde bir araştırma yaptığını söyleyen CİSED Genel Sekreteri Psk. Gülüm Bacanak; “CİSED olarak erektil disfonksiyon (iktidarsızlık) tanısı almış 20 erkek üzerinde yürüttüğümüz bir çalışmada; mastürbasyon alışkanlıklarının ve Travmatik Mastürbasyon Sendromu’nun erektil disfonksiyon üzerinde %20 oranında etkili olduğu gördük. Ayrıca Travmatik Mastürbasyon Sendromu tek başına bir cinsel işlev bozukluğuna sebep olmasa bile, ortaya çıkartıcı bir etken olarak diğer nedenlerle birlikte rol oynayabilir.” dedi.

kaynak

https://www.cised.org.tr/sayfa102.html#:~:text=Bu%20sorunu%20ya%C5%9Fayan%20erkeklerde%3B%20cinsel,edici%20ve%20garip%20olarak%20nitelendirirler.

https://www.omurerdemakkaya.com/masturbasyon-nasil-ve-neden-sertlesme-bozuklugu-yaratir


Yayınlanma: 26.11.2023 12:07

Son Güncelleme: 16.08.2024 17:40

Psikolog

Hidayet

ÇALIŞKAN

Psikolog

Uzmanlıklar:

İlişki / Evlilik Problemleri, Çocuk ve Ergenlik Dönemi Ruhsal Sorunları, Depresyon ve Mutsuzluk
Online TerapiOnline Ter...
süre 45 dk
ücret 2100 ₺
Yüz Yüze TerapiY. Yüze Ter..
Hizmet vermiyor
Yapay zeka ile, kişiselleştirilmiş destek:
Menta AI
Yapay zeka ile,
kişiselleştirilmiş destek: Menta AI
Hemen Keşfet

Şimdi indir, konuşmaya başla

App Store'dan İndirGoogle Play'den İndir
Bunları da sevebilirsiniz...

Terapiye Nasıl Başlanır? İlk Adımı Atmanın Psikolojisi ve Bilimsel Temelleri

Terapiye başlama düşüncesi çoğu insan için hem umut hem de belirsizlik barındırır. “Nereden başlamalıyım?”, “Doğru terapisti nasıl bulacağım?” veya “Ya konuşacak bir şey bulamazsam?” gibi sorular ilk adımın önündeki görünmez duvarları oluşturur. Oysa psikolojide kabul edilen en önemli ilkelerden biri şudur: Yardım arayışının kendisi, değişimin başlangıcıdır. Carl Rogers’ın (1961) ifadesiyle, “Değişim, kişinin kendini olduğu gibi kabul etmeye başladığı noktada başlar.” Terapiye başlamak tam olarak böyle bir kabulün somutlaşmış hâlidir.Terapiye Başlama İhtiyacı Nasıl Fark Edilir?Çoğu insan terapi ihtiyacını büyük bir krizle fark ettiğini düşünse de, süreç genellikle daha sessiz başlar. Uykusuzluk, iştah değişimleri, sürekli stres, motivasyon kaybı, sosyal geri çekilme, unutkanlık, öfke patlamaları veya duygusal dalgalanmalar… Bunlar zihnin “Yalnız değilsin, destek alabilirsin” diyen işaretleridir.American Psychological Association (2022) verilerine göre terapiye başvuran kişilerin büyük kısmını kaygı, ilişki problemleri, tükenmişlik, dikkat sorunları ve kronik stres yaşamış bireyler oluşturuyor. Baumeister & Leary’nin (1995) “aidiyet ve anlaşılma ihtiyacının temel bir insan motivasyonu olduğu” bulgusu da terapi arayışını güçlendiren psikolojik altyapıyı açıklar.Yani terapiye başlamak için “daha kötü” olmayı beklemek gerekmez. Aksine erken başvuru, duygusal yükü hafifletir ve sürecin etkinliğini artırır.Doğru Terapisti Seçmek: Yöntemden Daha Önemli Bir FaktörTerapide iyileşmenin temel itici gücü kullanılan teknikler değil, terapist ile kurulan bağdır. Bordin (1979), terapötik ittifakı şöyle tanımlar:“İyileştirici olan yöntem değil, o yöntemi taşıyan ilişkidir.”Bu nedenle terapiye başlamadan önce birkaç kritik soruyu sormak önemlidir:Bu terapistin yanında kendimi güvende hissediyor muyum?Yargılanmadan konuşabileceğime inanıyor muyum?Terapötik yaklaşımı (BDT, şema terapi, EMDR vb.) bana uygun mu?Duygusal hızımı gözetebilecek bir uzman mı?Smith & Glass’ın (1977) geniş kapsamlı meta-analizinde, terapinin olumlu sonuçlarının %30’unun terapötik ilişkiye bağlı olduğunun bulunması, bu durumun önemini bilimsel olarak da doğrular.İlk Seans: Ne Söylenir, Ne Olur?Birçok danışan ilk seansa girerken “Ne anlatacağım?” endişesi duyar. Oysa ilk görüşmenin amacı, kişinin hayat hikâyesini mükemmel bir sırayla aktarması değildir; güvenli bir zemin oluşturmaktır.Terapist genellikle şu alanlarda sorular sorar:Terapiye başlama sebebiGüncel belirtilerAile yapısıKişinin ilişki ve bağlanma örüntüleriGünlük yaşam döngüsüTerapi hedefleriLinehan’ın (1993) bu konudaki klasik cümlesi şudur:“Danışanın duyulmuş hissetmesi, terapötik çalışmanın kapısını açar.”Bu yüzden ilk seans bir “tanışma ve güven inşası seansı”dır.Terapiye Hazırlık: Öncesi ve SonrasıTerapiye başlamadan önce kişinin kendini birkaç soru ile yoklaması süreci kolaylaştırır:Bu süreçten ne bekliyorum?Hayatımın hangi alanında değişim istiyorum?Şu an en çok zorlayan duygu ne?Daha önce hangi yöntemleri denedim?Seans sonrası ise şu sorular farkındalığı güçlendirir:Bugün beni en çok ne etkiledi?Ne hissettim?İçimde yeni bir farkındalık oluştu mu?Bu mikro değerlendirmeler, terapinin verimliliğini artırır.Terapiye Başlamayı Zorlaştıran Engeller1. Damgalanma KaygısıBazı kişiler terapiyi “zayıflık göstergesi” olarak görür, oysa bilim bunun tam tersini söyler. Neff (2003), “kendine şefkat geliştiren bireylerin daha sağlıklı psikolojik iyilik hâline sahip olduğunu” belirtir.2. Kontrol Kaybetme KorkusuBazı bireyler duygularını açtığında “kontrolü kaybedeceğini” düşünür. Rogers (1961), terapinin güvenli bir alan yarattığını ve duyguları düzenlediğini vurgular.3. Değişim EndişesiFreud’un “tanıdık acı” kavramı, kişinin bildiği acıyı değiştirmekten daha kolay bulduğunu açıklar. Bu nedenle yeni bir sürece adım atmak zorlayıcı gelebilir.Bilimsel Araştırmalar: Terapi Neden İşe Yarar?Duygu düzenleme gelişir.Gross & Thompson (2007), terapi ile duygu düzenleme becerilerinin belirgin şekilde arttığını gösterir.Bilişsel çarpıtmalar azalır.Beck (1979), kişinin kendi düşünce kalıplarını fark etmesinin duygusal iyileşmeyi tetiklediğini belirtir.Sosyal destek hissi güçlenir.Baumeister & Leary (1995), terapötik ilişkiyi “güvenli bir bağ” olarak tanımlar.Beyin yapısı değişir.Goldapple (2004), bilişsel davranışçı terapinin prefrontal korteks aktivitesini artırdığını göstermiştir.Terapiye Başlamak: Kendine Açılan Yeni Bir KapıTerapiye başlamak aynı zamanda kişinin kendine şefkat göstermeyi öğrenmesidir. Yıllarca güçlü görünmeye çalışıp duygularını bastıran birçok kişi, terapide bu duyguların yumuşak bir yüzeye çıkmasına izin verir. Kişi kırılganlığını artık bir tehdit değil, insan olmanın doğal bir parçası olarak görmeye başlar. Bu farkındalık bile başlı başına iyileştirici bir deneyimdir.Değişim Aşamaları: İçsel Direncin BilimiTerapiye başlamak, yalnızca bir karar değil; aynı zamanda bir süreçtir. Prochaska & DiClemente’nin (1983) “Değişim Aşamaları Modeli”ne göre bireyler önce farkındalık geliştirir, ardından hazırlık yapar, eyleme geçer ve değişimi sürdürür.Bu modele göre terapiye başlama kararı hem cesaret hem de içsel direncin doğal bir bileşimidir.Kişi bir yandan değişmek isterken, diğer yandan alıştığı davranış kalıplarını bırakmakta zorlanabilir. Terapide bu direnç yargılanmaz; aksine değişimin doğal bir parçası olarak kabul edilir. Birey kendi hızına saygı duydukça sürdürülebilir bir iyileşme sürecine adım atar.Sonuç: Terapiye Başlamak Bir Cesaret HikâyesidirTerapiye başlamak bir zayıflık değil, kişinin kendine verdiği en büyük değerdir.Bir terapistle kurulan güvenli ilişki sayesinde kişi zihinsel yüklerini paylaşır, duygularını düzenlemeyi öğrenir ve yaşamının kontrolünü yeniden eline alır.Her yolculuk bir adımla başlar.O adımın mükemmel olması gerekmez — önemli olan atılmasıdır.KaynakçaAPA (2022). Mental Health Statistics Report.Baumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong. Psychological Bulletin.Beck, A. T. (1979). Cognitive Therapy of Depression.Bordin, E. (1979). The generalizability of the working alliance. Psychotherapy.Goldapple, K. et al. (2004). Modulation of emotion circuits in depression by CBT. Archives of General Psychiatry.Linehan, M. (1993). Skills Training Manual for Treating Borderline Personality Disorder.Neff, K. (2003). Self-compassion. Self and Identity.Rogers, C. (1961). On Becoming a Person.Smith, M. L., & Glass, G. V. (1977). Meta-analysis of psychotherapy outcome studies. American Psychologist.
Beliz UNUTMAZLAR 26.11.2025

Hayır Diyememek: Sınır Koyamamanın Psikolojik Nedenleri ve Çözüm Yolları

Hayır diyememek, çoğu kişinin hayatında fark etmeden taşıdığı bir yük gibidir. Basit bir ricayı geri çevirememek, bir daveti reddedememek, istemediği halde birine yardım etmeyi kabul etmek… Bunların her biri kulağa küçük davranışlar gibi gelse de, kişinin iç dünyasında büyük çatışmaların işareti olabilir. Pek çok insan “hayır” dediğinde karşı tarafı kıracağını, egoist görüneceğini veya sevilmeyeceğini düşünür. Böylece “evet” demenin bedeli çoğu zaman kişinin kendi sınırlarından vazgeçmesi olur.Aslında hayır diyememek, tek başına bir sorun değildir; görünmeyen daha derin ihtiyaçların, korkuların ve inançların dışa vurumudur. Psikolojide bu durum genellikle onay ihtiyacı, reddedilme korkusu, yüksek sorumluluk duygusu, insanları memnun etme eğilimi (people pleasing) ve öz-değer problemleri ile ilişkilendirilir. Birey “hayır” dediğinde kaybedeceğini düşündüğü şeyi çoğu zaman “evet” dediğinde kaybettiğinin farkında bile değildir: kendi benliğini.“Evet” Demek Kolay, “Hayır” Demek Neden Bu Kadar Zor?Birçok kişi hayır diyememenin nedenini yalnızca “çekingenlik” ya da “utangaçlık” olarak düşünse de, konu bundan çok daha karmaşıktır. Kişinin hayır diyememesinin ardında sıklıkla şu inançlar yer alır:“Beni yanlış anlarlar.”“Kırıcı olmak istemem.”“İnsanlar benden uzaklaşır.”“Yardım etmezsem kötü bir insan olurum.”“Ben yapmazsam işler aksar.”“Karşı taraf benden daha önemli.”Bu düşüncelerin ortak noktası, bireyin kendi ihtiyaçlarını ikinci plana atmasıdır. Psikolojide buna koşullu özdeğerdenir; kişi kendi değerini başkalarının memnuniyetine, onayına ve mutluluğuna bağlamaya başlar. Böyle olunca “hayır” demek yalnızca bir kelime değil, kişinin değerini kaybetmesi riskini taşıyan tehdit gibi algılanır.Çocuklukta Atılan Görünmez TemellerHayır diyememe eğiliminin kökleri çoğu zaman çocuklukta atılır. Eğer bir çocuk:Duyguları bastırmaya zorlandıysa,“Kötü çocuk olma” korkusuyla büyüdüyse,Sürekli fedakâr olması beklendiyse,“Ayıp olur”, “Onu kırma”, “Ne derler?” gibi söylemlerle yetiştirildiyse,Ailede sınırlar net değildiyse,yetişkinlikte de kendi sınırlarını korumayı zor bir görev gibi görür.Ayrıca, aşırı sorumluluk verilen ya da ebeveyn rolüne itilen çocukların yetişkinlikte hayır demesi daha da güçleşir. Çünkü zihinsel şemaları “başkalarını öncelemek” üzerine kuruludur. Bu kişiler büyüdüklerinde bile kendilerini sürekli birilerinin yükünü taşımak zorundaymış gibi hissederler.Hayır Diyememenin BedelleriHayır diyememek kısa vadede “ilişkiyi koruyor gibi” görünse de, uzun vadede kişinin ruhsal sağlığını ve ilişkilerini olumsuz etkiler.1. Duygusal Yorgunluk ve TükenmişlikKendi sınırlarını koruyamayan birey, sürekli başkalarının ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırken kendi enerjisini tüketir. Uzun vadede tükenmişlik, öfke patlamaları, kaygı ve içsel sıkışmışlık yaşar.2. Pasif Agresif Davranışlarİfade edilemeyen hayır, içte birikir ve bazen dolaylı yollarla dışa vurulur. Unutmalar, geciktirmeler, isteksizce yapılan işler, kırgınlık… Bunların çoğu içte söylenemeyen “hayır”ın bir yansımasıdır.3. Kırgınlık ve İlişkilerde DengesizlikSürekli evet diyen birey, zamanla karşı tarafa öfke duymaya başlayabilir. Çünkü ilişki tek taraflı hale gelir ve kişi kendi içinden “Ben hep veriyorum, kimse bana sormuyor” diye düşünür.4. Düşük ÖzsaygıKişi kendi ihtiyaçlarını geri plana attıkça, farkında olmadan kendine şu mesajı verir: “Benim isteklerim önemli değil.” Bu da özgüven üzerinde yıpratıcı bir etki yaratır.Peki Hayır Demek Egoistlik mi?Hayır demek, sandığımızın aksine “bencillik” değildir. Sağlıklı sınır koymanın bir gereğidir. Bir kişi hayır diyebiliyorsa, evetlerinin de anlamı vardır. Aksi halde ilişkiler gerçeklikten uzaklaşır; aynı görünse bile duygusal bağ zayıflar.Psikolojide sağlıklı sınırlar, bireyin kendi ihtiyaçlarını fark ederek başkalarıyla ilişkisini dengeli bir biçimde sürdürmesi anlamına gelir. Sağlıklı sınırlar, ilişkileri daha “soğuk” değil, daha dürüst ve güvenli hâle getirir. Çünkü hayır diyebilmek, kişinin kendine saygı duyması kadar karşısındakine de açık ve net olması demektir.Hayır Demeyi Öğrenmek: Küçük Adımlarla Büyük DeğişimHayır demek öğrenilebilir bir beceridir. Önce zihinsel, sonra davranışsal adımlarla gelişir.1. Kendi İhtiyaçlarını Fark Etmek“Şu anda neye ihtiyacım var?”“Bu isteği gerçekten yapmak istiyor muyum?”Bu sorular hayır demenin ilk aşamasıdır.2. Suçluluk Duygusunu TanımakHayır demek çoğu kişide suçluluk hissi yaratır. Bu suçluluk aslında yanlış bir inancın sonucudur:“İyi bir insan herkesin isteğini karşılamalıdır.”Bu inancı fark etmek ve sorgulamak, sürecin kırılma noktasıdır.3. Kısa ve Net Cümleler KullanmakHayır demek açıklama yapmak zorunda olduğunuz anlamına gelmez.“Ne yazık ki şu an uygun değilim.”“Bu konuda yardımcı olamam.”“Hayır, teşekkür ederim.”Bu cümleler yeterlidir.4. Küçük İşlerden BaşlamakBir anda en zor kişiye hayır demek mümkün olmayabilir. Önce küçük isteklerle başlamak, kişinin kendine olan güvenini arttırır.5. Hangi Durumlarda Hayır Diyeceğini BelirlemekKendi sınırlarını bilmek, karar vermeyi kolaylaştırır. Kişi neyi kabul edeceğini, neyi etmeyeceğini önceden bilirse, anda yaşanan kaygı azalır.Sonuç: Hayır Demek Kendine Açılan Bir KapıdırHayır demek bir çatışma değil, kişinin kendine verdiği bir sözdür:“Ben de önemliyim.”İlişkilerin sağlıklı ve dengeli olabilmesi için bireyin kendine alan açması gerekir. Hayır diyememek çoğu zaman başkalarını korumak için yapılıyor gibi görünse de, uzun vadede hem kişiye hem ilişkiye zarar verir.Hayır diyebilmek ise kişinin kendi değerini korumasını, ilişkilerinde daha gerçek ve açık olmasını sağlar. Bir insan “hayır” diyebildiğinde aslında karşısındaki kişiye değil, kendi içsel sınırlarına sadık kalır.Ve bazen en büyük evet, kendimize söylediğimiz “hayır”dır.KaynakçaBaumeister, R. F., & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(3), 497–529.Burns, D. D. (1980). Feeling Good: The New Mood Therapy. HarperCollins. (Kişilerarası suçluluk, onay bağımlılığı ve çarpıtılmış düşünceler üzerine temel eser)Cohen, J. R., & Jackson, J. J. (2016). Personality traits and interpersonal boundaries. Journal of Personality.Crowne, D. P., & Marlowe, D. (1960). A new scale of social desirability and approval motivation. Journal of Consulting Psychology, 24(4), 349–354.Gilbert, P. (2009). Compassion Focused Therapy. Routledge. (Kendine şefkat, suçluluk ve kişilerarası ilişkiler)Kernis, M. H. (2003). Toward a conceptualization of optimal self-esteem. Psychological Inquiry, 14(1), 1–26.Leary, M. R., & Kowalski, R. M. (1995). Social anxiety and social desirability: The fear of negative evaluation. Personality and Social Psychology Bulletin.Linehan, M. M. (1993). Skills Training Manual for Treating Borderline Personality Disorder. Guilford Press. (Sınır koyma, karşı koyma ve kişilerarası etkinlik becerileri)Markowitz, J. C. (2014). Interpersonal psychotherapy and boundary setting. World Psychiatry.Neff, K. D. (2003). Self-compassion: An alternative conceptualization of a healthy attitude toward oneself. Self and Identity, 2(2), 85–101.Rogers, C. R. (1961). On Becoming a Person. Houghton Mifflin. (Öz-değer, koşulsuz kabul ve kendini ifade etme)Todorov, A., & Bargh, J. A. (2002). Automatic sources of aggression in boundary violations. Personality and Social Psychology Review.
Beliz UNUTMAZLAR 26.11.2025

Zihin Kuramı ve Empati: İnsanı İnsana Bağlayan Görünmez Ağ

“O Benden Farklı Düşünebilir” FarkındalığıBir çocuğun, arkadaşının oyuncağı yanlış bir yerde aradığını fark edip “O yanılıyor ama ben gerçeği biliyorum” diye düşünmesi basit bir gözlem gibi görünse de, aslında büyük bir zihinsel gelişimin habercisidir. Bu beceriye zihin kuramı denir. Zihin kuramı, başkalarının kendimizden farklı düşüncelere, niyetlere ve bilgi düzeylerine sahip olabileceğini anlayabilme yetisidir.Bu farkındalık sadece bir bilişsel başarı değildir; aynı zamanda sosyal hayatın temelini oluşturan ilk büyük adımlardan biridir. Çünkü başkalarının zihinsel durumlarını anlamak, onlarla sağlıklı ve uyumlu ilişkiler kurmanın anahtarıdır. Bir çocuğun bu farkındalığı kazanması, dünyayı artık sadece kendi gözlerinden değil, başkalarının gözlerinden de görebildiğini gösterir. Bu da empatiye giden yolun kapısını aralar.Empati: Bebek Ağlamasından Arkadaşını Teselliye Giden YolEmpati, yaşamın çok erken dönemlerinde filizlenir. Yeni doğmuş bir bebeğin başka bir bebeğin ağlamasına kendi ağlamasıyla tepki vermesi, duygusal bulaşma denilen ilkel bir empati biçimidir. Bu, bilerek yapılan bir davranış değildir; fakat insanın sosyal bir varlık olduğunun ilk göstergelerinden biridir.Yaş ilerledikçe empati daha bilinçli ve karmaşık bir hale gelir. İki yaşındaki bir çocuğun üzgün bir arkadaşını fark ederek onun yanına oturması, ona oyuncak uzatması ya da sessizce yanında durması sadece duyguyu hissettiğini değil, o duyguya anlam yüklediğini de gösterir. Yani çocuk artık sadece hissetmiyor, aynı zamanda ne hissettiğini anlıyor ve buna karşılık veriyor. Bu aşama, empatiyi pasif bir hissetme halinden çıkarıp aktif bir anlayış ve destek davranışına dönüştürür.Aynı Yolda Yan Yana İlerleyen İki BecerıZihin kuramı ve empati, genellikle ayrı ayrı öğretilen kavramlar olsa da aslında birbirinden beslenen ve birlikte gelişen iki güçlü alandır. Bir çocuk başkasının kendisinden farklı düşündüğünü kavradıkça, o kişinin duygularını da daha doğru yorumlamaya başlar.Bulgarelli’nin (2023) yaptığı derleme çalışması da bu ilişkiyi doğrular niteliktedir: Bilişsel empati geliştikçe zihin kuramı becerileri ilerliyor, zihin kuramı geliştikçe de empati daha derin bir boyut kazanıyor. 2025 yılında yürütülen uzunlamasına bir çalışma da bu iki becerinin adeta aynı ırmakta ilerleyen iki kol gibi birbirini desteklediğini gösteriyor.Çocuğun sosyal dünyayı anlama kapasitesi, hem karşısındakinin ne düşündüğünü hem de ne hissettiğini anlayabilmesiyle bütünleşir. Bu nedenle zihin kuramı empatiyi, empati ise zihin kuramını tamamlayan iki yapı taşını oluşturur.Türkiye’de Çocukların Hikâyesi: Kültürün İzleriTürkiye’de yapılan çalışmalar, zihin kuramı ve empati gelişimindeki kültürel etkileri anlamamız açısından önemli ipuçları sunuyor.Ekerim-Akbulut ve ekibinin (2019) araştırması, üzüntü duygusunu doğru tanımlayabilen ve başkalarının mutsuzluğunu fark edebilen çocukların daha empatik davrandığını ve daha az yıkıcı davranış sergilediğini ortaya koyuyor. Bu bulgu, empatiyi yalnızca bir duygu olarak değil, davranışları düzenleyen bir süreç olarak da değerlendirmemizi sağlıyor.Selçuk’un (2018) çalışması ise çocukların zihin kuramı kazanım sırasının kültürden bağımsız bir düzen izlediğini, ancak gelişim hızının sosyal ve ekonomik koşullara göre değişebildiğini gösteriyor. Yani her çocuk benzer basamaklardan geçiyor, fakat bu yolculuğun hızı içinde bulunduğu aile yapısına, çevresel uyaranlara ve kültürel değerlere bağlı olarak farklılaşabiliyor.Bu durum Türkiye’nin topluluk temelli yapısının etkilerini de gözler önüne seriyor. Sosyal ilişkilerin güçlü olduğu, aile bağlarının ön planda bulunduğu kültürlerde empati ve zihin kuramı daha çok etkileşim yoluyla gelişiyor.Görünmeyen Zorluklar: Her Çocuğun Yolculuğu Aynı DeğilHer çocuğun zihin kuramı ve empati gelişimi aynı doğrultuda ilerlemez. Otizm spektrum bozukluğu (OSB) veya dil gelişiminde gecikme yaşayan çocuklar, bu alanlarda doğal olarak daha fazla zorluk yaşarlar. Kılıç-Tülü ve arkadaşlarının (2023) çalışması, OSB ve dil gecikmesi yaşayan çocukların hem zihin kuramı hem empati becerilerinde belirgin güçlükler yaşadığını göstermektedir.Bu sadece akademik bir tespit değildir; günlük yaşamda sosyal iletişimi, arkadaşlık kurmayı, grupla oyun oynamayı ve sosyal sinyalleri okumayı etkileyen önemli bir faktördür. Peterson’un (2014) bulguları, bu becerilerdeki yetersizliklerin sosyal izolasyon, yanlış anlaşılma ve dışlanma gibi sonuçlara yol açtığını açık bir şekilde ortaya koyuyor.Bu nedenle hem ailelerin hem eğitimcilerin çocuklardaki farklılıkları erken dönemde fark etmesi ve uygun destek mekanizmalarını devreye sokması oldukça önemlidir.Erken Destekle Açılan KapılarAraştırmalar, zihin kuramı ve empatinin gelişime açık ve desteklenebilir beceriler olduğunu göstermektedir. Çocuklarla yapılan rol oyunları, duyguları tanıma etkinlikleri, hikâye okuma ve karakterlerin hislerini tartışma gibi basit görünen aktiviteler bile bu becerileri güçlendirebilmektedir.Yagmurlu’nun (2005) çalışması, okul öncesi dönemde bu tür uygulamaların çocukların sosyal uyumunu belirgin biçimde artırdığını ortaya koyuyor. Çocuk duyguların dilini ne kadar iyi öğrenirse, hem kendini ifade etme hem de başkalarını anlama kapasitesi o kadar gelişiyor.Bu bulgular bize önemli bir mesaj veriyor: Zihin kuramı ve empati, yalnızca doğuştan gelen özellikler değil; doğru ortam sağlandığında geliştirilebilen sosyal ve duygusal yeteneklerdir.Sosyal Yaşamın İnce DokusuSonuç olarak, zihin kuramı ve empati, insan ilişkilerinin görünmeyen ama en güçlü bağlarını oluşturur. Bir çocuk başkasının ne düşündüğünü anlamaya başladığında, onun ne hissettiğini de daha doğru bir şekilde yorumlar. Empati ise bu bilişsel anlayışı duygusal bir bağla birleştirerek sosyal uyumu güçlendirir.Bu iki beceri bir araya geldiğinde yalnızca bireysel ilişkiler derinleşmez; toplumdaki anlayış ve dayanışma seviyesi de artar. İnsanları birbirine bağlayan görünmez ağ tam da bu noktada örülür.Kaynakça • Beaudoin, C., et al. (2020). Systematic review and inventory of Theory of Mind measures for age 0–5. Frontiers in Psychology. • Bulgarelli, C. (2023). The typical and atypical development of empathy. Frontiers in Psychology. • Decety, J. (2021). The emergence of empathy: A developmental neuroscience perspective. Developmental Review. • Ekerim-Akbulut, M., et al. (2019). The Role of Theory of Mind, Emotion Knowledge and Empathy in Disruptive Behaviors in Turkish Preschoolers. Journal of Child and Family Studies. • Kılıç-Tülü, B., et al. (2023). Theory of Mind Performances of Turkish Children with ASD and DLD. PubMed. • Peterson, C. (2014). Theory of mind understanding and empathic behavior in children with ASD. Journal of Autism and Developmental Disorders. • Premack, D., & Woodruff, G. (1978). Does the chimpanzee have a theory of mind? Behavioral and Brain Sciences. • Selçuk, B. (2018). Sequence of theory-of-mind acquisition in Turkish children. University of Michigan Dissertation. • Yagmurlu, B. (2005). The role of institution and home contexts in theory of mind development. Early Childhood Research Quarterly. • Tandfonline (2025). Theoretical and Affective Empathy in Preschool Age: Longitudinal study. European Journal of Developmental Psychology.
Beliz UNUTMAZLAR 26.11.2025