FEMİNİST BAKIŞ AÇISIYLA FİLM OKUMASI -BEN SENİN BİLDİĞİN ERKEKLERDEN DEĞİLİM-
İnsanlığın iki cinsi kadın ve erkek. Yıllarca sürmüş olan düzeni sağlamış olan erkeğin zamanla oluşturduğu düzenin bozulmasından sonra kadınların da bu düzende söz sahibi olmaya başlamasıyla sonuçlanmıştır. Bu düzen birçok alana sirayet etmiştir. Siyasi alanda kadınlar ülke yönetiminde kimi milletlerde söz sahibiyken örneğin Türkler kimi milletlerde söz sahibi olamamışlardır örneğin Avrupa. Oy kullanım hakkının kadınlara yıllarca verilmemesi de sosyal alanda kadını geri planda tutan önemli bir etkendi. Iş alanında ise ayrı rütbede çalışan kadın ve erkeğin farklı maaşlar alması ya da ayrı rütbede çalışmalarına rağmen kadının erkekten daha az saygınlık görmesi zamanla kadınların bütün alanlarda daha fazla söz sahibi olmasıyla sonuçlanmıştır.
Filmi Feminist Bakış Açısıyla Okumak
“Feminizm, temelde cinsiyet ayrımcılığına karşı tavır alan, kamu ve özel bütün alanlarda kadınların maruz kaldığı baskıların ve denetimlerin ortadan kaldırılması gerekliliğini savunan ve ataerkil yapılanmaların önüne geçerek kadınların meşru haklarına ulaşmada mücadele eden bir yaklaşımdır.”[1] Kadınların yıllardır dile getirmek istedikleri sözleri, açığa vuramadıkları duygularını erkeklere hatta tüm dünyaya göstermelerini sağlayan bir yol olmuştur feminizm. Kadınların ve erkeklerin her alanda eşit olduğu bir dünya tasavvurunu anlatan edebi eserler yazılmış yahut filmler çekilmiştir. Türk sinemasında kadın ve erkeğin rollerini değiştiği “Şendul Şaban” filmi ise buna verilebilecek bir örnektir. Ancak Şendul Şaban filminde sadece iki karakter, karı-koca rollerini değiştirmiştir. Bir de bu durumun tüm dünyaya sirayet etmiş halini düşündüğümüzde düzenin çok farklı olacağı açıktır. Bu durumun örneğini ise incelediğim filmde açıkça görülüyor.
Film Anlatımı ve Günümüz Dünyasıyla İlişkisi
Günümüz Fransa’sında geçen filmin adı “Ben Senin Bildiğin Erkeklerden Değilim”. Filmin henüz başında çeşitli kostümler giymiş çocukları görüyoruz. Cinsiyet ayrımının göze çarpmadığı kostümler giymişler. Pamuk prenses rolünü oynayacak kızın bir sebepten ötürü rolünü oynayamayacak olması sonucu erkek çocuklardan birisi ben oynarım diyerek kostümü giyiyor ancak sahneye çıktığında seyircilerin tamamı pamuk prenses giymiş çocuğa gülüyorlar. Bu durum çocukta travmatik bir etki bırakıyor. Bu travmatik olayı yaşayan çocuğun yıllar sonra psikologuyla yaptığı görüşmede anlatan filmin ana karakteri Damien olarak görüyoruz. Damien genç ve kadınların ilgisini çekebilen çapkın olarak nitelendirilebilecek bir erkek. Kadınlarla rahat bir şekilde iletişim kurabiliyor. Damien’in yazar arkadaşı Christophe’un bir kitabevindeki imza gününe katılan Damien orada etkili bir duruşa sahip olan Alexandra ile karşılaşıyor. Alexandra Christophe’un asistanı ve Damien’in karşılaştığı öteki kadınlardan farklı. Christophe ile oradan çıkan Damien sokakta yürürken göremediği bir direğe başını çarpıyor ve her şeyin değiştiği bir dünyaya uyanıyor. Alışık olduğumuz düzenin tam zıttı bir dünyada gözlerini açıyor. Kadınların doğum yaptığı ancak doğum iznine erkeklerin ayrıldığı, kasapta karı koca olarak çalışan çiftten kadının kasaplık yapıp erkeğin kasada durduğu bir dünya. Alışık olduğumuz dünyada hiç kadın çöpçü yoktur ancak bu dünyada çöpçülük yapanlar kadınlardır. Ağır işler kadının elindedir. Erkek bakıma muhtaç ve bir kadına sırtını yaslaması gereken konumdadır. Tarih boyunca kadının ve erkeğin kendilerine oluşturdukları tüm roller yer değiştirmiştir. Film kadınların yaşadıkları ayrımcılıkları göstermesi açısından faydalıdır. Örneğin bir bar sahnesinde Damien bardaki kadından içki ister ve içmeye başlar o sırada masada oturan başörtülü iki erkek vardır. Onlar da bardaki kadından servis isterler, iki kahve içmek istiyorlardır ancak başörtülü olmaları o barda servis almalarına imkan vermemektedir. Radikal feministler için ütopya olarak görülebilecek bir dünya gözümüzün önündedir ancak geniş perspektiften bakıldığı taktirde aslında yaşadığımız dünyadan bir farkının olmadığı görülmektedir çünkü değişen şey sadece roller. Feminizmin temeli kadın ve erkeğin eşit şartlarda olması üstünedir. Kadının üstün olması feminizmin ilkesi değildir. Bu noktada radikal feministleri dışarıda bırakarak filmde anlatılan dünyanın kadının ve erkeğin yaşadığı zorluklar konusunda empati yapmasını sağlamak olduğu düşünülebilir. Ataerkil dünyada erkeklerin herhangi bir zorluk yaşamadığı ve tüm zorlukları kadının yaşadığı anlatılır ancak doğumdan itibaren sosyal inşacı bir şekilde erkeğe yüklenen sorumluluklar ve zorunluluklar da erkeğin yaşamını güçleştirmektedir. Üstelik kadının yaşadığı zorlukları doğumdan itibaren seçemediği, toplumun ona yüklediği gibi toplum erkeğe de birçok zorluk yüklemektedir. Zeybekoğlu’nun sözleri bu durumu açıklar niteliktedir. Son yıllarda yapılan alan çalışmalarında, erkek olmanın bedellerine “imkansız erkeklik” kavramıyla dikkat çekilmeye başlanmıştır. Ataerkil sistem ile toplumsal cinsiyet pratiklerinin erkek bireye uyguladığı dayatmalardan bahsedilmiştir. “Erkek olabilmek” için bireyin neler yapması gerektiği ve dolayısıyla bütün bunların yalnızca kadınları değil erkekleri de olumsuz etkilediğine ilişkin somut deneyimler ortaya konulmuştur(Zeybekoğlu, 2010: 2). Filmin başındaki dünyada Damien’in kadın versiyonu olarak düşünülebilecek olan Alexandra’dan bahsetmek yerinde olacaktır.
Baskın Kadın Karakter Alexandra
Alexandra, Christophe’un asistanıyken kadın egemen dünyada Alexandra ünlü bir yazar ve Christophe onun asistanıdır. Alexandra yalnız ve güçlü bir kadındır. Birçok günübirlik ilişki yaşar, parası vardır, şöhreti vardır. Ataerkil düzende viski içen erkek bu filmde Alexandradır. Filmlerin genelinde bir klişe olarak gözümüze çarpan durum bu filmde de vardır. Alexandra günübirlik ilişkiler yaşayan, bir kez görüştüğü ve ilişki yaşadığı bir erkekle yeniden görüşmeyen ve bu sebeple kendisine takıntılı erkeklerin olduğu bir kadındır. Yıllara bölünmüş olan kavanozları vardır ve her kavanozda bilyeler bulunmaktadır. Bilyeler beraber olduğu erkekleri simgeler. Bu yolla yıllar içerisinde kendisindeki cinsel dürtüyü hesaplayabilmektedir. İzlediğimizde farklı gelen bu durumda aslında hiçbir gariplik bulunmamaktadır. Toplum bir erkeğin cinsel deneyimlerini genel gelişmesinin belirtileri olarak görmektedir; buna karşılık bir kadının yaşamındaki benzer deneyimlere korkunç bir felaket, şerefin ve insanda iyi ve soylu olan her şeyin yitirilmesi olarak bakılır.[2] Çünkü erkek bunu yapabiliyorsa ve toplum tarafından garip karşılanmıyorsa kadın yaptığı zaman da garip karşılanmamalıdır. Filmin başında Damien’in birçok kadınla beraber olmaya çalışması ya da filmin devamında Alexandra’nın birçok erkekle beraber olması bir nevi fahişelik gibi algılanmamalıdır çünkü “fahişe gerektiği gibi tanımlanacak olursa cinsel ilişkilerini kazanç amacına bağlayan kişi’den başka bir anlama gelmeyecektir.”[3] Her iki karakterin yaşam tarzı günümüzde kadın ve erkeği anlayabilmek ve her iki cinsin empati yapabilmesi açısından önemli karakterlerdir.Ayrıca Alexandra’nın rahat bir şekilde ilişkiler yaşaması elbetteki yalnızlığına da bağlıdır. “Sırasında ilişkiye girebilmek için, kadın olsun erkek olsun insanın yalnız olabilmeyi de bilmesi gerek.”[4]syf 83 Yalnızlık ona birçok avantaj sağlamaktadır ancak filmlerde bulunan bir klişe bu filmde de bulunmaktadır. Bir sahnede Alexandra genç bir erkekle beraber olduktan sonra onu evinden kovar ve elinde içkisiyle pencereden dışarıyı seyrederken karşı dairede romantik bir akşam yemeği için hazırlandığı üzerinde mumun yandığı ve içkilerin hazırlandığı masanın yanında bir erkeği görür. Erkek masayı hazırlamıştır ancak bir kadın göremeyiz zaten birkaç saniye sonra da erkek sandalyeye oturup ağlamaya başlar. Bu sahne Alexandrayı etkiler. Her ne kadar hayatında duygulara pek yer vermeyen yalnız ve güçlü bir kadın portresi çizse de filmlerin klişesi olarak sevgi, yakınlık, bağlılık Alexandra’yı etkilemiştir.
Christophe’un karısının doğum yapması üzerine Christophe doğum iznine ayrılmalıdır ve Alexandra kendisine asistanlık yapacak birisine ihtiyaç duymaktadır. Elbetteki bu iletişim ve organizasyon becerileri yüksek bir erkek olacaktır. Bu iş için Damien uygun görülür ve bir asistan gibi giyinir çünkü her ne kadar iş için orada bulunsa da toplum normları gereği erkekliğini ortaya koymalı, kısa bir şort ve vücut hatlarını ortaya çıkaran kıyafetler giymelidir. Damien’in öteki dünyada yaşadığı tüm hatıralar belleğindedir zaten bu sebeple yaşadığı dünya ona garip gelmektedir. Elinden bir şey gelmez ve o dünyanın normlarına uygun olarak giyinip gider iş yerine. Karşılaştığı kişi Alexandra’dır. Kitabevindeki imza gününde Alexandra’dan hoşlanmıştır ve bu yüzden onun için çalışmak Damien’e garip geliyordur. Damien’in öteki erkeklere benzememesi ve alışık olmadığı dünyada öteki erkeklere göre daha cüretkar hareketleri, kadını yaslanacak bir duvar olarak görmemesi ise Alexandra’nın Damien ile ilgilenmesini sağlar. Damien’in karşılaştığı her durum kendisine farklı görünmektedir. Sokakta üstsüz koşan kadınlar, bale yapan erkekler, akşam mumları yakıp şarap içen erkekler. Içinde bulunduğu dünyadaki erkeklerden farklı olması ve farklı konulardan bahsetmesi, olayları farklı yorumlaması Alexandra’ya ilgi çekici gelir ve Damien ile daha fazla ilgilenir. Damien ise kendisini gizlemesi ve ortama uyum sağlaması gerektiğini bilmez. Hoşlandığı kadına kendi dünyasından bahsetmektedir. O dünyada kadınların yaptıkları tüm işleri erkeklerin yaptığını, kadınların etek giydiğini anlatır. Anlattıkları o sırada yazacak bir şeyi olmayan Alexandra’ya ilginç gelir ve yeni kitap projesi olarak Damien’i görür. Damien’in hoşuna gidecek şekilde davranmaya başlar ve onu o dünyanın gey barına götürür. Kadınların dekolte giyindiği ve dans ettikleri bu sahnede -sahne her ne kadar abartılı olsa da- Damien kendini evinde gibi hisseder. Bu yolla Alexandra Damien’in gönlünü çalmayı başarır.
Filmdeki Erkeklik Rolleri
Film içerisinde küçük sürprizlerden mutlu olan erkek portresi çizilir. Bu duruma en büyük örnek Christophe’dur. O dünyadaki belki de en kabullenmiş erkektir. Karısı kendisini aldatır ancak çocuklarının olması ve sosyal statü sebebiyle karısını terk etmez. Elbette ki günümüzde bu durumu yaşasa bile karısını sevdiği ve bu durumu atlatabileceklerini düşündüğü için karısından ayrılmayan erkekler bulunacaktır. Her ne kadar yıllar içerisinde erkeklerin edindikleri bilgiler ve alıştıkları yaşam tarzı bu duruma ters düşse de dünya değişim halindedir ve erkekte de değişmektedir. Connell ve Messerschmidt’in (2005:836) belirttiği gibi, “erkeklikler bireylerin vücutlarına ya da kişilik özelliklerine gömülü sabir öğeler değildir; toplumsal eylem içerisinde edinilmiş pratiklerin düzenlenmesidir.” Damien’in ailesi kasaplık mesleğiyle uğraşırlar. Bir kasap dükkanları vardır ve anne et kesimi işleriyle uğraşırken boynuna sardığı şalıyla baba kasada durup müşterilerle para alışverişi yapmaktadır. Baba sürekli Damien’e bir kadın bulmasını ve hayatına bir düzen vermesi gerektiğinden bahseder. Baba, anneden çekinmektedir ve annenin sert görüntüsü babada kimi zaman hayranlık uyandırırken kimi zamanda ondan çekinmesine yol açmaktadır. Damien’in annesi babasını gençken aldatmıştır ancak baba bunu tolere etmiştir. Aynı şekilde filmin sonlarına doğru Christophe’un da aldatıldığını öğrenmesi bu üçlüyü şarapların içildiği bir ev oturmasında bir araya getirir. Kadınların arada böyle küçük kaçamaklar yapabileceğini ve bu durumu göz ardı etmek gerektiğinin konuşulduğu gecede Damien, Alexandra’dan bahseder ve bu duruma babanın verdiği duygusal tepkiler bakımveren konumunda olan erkeğin tepkileridir.
Toplum İçinde Kadın ve Erkek Rollerinin Değişkenliği
Kadının ve erkeğin toplumda edindikleri rolleri ve statüleri değişim içindedir. Sabit roller bebekliğimizden hatta çocukluğumuzdan itibaren bizlere öğretilir. Bebekken kızlara pembe renk içerikli kıyafet ve oyuncakların alınması, erkeklere ise mavi renkli kıyafet ve oyuncakların alınması daha o yaşlarda bizi ayrıştımaya doğru götüren bir durumdur. Bebeklikten çocukluğa geçen dönemde kızlar daha çok ev işlerinde annelerine yardımcı olmaya eğitilirler, erkekler ise daha çok dışarıdadırlar. Evin dışında yapılacak sorumlulukları yerine getirirler. Bu durum bir zaman sonra aslında güvenli alan olarak düşünülen evin içinde kalan kızın dışarı özlemini tetikler. Erkek ise sınırlı alanı olan ve yapacak şeyleri sınırlı olan kadını zamanla küçümsemeye başlar. Söz sahibi olan erkek olmaya başlar. Yeni insanlarla tanışan ve hayata karışan erkek zamanla kadını küçümsemeye başlar. Bu konuda Freud’un ataerkil yaklaşmı kadının penis kıskançlığından geldiğini, penisi olan erkeğin daha girişken ve daha toplumun içine karışan cins olduğunu ancak penisi bulunmayan kadının ise daha edilgen yapısı olduğunu söylemesi hem kadın analistler hem de feminist ve profeminist analistler tarafından sürekli eleştirilmiştir. Profeministler ise feminizme destek veren erkekler için kullanılır. Bu konuda Kimmel “Profeminist erkekler, kadın mücadelesinde ilk olarak özellikle oy hakkı,doğum kontrolü, cinsellik gibi konularda kadınların yanında yer alarak onlara destek olmuşlardır(Kimmel, 1987).
Freud’un penis konusunda söyledikleri cinsellikle alakalıdır ancak örtük manada sosyal olarak kadının daha geri planda kalması gerektiğini dile getirmiş olur. Kadının olaylara bakış açısı belki anaçlığından belki kadınlığın getirdiği hormonal düzenlemelerden dolayı daha ılımlı ve yumuşaktır ancak erkekler mücadelenin gereğinin sertlikten ileri geldiğini düşünebilirler ve bu kadın yaşayış yapısına ters düşebilmektedir. Bu konuda Anne Rupie “Yumuşaklık ve sevgi içermeyen hiç bir ölçü olamaz... Küçük kız penisi görür ve kendi organını araştırmaya başlar. Fakat penis kıskançlığının aynı zamanda sosyolojik anlamı vardır.”[5] Freud’un bahsettiği penis kıskançlığının sosyolojik olarak kadını geri plana ittiğini savunan bir görüş olduğundan bahseder. Freud’un kuramının ilerleyen safhalarında önceki görüşlerinden sapmaya başladığını ataerkil olan kuramını düzeltme yoluna gittiğini görürüz. Freud “Feminist bakış açısına sahip erkek ve kadın analistlerin benim burda söylediklerime karşı çıkması beklenir. Bu tür kavramların erkeklik kompleksinden kaynaklandığı ve erkekte doğuştan varolan kadınları küçümseme ve baskı altında tutma eğilimini kuramsal tabanda haklı çıkarabilmek için ortaya atıldığı düşüncesine karşı çıkmakta da güçlük çekmeyeceklerdir.”[6] Filmde ise aslında penisin varlığının hiçbir önemi yoktur. Kadın ve erkeğin dış görünüş olarak içinde bulunduğumuz dünyadan bir farklılığı yoktur. Kadın doğum yapmaktadır, vajinaya sahip olan kadındır, erkeğin penisi vardır. En temel düzeyde baktığımızda organların varlığı olarak hiçbir farklılık görülmez ancak sahip olunan özellikleri kullanma açısından içerisinde bulunduğumuz dünyadan ayrılır film. Penisin varlığı erkeği üstün yapmaz çünkü sosyal statü de üstünlük kadındadır. Bu durum cinsel ilişki biçimine de yansır. Cinsel ilişki yaşanırken baskın olan taraf kadındır.
Maskulinizm
Filmde göze çarpan bir diğer nokta ezilen erkeğin haklarıyla mücadele eden maskülinist gruplardır. Dünya düzeni insanlığın hangi cinsinin elinde olsa da ezilen tarafta olan cinsin bir şekilde isyan ettiğini görebilmekteyiz. Filmin başında Damien’in erkeğin yıl içerisinde kaç kez cinsel ilişkiye girdiğini ölçen bir telefon uygulaması geliştirmesi ve erkek iş arkadaşlarının takdirini topladığını ancak kadın iş arkadaşının bu uygulamayı saçma bulduğunu görüyoruz. Bu proje sayesinde Damien işinde ilerleme fırsatı kazanacaktır ancak kafasını direğe çarpıp uyandığı yeni dünyada bu uygulamayı saçma bulan iş arkadaşının patron olduğu kendi asıl patronunun ise şirkette düşük rütbeli bir çalışan olduğunu görür. Yeni patronuna karşı agresif tavırlar sergileyen Damien bu tavırlarından dolayı işinden atılır. Bu durumu Christophe ile paylaşır ve Christophe ona maskülinist derneklere başvurmayı önerir. Filmde ilk kez o zaman maskülinist dernek ile karşı karşıya geliriz. Maskülinistler erkeğin sosyal ve iş alanında ezilmişliği ile savaşırlar ve yapay göğüs takarak eylem yaparlar. Günümüzdeki feminist grupların bir benzerlerini de filmde görmekteyiz. Bu durum dünya düzeni kimin elinde olursa olsun eşitlik olmadığı takdirde bozulmaların olacağını göstermektedir.
Filmin Sonu
Filmin sonunda Alexandra ile Damien arasındaki yakınlaşma giderek artar. Beraber arabada giderken kiliseden çıkan bir çifti görürler ve evlenmeyi düşünürler iki tarafta evlenmek istediklerini söylerler ancak daha sonra Damien Alexandra’nın kendisini kandırdığını fark etmiş, Alexandra’nın zaten evli olduğunu öğrenmiştir. Bir bara gidip içerek bu durumu atlatmaya çalışır. Günümüzde de bir kadının yalnız başına bir bara gidip oturması ne derece zor ise filmde de aynısı olur ve birkaç kadın Damien ile konuşmaya çalışır. Onu taciz ederler. Bardaki kadının tanıdık bir kadındır ve Christope’un eşi Lolo’ya haber verir. Lolo, Christophe ve Alexandra Damien’i kurtarmak için bara giderler. Damien’i kurtarırlar ancak Alexandra ve Damien arasında bir tartışma başlar. Tartışma kavgaya dönüşür ve birbirlerine kafa atmaları sonucu bayılırlar. Alexandra tek başına uyanır ve gözünü açtığı dünyanın kendi dünyasından farklı olduğunu görür. Sokakta etek giyen kadınlar olduğunu ve güç gerektiren işleri erkeklerin yaptığını görür. Feminist bir grup kadının yaptığı eylemi şaşkınlıkla izlerken karşıdan seslenen Damien’i görür ve film biter.
Sonuç
Filmi erkek egemen dünyaya bir eleştiri yahut dünya düzeni kimin elinde olursa olsun bozuk bir düzen olur şeklinde okuyabiliriz. Film içerisinde erkeklerin birçok sıkıntı yaşadığını ve aslında o sorunları günümüzde kadınların yaşadığını görebiliyoruz. Günümüzde her kadın ve her erkek toplumun onlara öğrettiği şekilde yaşamıyor. Toplumun onlara öğrettikleri cinsiyet rollerinin gerekliliklerini uygulamayabiliyor çünkü aslında bizlere öğretilen roller aynı zamanda bizi zorunluluklarla başbaşa bırakan rollerdir. Simon de Beauvoir’ın meşhur “kadın doğulmaz, kadın olunur” sözü cinsiyetin toplumsal inşasını en güzel açıklayan örneklerden biridir.[7] Aynı sözü elbette ki erkekler için de söyleyebiliriz. Sonuçta insanlığı kadın ve erkek diye iki cinse ayırıp herkesin belirli rolleri olduğunu belirtmek yerine eşitliğin olduğu bir dünyanın en yaşanılası dünya olacağı düşünülmelidir.
KAYNAKÇA
Feminizm 19. Yüzyıl Klasiklerinden Seçmeler, çev., AFA Yayıncılık (İstanbul: AFA Yayıncılık, 1987).
Freud, Sigmund, “Kadın Cinselliği,” op. cit. 230Kepekçi, Egemen, “(Hegemonik) Bir Erkek Eleştirisi ve Feminizm Birlikteliği Mümkün mü?”Kadın Araştırmaları Dergisi, 2012.
Mitcel, J. Psikanaliz ve Feminizm. çev., Ayşe Kurtulmuş. İstanbul: Yaprak Yayınları: 1984.
Rupie, Anne, “ Kadın Psikanalistler Kadın Özgürlüğü İçin Ne Diyor?” New York Times, Şubat, 1972.
Taş, Gün, “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri”, Akademik Hassasiyetler, Mayıs, 2016.
[1]Gün Taş, “Feminizm Üzerine Genel Bir Değerlendirme: Kavramsal Analizi, Tarihsel Süreçleri ve Dönüşümleri”, Akademik Hassasiyetler, Mayıs, 2016, 163.
[2]Feminizm 19. Yüzyıl Klasiklerinden Seçmeler, çev., AFA Yayıncılık (İstanbul: AFA Yayıncılık, 1987), 139.
[3]Feminizm 19. Yüzyıl Klasiklerinden Seçmeler, çev., AFA Yayıncılık (İstanbul: AFA Yayıncılık, 1987), 138-139.
[4]Feminizm 19. Yüzyıl Klasiklerinden Seçmeler, çev., AFA Yayıncılık (İstanbul: AFA Yayıncılık, 1987), 83.
[5]Anne Rupie, “ Kadın Psikanalistler Kadın Özgürlüğü İçin Ne Diyor?” New York Times, Şubat, 1972.
[6]Sigmund Freud “Kadın Cinselliği, op. cit. 230.
[7]Egemen Kepekçi, “(Hegemonik) Bir Erkek Eleştirisi ve Feminizm Birlikteliği Mümkün mü?”, Kadın Araştırmaları Dergisi, 2012, 71.
Yayınlanma: 24.11.2021 12:47
Son Güncelleme: 24.11.2021 12:47
Bunları da sevebilirsiniz...
Epilepsi’yi duyduğunuzda, muhtemelen televizyonda veya filmlerde gördüğünüz şeyi düşünüyorsunuzdur: Bir tonik-klonik nöbet, yani birinin yere düşmesi ve sarsılması. Ancak epilepsi ile yaşayan herkes, bunun sadece o kadarla sınırlı olmadığını size anlatabilir.Öncelikle, tonik-klonik nöbetler tek tür nöbet değildir. Birisi siz fark etmeden günde yüzlerce kez farkında olmadığınız “absans” nöbetleri yaşayabilir. Nöbetlerin ötesindeyse epilepsi hastaları günlük hayatta mücadele ettikleri birçok başka semptom ve komplikasyonla karşı karşıyadır.Epilepsi ile yaşayan insanlardan daha fazla bilgi edinmek içinEpilepsyDisease.comtarafından “Epilepsi Amerika’da” adlı bir anket düzenlenmiştir. 415 epilepsi hastası anketi tamamlamış ve deneyimlerini paylaşmıştır. Aşağıdaki görsellerde anketin sonuçlarına ilişkin bilgileri bulabilirsiniz.Epilepsi ve Bellek ProblemleriBellek ile ilgili sorunlar yaygındır. Yukarıda bahsedilen anketi dolduran katılımcıların %88’i epilepsi nedeniyle bellek problemleri yaşadığını belirtmiştir. Katılımcılardan biri, “Zihinsel olarak diğerleriyle aynı seviyede olmadığımı hissediyorum. Konuşmamdaki hatalar diğerleri tarafından düzeltiliyor ve diğer insanlardan daha fazla unutkanlık yaşıyorum”.Bu sisli his, birkaç epilepsi hastası tarafından ifade edilmiştir ve katılımcıların %25’i bellek kaybını durumlarıyla ilgili endişelenmelerine neden olan birinci faktör olarak sıralamıştır. Ankete katılanların yaklaşık %14’ü de öğrenme güçlüğü yaşadığını belirtmiştir. Epilepsi İlaçlarını KullanmaEpilepsisi olan birçok insan için ilaç kullanmak günlük yaşamın bir parçasıdır. Doğru ilaçlar kişilerin nöbetsiz kalmasına yardımcı olabilirken, hala günlük yaşamı etkileyen veya daha ciddi olabilen yan etkilerle mücadele etmek gerekebilir.Anket katılımcıları ilaç yan etkilerinin şunları içerdiğini belirttiler:DepresyonBaş dönmesiBilişsel sorunlarYorgunlukUyku sorunlarıAnksiyeteKilo almaBir katılımcı şunları paylaştı: “Bu ilaçlarla kendimi aşırı yüklenmiş ve gerçek benliğimden uzak hissediyorum. Utanıyorum ve topluma bir yük olduğumu düşünüyorum.”Uzun vadeli güvenlik de bir endişedir; katılımcıların %50’si epilepsi ilaçlarının uzun vadeli etkileri hakkında konulardan ilgi duyduklarını belirtti.Psikolojik İyi Oluş ve EpilepsiBirçok epilepsi hastası aynı zamanda zihinsel sağlık sorunlarıyla da mücadele ediyor. Katılımcıların yarısından fazlası anksiyete veya depresyon teşhisi almışken, %9’u bipolar bozukluk veya borderline kişilik bozukluğu gibi bir duygudurum bozukluğuna sahip.Zihinsel sağlığı iyileştirmek ve duygusal desteği artırmak, epilepsi hastalarının %46’sının ilgi alanına giriyor ve %45’i Facebook destek gruplarını kullanarak epilepsi hastalarıyla bağlantı kuruyor.Bir katılımcının dediği gibi, “Benzer bir şeylerden geçmiş olan diğer insanlarla bağlantı kurmak, epilepsinin zaten başlı başına çok izole edici olduğu bir durumda, sizin de bu izolasyon hissinizden kurtulmanıza yardımcı oluyor”.Uyku, Migren, Bitkinlik… ve Daha FazlasıEpilepsiye ek olarak, birçok katılımcı başka sağlık koşullarını da yönetmektedir, bunlar arasında:MigrenUyku apnesiKronik ağrıÖğrenme güçlüğüDiğer nörolojik bozukluklarKatılımcıların yalnızca %15’i epilepsi dışında başka bir sağlık durumu olmadığını belirtti.“Kimse epilepsiyi anlamıyor gibi geliyor…”Birçok katılımcı için epilepsi, hayatları ve ilişkileri üzerinde büyük bir etkiye sahip olur ve bazen onları anlaşılmamış hissettirir. Bir katılımcının dediği gibi, “Arkadaşlarım gitti, ailem tarafından dalga geçildim.”Katılımcıların %49’u, epilepsiyi anlamak ve açıklamak önemli bir ilgi alanıdır. Benzer şekilde, yalnızca %56’sı çevrelerindeki insanların bir nöbet geçirirken nasıl uygun bir şekilde tepki vereceğini bileceklerini belirtti.2021 Epilepsy In America Anketi, Haziran ayından Ağustos 2021’e kadar çevrimiçi olarak yapıldı. Anket, 415 kişi tarafından tamamlandı.Epilepside Sosyal Anksiyete Yaşam Kalitesini NasılEtkiliyor?Son 28 yıldır, Mónica Patricia Molina nöbetler geçiriyor – bunların birçoğu halka açık yerlerde gerçekleşiyor. Şimdi, 42 yaşında, evinden çıkmaktan korkuyor. “Halka açık bir yerde nöbet geçirmek başıma gelen en korkunç şeylerden biri,” diyor Mónica. “İnsanlar ne yapacaklarını bilmiyorlar. Çığlık atıyorlar, kaçıyorlar veya beni acıyarak izliyorlar.”Halka açık bir nöbetin ardından, Molina hastanede, kafası karışmış ve acı içinde uyanabilir ya da yabancılarla çevrili bir şekilde uyanabilir. Mónica yalnız değil – çalışmalar, epilepsisi olan insanların %3 ila %7’sinde sosyal anksiyete bozukluğu olduğunu tahmin ediyor. Genel olarak, epilepsisi olan insanların yaklaşık %23’ü bir tür anksiyeteye sahip; bu, genel nüfusun iki katından fazla bir orandır. Sosyal anksiyete yaşayan kişilerin kim olduğuna bakılmaksızın, bu bozukluğun izolasyon, özsaygı kaybı ve sınırlı bir yaşam tarzı gibi birden fazla, dramatik sonucu olabilir, dedi W. Curt LaFrance, Jr.Sadece birkaç çalışma olmasına rağmen, son araştırmalar, epilepsisi olan kişilerde sosyal anksiyetenin daha önce düşünülenden daha yaygın olabileceğini ve bu durumun teşhis ve tedavisini engelleyebileceğini düşündürüyor. Hastanede tedavi gören 70 epilepsi hastasının yer aldığı bir çalışmada çarpıcı sonuçlar elde edilmiştir. Yaşları 18 ila 74 arasında değişen hastaların %38’inin agorafobi ve %29’unun sosyal anksiyete bozukluğuna sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca, hastaların %53’ü depresyon kriterlerini karşılıyordu. Birçok hastada bu tanılar birlikte görülmüştür. Ancak çalışmada hastaların günlük yaşamını asıl etkileyen faktörlerin agorafobi veya sosyal anksiyeteye olduğu da belirtilmektedir.Yine aynı çalışmada nöbet geçiren hastaların, nöbet geçirmeyenlere kıyasla agorafobiye daha yatkın olduğu görüldü. Sosyal anksiyete bozukluğu, birden fazla antiepileptik ilaç alan kişilerde daha yaygındı.Sosyal anksiyete, diğer anksiyete bozukluklarından farklıdır. Bunun, nöbet kontrolüyle ve dış çevreyle – toplumun epilepsiyi nasıl algıladığıyla – çok ilgisi vardır. Molina, nöbet geçirirken insanların onu görmesini istemediği için dışarı çıkmaktan kaçınıyor. Çünkü daha önce halka açık yerlerde birkaç olumsuz deneyim yaşadı. İş ve uğraşı terapisi randevusunda yanında birkaç kişi varken nöbet geçirdi. “Uyandığımda utanmıştım çünkü herkes bana bakıyordu,” dedi. Molina dışarı çıktığında ailesinden birinin mutlaka yanında olmasını istiyor. Ancak yanında ailesi varken bile kendini güvende hissetmiyor. “Bütün bu yıllardan sonra bile, ebeveynlerim hâlâ nöbetlere alışamadı,” diyor. “Babam benimle yalnız kalamaz çünkü bir nöbet geçireceğimden korkuyor. Ve küçük yeğenlerim var, onlar korkuyor ve ağlamaya başlıyorlar ve bana ‘korkuyoruz çünkü ölüyormuş gibi hissediyoruz’ diyorlar.” Ne yazık ki Molina’nın deneyimleri alışılmadık değildir. Nöbet geçiren kişiler, epilepsiye sahip oldukları için farklı hissediyorlar. “Bende bir şeyler yanlış” diye düşünebiliyorlar ve rahatsızlık hissediyorlar.Sosyal anksiyete ve agorafobi için etkili tedaviler epilepsisi olan kişilerde sıkı bir şekilde araştırılmamış olsa da, genel olarak tedavi bilişsel davranışçı terapi, ilaç veya ikisini içerir. Ancak tedavi alabilmek için önce teşhis konulması gerekmektedir. Ve çoğu sosyal anksiyetesi olan insan, bunu doktorlarıyla konuşmaz.Nöbet geçiren birinin yapabileceği en iyi şeylerden biri, doktoruna sosyal anksiyetesini açıkça ifade etmektir. Halka açık yerlerde dolaşmaktan ve sosyal olarak yapmam gereken şeyleri yapmaktan korkuyor ve korktuğum için dışarı çıkmıyorsanız atmanız gereken ilk adımlardan biri, korktuğunuzu kabul etmek ve sonra bunun için yardım aramaktır.Diğer çalışmalar, sosyal anksiyetesi olan epilepsi hastalarının, halka açık yerlerde nöbet geçirmeleri durumunda başkalarının ne söyleyeceği veya düşüneceği konusunda endişeli olduklarını da göstermektedir.2015 yılında yapılan bir Kanada çalışması, epilepsileri hakkında daha fazla bilgi sahibi olan hastaların sosyal anksiyeteye daha az eğilimli olduğunu göstermiştir. Eğer epilepsi televizyonda vb. konuşulan bir konu olsaydı, belki hastalar kendilerini daha rahat hissederlerdi. Nöbet sırasında nasıl tepki vereceklerini bilen insanlar olsaydı, birini yardımcı etmek için, hastaların dışarı çıkması daha kolay olurdu.Molina da aynı fikirde. “Epilepsi ve nöbetler hakkında daha fazla bilgi sahibi olsalar ve bunlara nasıl tepki vereceklerini bilirlerse kendimi daha güvende hissederdim,” diyor. Farkındalığın az olması hastalıkla ilgili birçok yanlış inancı ve hatalı müdahaleyi de beraberinde getiriyor.Sonuç olarak, bir hastanın yardım araması hastanın kendi elindedir, ancak bir kişiyle epilepsi hastası biri karşılaşırsa ne yapacağını bilmek de hepimizin sorumluluğundadır. Yazıyı Oku
Uzman: İlayda DEMIRYayınlanma: 22.09.2023
"Beyin Tümörüyle Yaşamak" yazı dizisine hoş geldiniz. Bu yazı dizisi sizin, ailenizin ve arkadaşlarınızın beyin tümörleri hakkında daha fazla bilgi edinmelerine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Başlangıç olarak, beyin tümörü teşhisini anlamaya çalışırken tedavi kararları vermeniz gereken o kritik ilk saatler ve günler hakkında bilgi vereceğim. Daha sonra, beyin tümörleri, farklı türleri ve etkileri hakkında genel bilgilerden konuşacağız.Kimse “Beyninizde bir tümör var!” cümlesini duymaya hazır değildir ve o anda her şey değişir. Teşhisi kabul etmeniz ve nispeten kısa bir süre içinde bir tedavi süreci hakkında kararlar vermeniz gerekir.Korkmuş ve bunalmış hissetmeniz muhtemeldir. Ama yalnız değilsiniz. Bu süreçte size yol gösterecek bir yazı dizisiyle yanınızda olmaya çalışacağım. Daha önce de belirttiğim gibi beyin tümörü teşhisi almak korku, üzüntü ve öfke gibi çok çeşitli duyguları uyandırabilir. Bu duygulara alışırken, doktorunuzun verdiği karmaşık bilgileri anlamaya çalışmak zor olabilir. Daha da büyük bir zorluk, tedavinizin seyri hakkında önemli kararlar almak için bu bilgileri kullanmaktır.Aşağıdaki bilgiler, bir beyin tümörü teşhisinin ilk günlerinde size yardımcı olacaktır. Ancak her kişinin sürecinin kendine özel olduğunu, yaşayacağınız deneyimleri başkalarınınkiyle kıyaslamamanız gerektiğini lütfen unutmayın. Lütfen sorulması gereken soruların kişiden kişiye değişim gösterebileceğini unutmayın!Nereden Başlamalıyım?Teşhis ile uzlaşmak, onu kabul etmek biraz zaman alabilir. Bazı kişiler teşhisin ardından bu durumu kabul etmekte güçlük çekerken, diğerleri hemen daha fazla bilgi edinmek ister. Neler olup bittiğini anlamak, beyin tümörünüz hakkında daha fazla bilgi edinmek, bilinçli kararlar verebilmek ve size sunulan tedavi seçeneklerini değerlendirmek için zaman ayırmanız önemlidir.Yapılacak ilk şey kendinizi eğitmektir. Ne tür bir beyin tümörünüz var, derecesi nedir ve etkileri nelerdir? Bu sorularakendinizi hazır hissettiğinizzamanvedoğru kaynakları kullanarakyanıt arayın. Kendinizi hazır hissetmek için ihtiyaç duyacağınız zaman kişiye göre değişir. Kendinizi zorlamamaya çalışın. Doğru kaynakları kullanmak hem teşhisi kabul etmenizi kolaylaştıracak hem de yanlış bilgilerin oluşturacağı kaygıyı önleyecektir. Doğru kaynaklar için alanında uzman sağlık çalışanlarına danışın, teşhisiniz için neler okuyabileceğinizi sorun.Tedavi seçenekleri esas olarak tümörün tipine, derecesine, boyutuna ve konumuna bağlıdır. Bazıları kişilerin tümörleri için gidişatı “izlemek ve beklemek” bir seçenek hekiminizin önerdiği bir seçenek olabilir. Diğerleri için, ameliyat ve takip tedavisi hakkında bir kararın derhal verilmesi gerekebilir. Tanınızı öğrendikten sonra tedavi seçeneklerinizi değerlendirin. Bu, kendi araştırmanızı yapmayı, çeşitli tıp uzmanlarıyla konuşmayı ve ikinci bir görüş almayı deneyebilirsiniz.Bu aşamada önemli olan doğru soruları doğru kişilere sormak. Bu sorular o anda aklınıza gelmeyebilir. Aşağıda sizinle ilgilenen sağlık çalışanlarına iletmenizde fayda olan soruları listeledim.Lütfen sorulması gereken soruların kişiden kişiye değişim gösterebileceğini unutmayın!TÜMÖRÜNÜZLE İLGİLİ SORMANIZ GEREKENLER:Beyin tümörüm hakkında bana ne söyleyebilirsiniz?Beyin tümörümün nasıl ilerlemesini bekliyorsunuz?Nüksetme olasılığı ne kadardır?,Bazı kişiler ciddi ve acı verici konular hakkında konuşmaktan çekinirler. Bununla birlikte, sağlık ekibinizle kuracağınız açık, iletişimsel bir ilişki size en iyi sonucu verecektir.TEDAVİ SEÇENEKLERİYLE İLGİLİ SORULAR:Hangi farklı tedavi seçenekleri mevcut?Tedavinin amacı nedir ve bu hedefe ulaşma şansımız nedir?Bu tedavi seçeneklerine nasıl karar verdiniz?Tedavi bekleyebilir mi?Tedavi sürecim hakkında ne kadar sürede karar vermem gerekiyor?Tedavinin etkili olup olmadığını nasıl belirlersiniz?Tedavimin tahmini süresi nedir?Tedavinin yaygın yan etkileri nelerdir?Tedavi sırasında çalışabilir miyim ve/veya araba kullanmak dahil başka aktivitelere devam edebilir miyim?AMELİYAT ÖNCESİ SORULMASI GEREKEN SORULAR:Tümör nerede ve boyutu nedir?Tümörü çıkarmanın riskleri nelerdir? Başka bir deyişle, ameliyat hafızamı, düşünme becerilerimi, fiziksel hareketlerimi ve konuşmamı etkiler mi?Tümör ameliyat edilemez durumdaysa hangi tedavileri önerirsiniz?Ameliyattan sonra beni nasıl bir süreç bekliyor?KLİNİK ARAŞTIRMALAR İLE İLGİLİ SORULAR:Bir klinik araştırmaya katılmanın olası riskleri ve faydaları nelerdir?Hangi klinik deneysel çalışmalar mevcut ve ne zaman katılmaya uygun olurum?Klinik araştırmalarla ilgili bilgileri nereden bulabilirim?Ben bir klinik araştırmaya katılırsam o araştırmayı yürütenler sizinle nasıl iletişim kuracak?SAĞLIK EKİBİNİZ İÇİN GENEL SORULAR:Sağlık ekibimde başka hangi uzmanlar yer alacak (nöro-onkolog, beyin cerrahı, radyasyon onkoloğu, nöropsikolog, hemşire, sosyal hizmet uzmanı, beslenme uzmanı, fizyoterapist)?Bu uzmanların her biri tedavim hakkında sizinle nasıl iletişim kuracak?Ne sıklıkta randevularım olacak ve ne kadar sürecekler?NASIL DESTEK ALABİLECEĞİNİZE DAİR SORULAR:Teşhisimle ilgili daha fazla bilgiyi nereden alabilirim?Ben, ailem ve bakım verenim için hangi destek hizmetleri mevcut?Teşhisim hakkında işverenimle nasıl konuşabilirim?Teşhisim hakkında ailem ve arkadaşlarımla nasıl konuşabilirim?YAŞAM ŞEKLİNİZLE İLGİLİ SORULAR:Beslenme şeklimi değiştirmek zorunda mıyım?Spor yapabilir miyim?Tümör, yaşam kalitemi nasıl etkileyecek ve bu etkiler ne kadar sürecek?Bir bakım verene ihtiyaç duyacak mıyım?KENDİNİZE SORMANIZ GEREKEN SORULAR:Sağlık ekibi sorularımla ilgileniyor mu?Sağlık ekibim benimle yeterince zaman geçiriyor ve endişelerimi gideriyor mu?Doktorun önerileri beni rahatlatıyor mu?Bana her şey benim anlayabileceğim şekilde mi anlatılıyor?Doktor ikinci bir görüş almama açık mı?Tedavi planımda söz sahibi olduğumu düşünüyor muyum?Lütfen sorulması gereken soruların kişiden kişiye değişim gösterebileceğini unutmayın!Teşhisten sonraki sürecinizin aynı sizin gibi tek ve biricik olduğunu unutmayın. Bu süreç herkes için farklı kolaylık ve zorluklara sahiptir. Zor zamanlarınızda neler yapabileceğinizi, ne zaman destek istemeniz gerektiğini ilerleyen yazılarda konuşuyor olacağız.Sevgiler.İlayda "Bu web sitesinde bulunan tüm içerikler Uzm. Psk. İlayda Demir tarafından siteye gelen ziyaretçileri bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Yazıların telif hakkı Uzm. Psk. İlayda Demir'e ait olup başka şahış, kurum ve/veya marka tarafından izinsiz kopyalanamaz, kullanılamaz ve dağıtılamaz. Sitede yayımlanan bilgiler hiçbir zaman bir tedavinin yerini alamaz. Blog yazılarından yola çıkarak herhangi bir tedaviye başlanması ve/veya mevcut tedavinizin değiştirilmesi kesinlikle tavsiye edilmez. Sitede TCK'nın içeriğine aykırı reklam ve ilan yapılmamaktadır." Yazıyı Oku
Uzman: İlayda DEMIRYayınlanma: 21.09.2023
Deprem, insanlarda psikolojik, fiziksel, sosyal etkiler bırakan insanların hayat akışında aniden gerçekleşen ve yıkıcı sonuçları olabilen bir doğal afet olarak görülmektedir. Hepimiz insanlar olarak belirli hayat döngüsü içerisinde yaşamaya çalışıyoruz. Belirli bir rutine sahibiz ve bu rutin aslında bize bir miktar belirsizliği azaltmakta yardımcı olabiliyor. Deprem söz konusu olduğunda, -her ne kadar bilimsel çalışmalar riskli bölgeleri tespit edebilse de zamanını saptama konusunda net bir bilgi sağlayamadıkları için- yaşam döngümüzü değiştirdiğini görüyoruz. Fiziksel hasarlar bırakması, can kayıpları yaşatması veya ciddi yaralanmalara sebep olması, her türlü sosyal faaliyeti sekteye uğratması depremin yaşam döngümüzü değiştirmesine örnek olarak verilebilir. Aslında bu yüzden insanlar, depremi yaşadıktan sonra bazı psikolojik tepkiler göstermekte ve yaşananları anlamlandırmakta zorlanmaktadırlar. Peki nedir bu deprem sonrası psikolojik tepkiler? Psikolojik belirtiler normal midir? Ne zaman sonra psikolojik destek almalıyız? Deprem yaşamış bir bireyle nasıl iletişim kurmalıyız?Deprem sonrası sıklıkla karşılaşılan psikolojik tepkiler; aşırı uyarılmışlık hali, korku ve kaygının artması, olayı sürekli anlatma isteği, uykusuzluk, sürekli tetikte olma, huzursuzluk, öfke, iştahta problemler, kabus benzeri rüyalar görme, titreme, yerinde duramama, endişe hali veya herhangi bir şekilde tepki vermeme, donup kalma, sessizliğe bürünme gibi tepkiler örnek gösterilebilir. Genelde tepki göstermeyen herhangi bir şekilde iletişim kurmayan insanlar çevresi tarafından daha tedirginlikle karşılanabilmektedir. Ancak bu tepkiler de diğer tepkiler gibi deprem sonrası 1 ay içerisinde görülen “anormal duruma verilen normal tepkiler” olarak değerlendirilmektedir. O yüzden bu psikolojik tepkileri 1 ay içerisinde normal olarak görmekteyiz. 1 ay içerisinde kişinin fiziksel olarak güvenliği sağlandığında, ihtiyaçları karşılandığında bu tepkilerin yavaş yavaş azalmasını ve yukarıda bahsedildiği gibi olabildiği düzeyde yaşam döngüsüne yavaş yavaş dönmesi beklenir. Ancak her birey bu süreyi benzer miktarda atlatamayabilir. Kimi insanlar depremden daha fazla etkilenebilir ve bu tür semptomları 1 ay veya daha fazla geçse de bu belirtileri yaşamaya devam edebilir ve hayata uyum sağlayabilmesi gittikçe zor bir hale gelebilir. Böyle bir durumda kişinin çeşitli psikiyatrik sıkıntılar yaşayabilme ihtimali olduğu için, bir psikiyatri uzmanından veya psikologdan gerekli desteği alması gerekebilir. Deprem sonrası yaşanan psikiyatrik durumlara ilaç tedavisi veya çeşitli psikoterapi ekolleri uygulanabilmektedir. Bu süreçte bireylerin sosyal destek alabilmeleri ve duygularını paylaşabileceği güvenli bir ortama ihtiyaç duyabilecekleri de unutulmamalıdır. Son olarak, bir birey olarak deprem yaşamış kişiyle nasıl iletişim kurabileceğimizle ilgili yapabileceğimiz birkaç noktanın olabileceğini belirtmek isterim. Depremden direkt veya doğrudan etkilenmiş bir kişiyle iletişim kurarken deprem anıyla ilgili sürekli sorular sormak, paylaşması için zorlamak depremzede birey için olumsuz olarak algılanabilmektedir. Bu bireylerin, fiziksel olarak güvende hissetmeye; konuşmasalar bile yanlarında birileri olduğunu bilmeye daha çok ihtiyaçları olabilmektedir. Bu yüzden herhangi bir yakınımız veya bölgede gönüllü olarak çalışmalarda yaklaşımımız bu yönde olmalıdır diye düşünüyorum. Depremzede birey kendisi ne ölçüde paylaşmak isterse ne kadar aktarırsa bizim de o derece dönüt vermemiz gerekir. Ayrıca herhangi bir yakınını kaybetmiş ancak kendisi depremden kurtulabilmiş insanlarla konuşurken dikkat edilmesi gereken birkaç noktadan da söz etmek istiyorum. İyi niyetli olarak veya destek olduğumuzu düşünüp “olsun bak sen kurtuldun, evinize bir şey oldu evet ama siz yaşıyorsunuz veya buna da şükür” gibi cümleler kurmak bireylerin yaşadığı yas sürecine ve hissettikleri acıya empatik bir yaklaşım göstermemektedir. Burada kurduğumuz cümleler kişileri rahatlatmaktan çok daha da anlaşılmamış hissettirebilmektedir. O yüzden iletişim kurarken daha basit cümleler, duygusunu anlamaya çalıştığımız kelimeler veya sadece fiziksel olarak yanında olduğumuzu göstermek yeterli olabilmektedir. Depremden sonra bazı insanlar rutinlerine dönme konusunda zorluk yaşayabilmektedir. Yemek yemede, okula gitmede, arkadaşlarıyla buluşmada, ailesiyle vakit geçirmede vb. noktalarda adım atmaları zor olabilmektedir. Böyle durumlarda yakınları olarak bu kişileri rutinlerine dönme konusunda desteklemeli; bu desteği zorlamadan istedikleri ölçüde vermeliyiz. Bazı insanlar yaşadıklarından kaynaklı yalnız kalmaya, özel alanına çekilmeye de ihtiyaç duyabilirler. Böyle durumlarda da bu kişilere o alanı tanımalı, istedikleri ölçüde yanlarında olmalı ve ara ara bir ihtiyaçları olup olmadığını sorabiliriz. Sonuç olarak deprem birçok olumsuz etkisi olan çok yönlü bir doğal afet olarak karşımıza çıkmaktadır. Etkilerini ortadan kaldırmak, iyileşmek belirli bir zaman alabilmektedir. İyileşmek için sosyal destek, duygusal destek, bağ kurmak, psikiyatri veya psikolog desteği almak gibi birçok seçeneğimiz olduğunu unutmamak ve yaralarımızı birlikte sarabilmenin gücüne inanmanın da umut verici olduğunu düşünüyorum. Alanda çalışan bir psikolog olarak bu konuda elimden geleni yapabileceğimi de belirtmek istiyorum. Depremden kaynaklı psikolojik sorun yaşayan bireyler ve bu sorunlardan kaynaklı travma sonrası stres bozukluğu tanısı almış bireyler ile uygun psikiyatrik tedavi ve terapi yaklaşımı süreç için oldukça önemli olmaktadır. Psikiyatrik tedavinin yanı sıra, etkililiği bilimsel yolla kanıtlanmış ve literatürde birçok çalışması olan Bilişsel ve Davranışçı Terapiler travma sonrası stres bozukluğunda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bilişsel ve davranışçı terapide danışan tarafından depremle ilişkilendirilmiş her türlü uyaran (ses, ışık, hava durumu vb.) veya kaçınma davranışları (evlere girememe, dışarıda giyilen kıyafetler ile uyuma vb.) sistematik olarak değerlendirilir. Değerlendirme sonrası danışan ile birlikte bu tür uyaranlara yönelik çeşitli çalışmalar yapılır. Danışanın bu tür uyaranlara ve kaçınma davranışlarına yönelik yapılan çalışmalar sonrası kaygısını kontrol edebilir hale geldiği görülmektedir. Ancak bu noktada önemli olan bu konuda sorun yaşamış bireylerin uygun tedavi ve terapi hizmetini özellikle travma alanında çalışmış; yetkin kişilerden alması gerekmektedir. Unutmayalım ki herkes psikolojik yardıma ihtiyaç duyabilir.Hepimize geçmiş olsun, sağlıklı günler diliyorum. Yazıyı Oku
Uzman: Eren TUNCAYYayınlanma: 19.09.2023
