Çocuklarda Duygusal Gelişim

Her çocuk kendine özgü mizacı ile doğar. Mizacın yanında kişiliğini etkileyen çevresel faktörlerle beraber çocuklar durumlara karşı duygusal gelişimlerini tamamlamaya çalışırlar.. Çocukların duygusal gelişimi, diğer alanlardaki gelişimlerine eşlik ederek çocuğu gelecek yetişkinlik yıllarına hazırlar. Bir çocuğun kişisel duygularını kendisinin kontrolü altına alması ve yönetebilmesi, başkalarının duygu ve ihtiyaçlarına karşı duyarlı olması ve pozitif ilişkiler kurabilmesi için güçlü bir temelden gelen duygusal gelişime ihtiyacı vardır. Sosyal ve duygusal gelişim; çocuğun doğuştan gelen mizacı, kültürel etkileri, çevresindeki model davranışları, çevresindeki yetişkinlerle ilişkilerindeki güven seviyesi ve sosyal etkileşim fırsatları gibi farklı faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu nedenle çocuğun çevresindeki kişiler olarak ona iyi bir rehber olmak ve çocuklara duyguları öğretmenin yollarını keşfetmek önemlidir. 

Şaşkınlıktan utanç duygusuna, gururdan korku duygusuna varana kadar gün içinde oldukça çok duygu yaşarız. Bu duygulara karşı olan hissiyatımız ve yaşama biçimimiz 4 yaşındayken farklı, 14 yaşındayken daha farklı olacaktır. İlerleyen yaşlarda ise gelişen birey için her şey çok daha farklıdır. Farklı duyguların her gün an be an yaşanması, verdikleri tepkiler ve bu duyguları anlamlandırma biçimleri; çocukların seçimleri, davranışları ve yaşamla ne kadar iyi başa çıktıkları üzerinde önemli etkiye sahiptir. 

●    Temel duygular (şaşkınlık, ilgi, sevinç, kızgınlık, üzüntü ve nefret) insan ve diğer hayvanlarda mevcut olan duygulardır. Bu duygular bebeklerde doğumdan sonraki ilk 6 ayın içinde gelişir ve gözlemlenir. 

●    Öz bilinç duyguları (kıskançlık, empati, mahcubiyet, gurur, utanma ve suçluluk vb.) yaşamın ikinci yılında ortaya çıkmaya başlar. Çocukların özbilinç duygularının gelişim sürecinde ebeveynleri olarak çocuklara sevginizi hissettirmekten çekinmemeniz önemlidir. Bu dönemde çocuklarınızın sinirlenmelerini, öfkelenmlerini veya kıskanmasını sakince karşılamak ve fiziksel temas ile sevginizi belli ederek destek olabilirsiniz. 

 Bebekler sevinç, öfke, üzüntü ve korku gibi temel duyguları hissederler.. Daha sonraları çocuklar benlik hissi geliştikçe utangaçlık, sürpriz, şaşkınlık, utanç, suçluluk, gurur ve empati gibi daha karmaşık duyguların varlığı ile tanışırlar. Çok küçük çocukların duyguları çoğunlukla hızlı kalp atışı veya karnındaki kelebekler gibi fizyolojik tepkilerden anlaşılır. Çocuklar bir yandan kendi benlik duygularını geliştirirken bir yandan da diğer duyguların varlıklarını anlamaya çalışırlar. Bu süreçte çocuklar düşünceleri ile duygularını birleştirmeye başlarlar. Böylece artık kendi duygularını da başkalarının duygularını da daha iyi anlamaya başlarlar. 

Duygusal gelişim; duyguların neler olduğunu öğrenmek, bu duyguların nasıl ve neden ortaya çıktığını anlamak, kendinin ve başkalarının hislerini tanımak ve bunları anlamlandırabilmek için etkili yollar geliştirmek anlamına gelir. Çocuklar büyüdükçe ve farklı olaylar yaşadıkça, maruz kaldıkça duygusal yaşamları da daha karmaşık bir hal almaya başlar. Dolayısıyla yaşamda bir dizi duyguyu yönetmek için beceriler geliştirebilmek, uzun vadede çok önemlidir. 

 Duygusal gelişim, bebeklik döneminde başlayan ve erişkin yaşlarda da farklılaşmaya devam eden karmaşık bir süreçtir. Duygusal gelişim çocuklukta şu adımlarla başlar: 

1.   Duyguların ne olduğunu biliş düzeyinde öğrenmek 

2.   Nasıl ve neden böyle hissettirdiklerini anlamaya çalışmak 

3.   Kendi duygularını ve diğerlerinin duygularını tanıyabilmek 

4.   Ve bu duyguları kontrol edebilmek 

Çocuklarla birinci dereceden temasta olan herkes çocukların duygusal gelişimlerini desteklemek için önemli bir role sahiptir. Bu rollerini; çocuğun duygularına karşılık etkili bir şekilde yanıtlama yaparak, kendi duyguları hakkında bilgilendirerek ve nasıl kontrol ettiklerini anlatarak, çocukların neler hissettiğini daha iyi anlayabilmek için duygular hakkında konuşarak yerlerine getirirler. 

Çocuğunuz için rol model olun 

Çocukları zorlayan duygulardan nasıl kaçacağını bilememek çok zordur. Bu nedenle çocuğunuza böyle duyguların hayatın olağan bir parçası olduğunu öğretmeniz gerekecektir. Bunu öğütler ve telkinlerle yapmak yerine, hayatı bir anlamda zorlaştıran duygularla nasıl baş ettiğinize tanık olmaları onlar için model olacaktır. Örneğin, “Çok yorgun hissediyorum, bugün erken yatıp dinlensem çok iyi olacak” demek kulağa sizin için çok sıradan gelse de çocuğunuz için duygu kontrolü anlamında çok önemli olacaktır. 

Çocuğunuzla duygularını konuşun 

Hayatımızın yaşanılabilir kılınmasında duyguların rahatça yaşanıyor ve konuşuyor olabilmesi çok önemlidir. Yetişkinler için dahi duygulardan bahsetmek zor olabilirken, çocuklar henüz duygularının tanımlamasını bile yapamadıkları dönemlerde duyguları hakkında konuşması oldukça zordur. Bu nedenle çocuklarınızla gün içinde hangi duyguları yaşadığınızı rahat bir şekilde konuşabilmek için duygulara isimler vererek konuşun. Duygular hakkında konuştukça çocuklarınızın onları tanımlayabilmesi ve anlamlandırabilmesi için gereken süreç kolaylaşacaktır. 

Olumsuz duyguları konuşarak ifade edin 

Yetişkinlerin birçoğu olumsuz duygularını ifade etmede zorluk yaşarlar ve duygularından uzaklaşarak sadece öfkeli sözler söylerler. Bunun yerine gerçekten size kötü hissettiren şeyden bahsederek ve bunu yüksek ses kullanmadan, sakince konuşarak çocuğunuza öfkeli anlarında yapması gerekenler için rol model olmaya çalışın. Çocuklarınızın öfkeli anlarında yüksek sesle konuşmaya, bağırmaya ya da hatta çığlık atmaya başladıklarında, onları asıl konuya döndürerek mevcut konuya önem verdiğinizi gösterin. 

Çocuğunuza şefkatle ve ilgiyle yaklaşın 

Çocuklar olaylara ve duygulara nasıl tepki vereceklerini daha önceki yaşanılan durumlarda sizlerin verdiğiniz tepkilerden öğrenebilirler. Bu çocukların sosyal öğrenme ortamından birçok şey öğrenmesinden kaynaklanır. Çocuklarınız duygularına verdikleri tepkiyle bir davranışa başvurduğu zaman onlara sıcak, ilgiyle ve şefkatli şekilde davranmanız duygusal gelişim süreci için son derece faydalı olacaktır. Böylece sizin yanınızda baskı altında hissetmemelerini sağlayabilirsiniz ve onlara kendi duygularını fark etmelerinde yardımcı olabilir ve sizlerle paylaşmak için bir alan açabilirsiniz. 

Çocuğunuzun sosyoduygusal gelişimini destekleyebilmek için en önemli adımlardan birisi de çocuğunuzun üstesinden gelemediği ve sizin de ebeveyn olarak çok yardımcı olamadığınızı fark ettiğiniz bir noktada uzman desteği almanızdır. Unutulmamalı ki ne zaman bilgi almak isterseniz ve danışmak istediğiniz şeyler olursa psikologmerkezi.com yanınızda.