Psikolojik Şiddet Nedir? Psikolojik Şiddetle Nasıl Başa Çıkılır?

Psikolojik şiddet; psikolojik istismar, duygusal istismar ya da duygusal şiddet olarak da bilinmektedir. Psikolojik şiddette fiziksel şiddetten farklı olarak şiddet uygulayan kişi, karşı tarafı aşağılar ve toplumdan soyutlar. Yine fiziksel şiddetten farklı olarak psikolojik şiddette sınırları kesinleştirmek oldukça zordur. Bu sebeple birçok insan hayatları boyunca fark etmeden psikolojik şiddete maruz kalabilmektedir. Psikolojik şiddete örnek olarak karşıdaki kişiyi kıracak şekilde eleştirmek, tehdit etmek, küçümsemek, onu rahatsız edici durumlara sokmak sayılabilir. Bazı kişiler psikolojik şiddeti küçümseyebilmektedir. Ancak bilinmelidir ki, kimi durumda psikolojik şiddet de en az fiziksel şiddet kadar sarsıcı olabilmektedir. Bazı durumlarda ise psikolojik şiddet daha yıkıcı olabilmektedir. Psikolojik şiddete bağlı olarak kişide ciddi derecede stres, depresyon ve anksiyete bozukluğu görülebilmektedir. 

Psikolojik şiddet birine düzenli şekilde uygulandıktan sonra bazı belirtilere neden olacaktır. Bunların arasında en çok görülenleri şiddete maruz kişide yalnızlık hissi, korkut, özgüven eksikliği ve huzursuzluk oluşmasıdır. Şiddet durumunun devam ettiği takdirde kişide travma sonrası stres bozukluğu ve akut stres bozukluğu görülebilmektedir. Bazı durumlarda ise kişi içinde bulunduğu durumdan kurtulamayacağını sanarak alkol ya da madde kullanımına başlayabilir. Çözüm yolu bulamayan bazı kişilerin kendine zarar vermeyi denediği de görülmüştür. 

Psikolojik şiddet uygulayan kişi genellikle güç göstermek ve otoriter olmak ister. Bu kişilerin psikolojik şiddet uygulamalarının en büyük nedenleri arasında kendi sahip oldukları psikolojik problemler, yetersizlik hissi, kendini ispatlamaya çalışma, işsizlik, ekonomik yetersizlik, toplumsal faktörler ve öfke patlamaları gelir. 

Psikolojik şiddetin birçok türü vardır. Bazı kişiler yaptıkları bazı davranışların psikolojik şiddet olduğundan bile habersizdir. Ancak aşağıda sıralanan psikolojik şiddet türlerinden hiçbiri hafif alınmamalıdır. Özellikle teknoloji ile birlikte bilinen psikolojik şiddet türlerine ek birçok yeni tür eklenmiştir. Bu sebeple psikolojik şiddet her an her yerde görülebilir. Herkesin psikolojik şiddet türleri hakkında bilgi sahibi olması kendilerini koruyabilmeleri açısından oldukça önemlidir. 

Psikolojik şiddet türleri aşağıdaki gibidir: 

Yalnızlaştırma: Bu psikolojik şiddet türünde mağdur, çevresindeki en yakın insanlardan uzak tutulmaya çalışır. Bu davranışla şiddeti uygulayan kişi mağdurun tamamen kendisine ait olmasını amaçlar. Böylece kişi gitgide yalnızlaşacak ve kendisine şiddet uygulayan kişi hariç kimsesi olmadığını düşünecektir. Bu durumda olan kişi sürekli sevilmediğini, hor görüldüğünü ve istenmediğini hisseder. 

Stashing (Saklamak): Bu psikolojik şiddet türünde ise ilişkide karşı taraf diğer kişiyi adeta yasak bir ilişki yaşıyormuş gibi saklar. Sevgilisiyle toplum içinde görülmekten kaçınır ve buluşmaları kimsenin onları göremeyeceği yerlerde gerçekleştirmeye çalışır. 

Ghosting (Yok Olmak): Bu durumda maruz kalan kişi hayatındaki kişinin hiçbir sorun yokken aniden ve sebepsiz yere ortadan kaybolmasına şahit olur. Kişi, görüştüğü kişiye ulaşamaz, mesajlarına cevap alamaz. Böylece kişi zamanla kendini boşlukta hissetmeye başlar. 

Zombieing (Aniden Ortaya Çıkmak): Bu psikolojik şiddet türünde kişinin hayatında olup daha sonra ortadan kaybolan birisi bir zaman sonra aniden onun hayatına yeniden girmeye çalışır. Bu kişi daha öncesinde ilişkiyi keserken hiçbir açıklama yapmamış olmasına rağmen karşıdaki kişinin hayatına tekrardan girmekte bir sakınca görmez. Ancak bu durum mağdurun bütün hayat düzenini alt üst eder. Mağdur, daha önceden çözdüğü sorunları varsa bunları yeniden yaşamaya başlar. 

Breadcrumbing (Yemleme): Bu durumda şiddet uygulayan kişi mağdurla bir süre boyunca çok iyi şekilde vakit geçirir. Ardından bir süre sonra karşıdakiyle ilişkisini bir anda keser. Bir süre sonra karşıdakiyle yeniden iletişime geçer ve sanki hiçbir şey yapmamış gibi davranır. Bu durum mağdurun kendisini kullanılmış hissetmesine neden olur. 

 Cushioning (Tamponlamak): Bu durumda şiddeti uygulayan kişin evlidir ya da başka bir ilişki içerisindedir. Fakat mağdura ilişkisinden memnun olmadığını ve onu sonlandırmak istediğini söyler. Ancak ne kadar zaman geçerse geçsin sözlerini yerine getirmezler. Bu durum hem mağduru hem de şiddeti uygulayan kişinin hayatındaki insanı çok kötü etkiler. Mağdur sürekli oyalanır ve en sonunda yalnız bırakılır. Toplumda bu şiddet türüne sıkça rastlanmaktadır. 

Gaslighting (Akıl bulandırma): Gaslighting en korkunç psikolojik şiddet türlerinden birisidir. Bu durumda mağdurun sürekli kendini sorgulaması sağlanır. Mağdur bir süre sonra kendi düşüncelerinin uydurma olduğuna, her şeyi kendi kafasında kurduğuna ve sürekli paranoyakça düşündüğüne inandırılır. Böylece kişi suçlu olmasa dahi kendine güvenemez duruma gelir. Bu süreçten sonra mağdur tamamen karşı tarafa bağlı hale gelecektir. 

Mansplaining: Mansplaining uygulanan kişi karşıdaki tarafından sürekli küçük görülür. Mağdur sürekli eleştirilirken şiddeti uygulayan kişi kendini över. Böylece mağdur kendini eksik ve yetersiz hissetmeye terk edilir. 

Aşırı Kıskançlık: Kıskançlık belli düzeyde olduğu sürece ilişkilerde normal karşılanmaktadır. Ancak eğer kıskançlık karşı tarafın hayat kalitesini düşürüp onu kısıtlamaya başladıysa durum artık psikolojik şiddete döner. Bu duruma maruz kalan kişi sürekli takip edilir, kimlerle görüştüğü sorgulanır ve sosyal hayatına devam edemez. Bu durumda olan kişi bu durumun normal olduğunu ve sevildiğini düşünebilir. Ancak bu durum kesinlikle normal değildir ve bu bir psikolojik şiddettir. 

 Mobbing: Mobbing iş yerinde uygulanan psikolojik bir şiddettir. Amaç kişinin iş hayatında rahatsız olup baskı altında hissetmesidir. Bu durumda iş hayatında sıkça rastlanmaktadır. Mobbingin hem uygulayan kişide davranışsal hem de uygulanan kişide meydana gelen psikolojik belirtileri vardır. 

Mobbingin davranışsal belirtileri aşağıdaki gibidir: 

●     Kişi istifaya zorlanır. 

●     Çalışan sürekli tartışmanın içine itilir. 

●     Çalışan sürekli olumsuz eleştirilere maruz bırakılır. 

●     Çalışanın düşünceleri dinlenmez, düşüncelerine önem verilmez. 

●     Çalışanın görev yeri sıklıkla değiştirilir. 

●     Kişi özel etkinliklere davet edilmez. 

●     Kişinin giyim tarzı ile alay edilir. 

●     Kişi hakkında çeşitli dedikodular yoluyla stres altında bırakılır. 

●     Kişi, normalde alması gerekenden daha düşük maaş alır. 

Mobbingin psikolojik belirtileri ise şu şekildedir: 

●     Yoğun kaygı ve stres içinde bulunmak 

●     Korku duygusunun kişiyi ele geçirmesi 

●     Sürekli tedirgin hissetmek 

●     Odaklanma sorunları yaşamak 

●     Sürekli başarısız olacağını düşünme 

●     Mide problemleri 

Cinsel Şiddet: Cinsel şiddet kişiye onu kontrol etmek, küçük düşürmek ve aşağılamak için yapılmaktadır. Özellikle toplumda kadınlar sıklıkla cinsel şiddete maruz kalmaktadır. Ancak çoğu kişi bu durumdan utandığı için bunu açıklayamaz. Cinsel şiddet bilinenin aksine evlilik içinde de yaygındır. Kişinin hoşlanmadığı her türlü cinsel yakınlaşma cinsel şiddet kapsamına girer. Buna sadece dokunmak da dahildir. 

Özellikle teknolojinin ilerlemesi ile birlikte cinsel şiddet durumları artmıştır. Kişinin cinsel içerikli görüntülerini çekmek ve bunları yaymak en sık görülen cinsel şiddet durumlarından biri haline gelmiştir. Cinsel şiddet mağdurun hayatını çok ciddi biçimde etkileyen ciddi bir suçtur. Şiddete maruz kalan kişinin kendinden utanmaması ve durumu yetkililere anlatması gerekmektedir. 

Ekonomik Şiddet: Eğer maddi güç, karşıdaki kişiyi kontrol etmek, denetlemek ve cezalandırmak amacı ile kullanılıyorsa bu ekonomik şiddete girer. Toplumda ekonomik şiddetin sıklıkla kadınlara uygulandığı görülmektedir.

Ekonomik şiddet belirtileri arasında kadının çalışmasına engel olmak, maddi birikimine el koymak ve borçlandırmak sayılabilir. Şiddeti uygulayan kişi mağdurun oldukça düşük bir harçlıkla hayatına devam etmesini ister. Amaç kişiyi para için yalvartmak, onun gelirini sömürmek ve onu kendine bağımlı hale getirmektedir. 

Dijital Şiddet: Teknoloji eğer karşıdaki kişiyi kontrol etmek, denetlemek ve küçük düşürmek için kullanılıyorsa bu bir dijital şiddettir. Özellikle sosyal paylaşım sitelerinin yaygınlaşmasıyla dijital şiddet olaylarında da artış görülmeye başlanmıştır. Dijital şiddet biçimleri aşağıdaki gibidir: 

●     Cep telefonuna sürekli mesaj göndermek ve sürekli bu mesajlara yanıt istemek 

●     Karşı tarafı ısrarla aramak 

●     Akıllı telefon uygulamaları aracılığıyla kişiyi takip etmek 

●     Kişinin rızası olmadan görüntülerini çekmek ve bunları paylaşmak 

●     Sosyal medyada kişiyi küçük düşüren paylaşımlarda, davranışlarda ve yorumlarda bulunmak

Flört Şiddeti: Çok sayıda ergen ve yetişkin, partnerleri tarafından psikolojik şiddete maruz kalmaktadır ama bunları anlatmakta çekinmektedirler. Bunun nedeni kişinin utanması olabileceği gibi durumun farkında olmaması da olabilmektedir. Nitekim flört şiddeti oldukça kafa karıştırıcı bir durumdur. Karşıdaki kişi ilişki ve yakınlık duyduğu kişiyi sevdiğinden içinde bulunduğu duruma katlanmaya razı olabilir ve bunu normal görebilir. 

Ancak bu kesinlikle kabul edilmemesi gereken bir durumdur. Hiç kimse bir başkası tarafından denetlenmemeli ve kendi kararlarını almaktan mahrum edilmemelidir. Bu durumda şiddeti uygulayan kişi, mağdurun eski partnerlerine karşı tehditkar davranışlar sergileyebilir. Ayrıca mağdur git gide sosyal aktivitelerden ve arkadaş ortamından uzaklaştırılır. 

Kişinin sadece partnerine öncelik vermesi istenir. Özellikle toplumda yalnız kalmak normal kabul edilemiyorsa kişi toplum baskısından ötürü de hayatına birini almayı ve ilişkisini sürdürmek zorunda kalmayı gerekli görebilir. Bazı durumlarda da ailede kişinin flörtü olması normal kabul edilmeyebilir. Bu durumda mağdur kendini yalnız hissedeceğinden yaşadıklarını başkasıyla paylaşamayabilir. 

Israrlı Takip: Israrlı takip, kişinin kendini güvende ve rahat hissetmesinin önüne geçen bir durumdur. Kişi bu durumdayken şiddete uğrama korkusu içindedir ve sürekli endişelidir. Kişide bu etkilere neden olan davranışların tekrarlanması ısrarlı takibe girer. Buna örnek olarak karşıdakinin yoluna çıkmak, onu teknolojik araçlarla rahatsız etmek, kişinin sosyal medya paylaşımlarını denetlemek, ona istemediği halde hediyeler göndermek ve onunla sürekli iletişim halinde olmaya çalışmak örnek olarak verilebilir. 

Psikolojik şiddetle başa çıkmanın ilk yolu bu durumun normal olmadığını kabullenmekten geçer. Kişi, kendinin normal ve sağlıklı olduğunu kabul etmeli ve karşıdaki kişinin onu bu duruma ittiğinin farkında olmalıdır. Bunun için bu durumu karşıdaki kişiye açıklamak bir çözüm yolu olabilir. Eğer şiddeti uygulayan kişi de ne yaptığının bilincinde değilse bu durum bazen işe yarayabilir. Ancak karşıdaki kişide de ciddi psikolojik sorunlar varsa bu etkili bir yol olmayabilir. Bu durumda bir yetkili ile iletişime geçmek en iyisi olacaktır. Böylece şiddet uygulayan kişi tedavi altına alınabilir. Ancak eğer şiddeti uygulayan kişi ne yaptığının farkındaysa bu etkili bir yol olmayacaktır. Bu durumda yapılması gereken en önemli şey o kişiyle olan ilişkinizi kesmek olacaktır. Bu yaşananların mağdurda bazı psikolojik etkiler yaratması oldukça normaldir. Bunlarla başa çıkmak için uzman bir psikologdan yardım almak gerekmektedir. Böylece kişi yalnız hissetmez ve psikolojik şiddetin farkına varacağından ne yapması gerektiğini öğrenir. Psikolojik şiddetle baş etmek için ‘’hayır’’ demeyi bilmek, sınırlar koymaktan ve kendini savunmaktan çekinmemek en etkili yoldur.