2. Uzman
  3. Hidayet ÇALIŞKAN
  4. Blog Yazıları
  5. Sosyal Fobi _ Kaygı ve Yeme Bozuklukları Arasındaki İlişki Var mı?

Sosyal Fobi _ Kaygı ve Yeme Bozuklukları Arasındaki İlişki Var mı?

Sosyal kaygı, yeme bozukluklarının en yaygın birlikte görülen bozukluklarından biridir. Yeme bozuklukları ve sosyal kaygısı olan gençler, başkaları tarafından yargılanma konusunda sürekli ve yoğun bir korku yaşayabilirler. Sosyal kaygı, sadece utangaçlıktan ibaret değildir. Arkadaş edinmeyi veya arkadaş edinmeyi zorlaştırabilir ve okul ve iş dahil olmak üzere genç bir kişinin hayatının birçok farklı yönünü etkileyebilir.

Bilim insanları yeme bozukluğu olan bu kadar çok gencin sosyal kaygıyla neden mücadele ettiğinden hâlâ emin değiller . Bazı araştırmalar sosyal kaygının yeme bozukluklarının gelişmesini daha olası hale getirebileceğini öne sürerken, diğer araştırmalar yeme bozukluklarının sosyal kaygıya yol açabileceğini gösteriyor. Alternatif olarak, yaygın risk faktörleri her iki bozukluğun gelişmesine yol açabilir. Tüm bu yolların bir rol oynaması mümkün. 

Yeme bozuklukları ve sosyal kaygı gençler için yıpratıcı olabilse de, iyi haber şu ki her iki bozukluk da tedavi edilebilir. Doğru destekle, gençler ve ergenler zor semptomları yönetebilir ve iyileşebilir ve tatmin edici hayatlar yaşayabilir.

Sosyal Kaygı Nedir?

Sosyal fobi olarak da bilinen sosyal anksiyete, genellikle ergenlik döneminde başlayan bir anksiyete bozukluğu türüdür . Sosyal durumlardan uzun süreli ve bunaltıcı bir korkudur ve geçmez. Sosyal anksiyetesi olan gençler, sosyal bir durumdan önce, sırasında veya sonrasında korkular yaşayabilir.

Sosyal kaygının belirtileri şunlardır:

  • Yabancılarla buluşmak, alışverişe gitmek veya telefona cevap vermek gibi günlük durumlar konusunda endişe duymak
  • Gruplarla vakit geçirmek, başkalarıyla yemek yemek veya partilere gitmek gibi sosyal aktivitelerden kaçınmak veya bunlar hakkında endişelenmek
  • Yargılanma veya 'yanlış' bir şey yapma korkusu nedeniyle başkaları izlerken bir şeyler yapmayı zor bulmak
  • Hasta hissetme, titreme, kalp çarpıntısı veya panik atakları gibi fiziksel kaygı belirtileri yaşamak

Yeme Bozukluğu Olan Kişilerde Sosyal Kaygı Ne Kadar Yaygındır?

Genel nüfusta, insanların yaklaşık %12'si hayatlarının bir noktasında sosyal anksiyete bozukluğu yaşar. Yeme bozukluğu olan kişilerde bu sayılar çok daha yüksektir.

Anoreksiya ve bulimia nervoza hastalarında sosyal kaygıyı inceleyen çalışmalar, %16 ila %88 (anoreksiya) ve %17 ila %67 (bulimia) arasında yaygınlık oranları bulmuştur. Araştırma ayrıca, tanısı olmayanlar arasında bile, bozuk yeme davranışlarının sosyal kaygı düzeyleriyle bağlantılı olduğunu ileri sürmektedir.

Sosyal Kaygı Yeme Bozukluklarına Nasıl Yol Açabilir?

Sosyal kaygı ile yeme bozuklukları arasında açık bir bağlantı olmasına rağmen, bilim insanları bunun ardındaki mekanizmalar ve nedensel yollar konusunda hâlâ emin değiller.

Bir teoriye göre sosyal kaygı semptomları yeme bozukluğunun gelişmesini daha olası hale getirebilir. Yeme bozukluğu olan birçok genç, çocukluk döneminde kişilerarası zorluklar ve arkadaş eksikliği yaşadığını anlatır. Bu yalnızlık, utangaçlık ve sosyal destek eksikliği deneyimleri, yeme bozukluğunun gelişmesi için temel oluşturabilir. Örneğin, başkalarına nasıl göründükleri konusunda korku yaşayan gençler, şekilleri veya kiloları ve diğer insanların onları nasıl algılayabileceği konusunda endişeli hale gelebilirler. 

Sosyal kaygı ve yeme bozuklukları duygusal kaçınma yoluyla da bağlantılı olabilir. Duygusal kaçınma, bireylerin zor duygular, düşünceler, hisler, duyumlar veya diğer içsel deneyimlerle yüzleşmekten veya bunlarla başa çıkmaktan kaçınmaya çalışmasıdır. Duygusal kaçınma kısa vadede işleri kolaylaştırıyor gibi görünse de, duyguların sürekli bastırılması yorucu olabilir ve gençlerin hayatın önemli ve değerli kısımlarını tam olarak deneyimlemesini engelleyebilir.

Sosyal kaygısı olan gençler, bunun yerine yemeğe ve kiloya odaklanarak zor duygulardan ve kişilerarası zorluklardan kaçınmaya çalışabilirler. Sosyal durumlar hakkındaki kaygılarıyla yüzleşmekten kaçınmak için aşırı yeme veya diyet kısıtlaması gibi davranışlarda bulunabilirler. Çalışmalar, anoreksiya nervozası olan kişilerde duygusal kaçınmanın depresyon , kaygı ve düzensiz yeme davranışı arasındaki ilişkiyi açıkladığını bulunmuştur.

Yeme Bozukluğu Belirtileri Sosyal Kaygıya Nasıl Yol Açabilir?

Genel olarak, sosyal jygı ve yeme bozuklukları arasında ilişkinin olduğu belirtiyor. , tam tersi değil. Hem sosyal kaygı hem de yeme bozukluğu tanısı almış gençler genellikle önce sosyal kaygı tanısı alırlar. Ancak, bu her vaka için doğru olmayabilir - ve bazen yeme bozuklukları sosyal kaygıyı daha da kötüleştirebilir.

Bazı araştırmalar, yetersiz beslenmenin yeme bozukluğu olan gençlerde daha yüksek kaygı seviyelerine neden olabileceğini öne sürüyor, ancak yakın zamanda yapılan bir çalışma sosyal kaygı semptomlarının BMI ile bağlantılı olmadığını buldu. Yeme bozuklukları ayrıca gençleri yemek içeren sosyal durumlardan korkutabilir - örneğin başkalarıyla yemek yemek. Yiyeceklerin hem günlük rutinlerimizde hem de sosyal yaşamlarımızda sıklıkla büyük bir rol oynadığı göz önüne alındığında, bu korkuların günlük yaşamları üzerinde geniş bir etkisi olabilir.

Hem Yeme Bozukluklarının Hem de Sosyal Kaygının Daha Muhtemel Olmasına Neden Olan Ortak Faktörler Nelerdir?

Sosyal kaygı ile yeme bozuklukları arasındaki bağlantıya dair bir diğer açıklama da her ikisi için de ortak risk faktörlerinin olmasıdır. Yani, belirli kişilik özellikleri veya yaşam deneyimleri olan gençlerin hem yeme bozuklukları hem de sosyal kaygı geliştirme riski artmış olabilir. 

Mükemmeliyetçi özelliklere sahip, düşük öz saygılı ve çocukluk travması deneyimleri olan ergenler ve gençlerin yeme bozuklukları geliştirme olasılığı diğerlerinden daha yüksektir. Bu özelliklerden bazıları sosyal kaygı semptomlarını da daha olası hale getirebilir.

Örneğin, mükemmeliyetçilikle mücadele eden gençlerin ideal bir vücut şekli veya kilosu fikri oluşturma olasılığı daha yüksek olabilir ve vücutlarını farklı algılarlarsa sıkıntı hissedebilirler. Mükemmeliyetçilik ayrıca gençler kendilerini 'hata' yapmamaya, belirli bir şekilde davranmamaya veya başkalarına belirli bir izlenim vermemeye zorladıklarında sosyal durumlarda kaygıya yol açabilir. Araştırmalar , tanı konulmamış kadınlar arasında mükemmeliyetçiliğin hem sosyal kaygıyı hem de düzensiz yeme davranışlarını daha olası hale getirdiğini bulunmuştur.

Yeme Bozuklukları ve Sosyal Kaygı İçin Hangi Tedaviler Mevcuttur?

Hem sosyal kaygı hem de yeme bozuklukları gençlerin refahını ciddi şekilde etkileyebilir. Her ikisiyle de mücadele eden gençler ve ergenler için günlük yaşam neredeyse yönetilmesi imkansız gibi görünebilir.

İyi haber şu ki yardım mevcut. Profesyonel destekle gençler sosyal kaygı ve yeme bozukluklarından kurtulabilir ve daha iyi bir gelecek inşa edebilir.

Yeme bozukluklarının tedavisi genellikle bir tür terapiyi ve sıklıkla farklı terapötik yaklaşımların bir kombinasyonunu içerir. Bunlar şunları içerebilir:

  • Yeme bozuklukları için gelişmiş bilişsel davranışçı terapi
  • Diyalektik davranış terapisi
  • Kişilerarası terapi
  • Aile terapisi
  • Dinamik temelli Bütüncül Psikoterapi

Sosyal kaygı tedavisi genellikle ilaçlı veya ilaçsız terapiyi içerir. Terapi, genç bir kişinin korkusunu yenmek için kendisini kaygıya neden olan durumlara kademeli ve güvenli bir şekilde maruz bıraktığı maruz bırakma tekniklerini içerebilir. Ayrıca kaygıyı yönetmek ve azaltmak için başa çıkma mekanizmaları ve rahatlama stratejileri öğrenmeyi de içerebilir.

 Sosyal kaygıya yönelik tedavi yaklaşımları şunları içerebilir:

  • Bilişsel davranışçı terapi
  • Kişilerarası terapi
  • Grup terapisi
  • Kabul ve kararlılık terapisi
  • Antidepresan ilaç
  • Dinamik temelli Bütüncül Psikoterapi

Ruhsal sağlık bozukluklarından kurtulmak kolay değildir, ancak mümkündür. Arkadaşlar, aile ve diğer sevdikleriniz, genç bir kişinin iyileşme yolculuğunu destekleyebilir ve zor semptomları yönetmesine yardımcı olabilir. İyi bir öz bakım uygulamak, yolculuklarını biraz daha kolaylaştırmaya ve uzun vadede daha iyi bir refahı sürdürmeye de yardımcı olabilir.

Hidayet ÇALIŞKAN : Gençler İçin Uzman İyileşme Desteği

Psikoterapi , gençler için uzman iyileşme programları sunarak, ülke çapındaki gençler ve ergenler için yaşam avantajı sağlıyor. Tam iyileşmeye ve olumlu büyümeye odaklanan, gençlerin hayallerini keşfetmelerini ve takip etmelerini destekleyen benzersiz biryaklaşım sunuyoruz . Gençlerin özgüven kazanmalarına, hayat boyu sürecek dostluklar kurmalarına ve gelecek için yaşam becerileri geliştirmelerine yardımcı oluyoruz.

Tedavimizin yedi temel unsuru, klinik ve tıbbi bakımı eğitim, toplum sorumluluğu, zenginleştirici deneyimler ve gelecek planlamasıyla birleştirir. Gençlerin güvenliği ve refahı en büyük önceliğimizdir ve ihtiyacı olanlara 24 saat yoğun tıbbi bakım sunuyoruz. Merkezimiz, her biri gençlerin hayatlarında fark yaratmak için uzmanlıklarını ve deneyimlerini getiren, ülkemizin dört bir yanından şefkatli profesyonellerle doludur.

Programlarımızla ilgileniyorsanız daha fazla bilgi edinmek için benimle iletişime geçebilirsiniz Kaynak :thewaveclinic.com

Yayınlanma: 16.11.2024 12:15

Son Güncelleme: 16.11.2024 12:18

Psikolog

Hidayet

ÇALIŞKAN

Psikolog

Uzmanlıklar:

İlişki / Evlilik Problemleri , Çocuk ve Ergenlik Dönemi Ruhsal Sorunları , Depresyon ve Mutsuzluk
Online TerapiOnline Ter...
süre 45 dk
ücret 1799 ₺
Yüz Yüze TerapiY. Yüze Ter..
Hizmet vermiyor
Bunları da sevebilirsiniz...

Akran Zorbalığını Önlemek

Akran Zorbalığı: Sessiz Çığlıkların Hikayesi ve Çözüm YollarıAkran zorbalığı, günümüzde ne yazık ki birçok çocuğun ve gencin karşı karşıya kaldığı, fiziksel, sözel ya da psikolojik şiddet içeren bir davranış biçimidir. Genellikle okul çağında ortaya çıkan bu sorun, sadece mağdur olan bireyleri değil, tüm okul ve sosyal çevreyi etkileyen ciddi bir problemdir. Akran zorbalığını anlamak, yaygın görüldüğü yerleri belirlemek ve etkin şekilde önlemek, toplum olarak hepimize düşen önemli bir sorumluluktur.Akran Zorbalığı Nedir?Akran zorbalığı, bir bireyin yaşıtları tarafından sürekli olarak fiziksel, sözel, duygusal ya da siber yollarla tacize uğraması durumudur. Bu zorbalık türü; itme, vurma gibi fiziksel davranışları içerebildiği gibi, alay etme, lakap takma, dışlama ya da sosyal medyada küçük düşürme gibi psikolojik boyutlara da sahiptir. Özellikle tekrarlayan bir biçimde yaşanması ve mağdurun kendisini savunamayacak durumda olması, bu davranışları "zorbalık" olarak tanımlar.Akran Zorbalığı Nerelerde Görülür?Akran zorbalığı en sık olarak okul ortamlarında görülür. İlkokuldan lise yıllarına kadar öğrencilerin bir arada vakit geçirdiği sınıflar, koridorlar, tuvaletler, okul bahçeleri gibi alanlar, zorbalığın yaşandığı başlıca mekanlardır. Ancak bu durum yalnızca fiziksel mekânlarla sınırlı değildir. Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle birlikte siber zorbalık da yaygın hale gelmiştir. Sosyal medya platformlarında, mesajlaşma uygulamalarında veya oyun platformlarında da zorbalık kolaylıkla gerçekleşebilmektedir.Ev ortamında ya da okul dışındaki sosyal alanlarda (örneğin spor kulüpleri, yaz kampları) da akran zorbalığı görülebilir. Bazı durumlarda öğretmenlerin, eğitmenlerin ya da diğer yetişkinlerin gözü önünde bile gerçekleşebilir, fakat çoğunlukla bu davranışlar gizli olarak yapılır ve fark edilmesi güç olabilir.Zorbalığın Birey Üzerindeki EtkileriAkran zorbalığına maruz kalan bireylerde ciddi psikolojik sorunlar ortaya çıkabilir. Kaygı, depresyon, özgüven kaybı, akademik başarıda düşüş, sosyal izolasyon, hatta intihar düşünceleri gibi ağır sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle zorbalığın sadece “çocukça bir şaka” ya da “büyüyünce geçer” şeklinde hafife alınmaması gerekir. Zorbalık, erken yaşta önlem alınmazsa, bireyin tüm hayatını etkileyen bir travmaya dönüşebilir.Akran Zorbalığını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?1. Farkındalık Eğitimleri:Okullarda öğrencilere, öğretmenlere ve velilere yönelik akran zorbalığı hakkında bilgilendirici seminerler düzenlenmelidir. Öğrenciler, zorbalığın ne olduğu, etkileri ve nasıl müdahale edileceği konusunda eğitilmelidir. Farkındalık yaratmak, ilk adımdır.2. Açık İletişim Ortamı:Öğrencilerin kendilerini ifade edebilecekleri güvenli bir iletişim ortamı oluşturulmalıdır. Rehber öğretmenler ve okul psikologları, öğrencilerin yaşadıkları problemleri çekinmeden anlatabilecekleri kişiler haline gelmelidir. Aynı zamanda öğrencilere “yardım istemenin bir zayıflık değil, cesaret” olduğu öğretilmelidir.3. Zorbalık Karşıtı Politikalar:Okullarda zorbalıkla ilgili net kurallar ve yaptırımlar içeren bir politika oluşturulmalıdır. Bu kurallar hem öğrencilere hem velilere açık bir şekilde aktarılmalı ve herkes tarafından benimsenmelidir. Bu politikalar, yalnızca ceza vermeye değil, zorbalığı önlemeye ve zorba öğrencilerin de eğitilmesine yönelik olmalıdır.4. Empati ve Sosyal Beceri Eğitimi:Öğrencilerin empati kurma yeteneklerini geliştirecek drama, hikâye anlatımı ve takım oyunları gibi aktivitelerle sosyal becerileri desteklenmelidir. Empati kurabilen bireyler, başkasına zarar vermekten kaçınır. Ayrıca iletişim becerileri güçlü olan öğrenciler, zorbalık karşısında daha bilinçli tepkiler verebilirler.5. Ailelerin Rolü:Aileler, çocuklarının davranışlarını gözlemlemeli ve herhangi bir davranış değişikliği fark ettiklerinde bunu dikkate almalıdır. Çocukların evde kendilerini güvende ve anlaşılmış hissetmeleri, dışarıda yaşadıkları sorunları daha kolay paylaşmalarını sağlar. Ailelerin çocuklarıyla düzenli ve kaliteli vakit geçirmeleri, duygusal bağları güçlendirir.6. Siber Zorbalığa Karşı Önlem:Aileler ve öğretmenler, çocukların internet kullanımını denetlemeli, sosyal medyada maruz kalabilecekleri riskler hakkında onları bilinçlendirmelidir. Ayrıca dijital platformlarda karşılaşılan zorbalıkların nasıl rapor edileceği öğretilmelidir. Çocuklara dijital vatandaşlık eğitimi verilerek, interneti güvenli kullanmaları sağlanabilir.7. Pozitif Davranışları Teşvik Etmek:Zorbalıkla mücadele sadece kötü davranışları engellemekle kalmamalı, aynı zamanda olumlu sosyal davranışları da desteklemelidir. Yardımseverlik, iş birliği, destekleyici arkadaşlık gibi davranışlar ödüllendirilmeli; olumlu modeller sınıf içinde görünür kılınmalıdır. Bu, öğrenciler arasında sağlıklı ilişkilerin gelişmesini destekler.8.Öğretmenlerin Rolü Neden Önemlidir?Akran zorbalığını önlemede öğretmenlerin rolü kritik öneme sahiptir. Öğretmenler, öğrenciler arasındaki ilişkileri en yakından gözlemleyen ve ilk müdahaleyi yapabilecek kişiler olarak sürecin merkezindedir. Sınıf içinde güvenli bir ortam oluşturmak, öğrenciler arasında saygıya dayalı ilişkilerin gelişmesini sağlamak öğretmenlerin aktif çabalarıyla mümkün olabilir. Aynı zamanda zorbalık olaylarına karşı “sıfır tolerans” politikası uygulamaları ve tüm öğrencileri kapsayan olumlu davranış modelleri geliştirmeleri gerekir. Zorbalıkla ilgili olaylarda tarafsız ve duyarlı bir yaklaşım sergileyen öğretmenler, hem mağdurların hem tanık olan öğrencilerin sesini duyurmasında köprü görevi görebilir. Öğretmenlerin düzenli hizmet içi eğitimlerle desteklenmesi, onları bu alanda daha donanımlı hale getirir. Böylece eğitim ortamları yalnızca akademik değil, aynı zamanda duygusal açıdan da güvenli alanlara dönüşebilirAyrıca okul yönetimlerinin zorbalıkla ilgili olayları örtbas etmeden, şeffaflıkla ele alması önemlidir. Bu, hem öğrencilerin hem velilerin güvenini artırır. Okullarda öğrenci katılımını destekleyen zorbalık karşıtı öğrenci kulüpleri veya gönüllü destek grupları oluşturulması da sürece olumlu katkı sağlar. Öğrencilerin okul ortamında kendilerini daha güvende ve bağlı hissetmelerini vurgular.SonuçAkran zorbalığı, sadece mağduru değil, tanık olan bireyleri ve tüm okul iklimini olumsuz etkileyen ciddi bir sorundur. Bu nedenle bireysel değil, toplumsal bir mesele olarak ele alınmalı ve çözüm için iş birliği yapılmalıdır. Okullar, aileler ve toplum olarak farkındalıkla ve bilinçle hareket ettiğimizde, daha sağlıklı ve güvenli bir nesil yetiştirmek mümkündür. Unutmayalım: Sessiz kalmak, zorbalığı onaylamaktır. Hep birlikte ses olalım, çocuklarımızın yanında duralım ve onları dinleyelim. Çünkü bir çocuğun yalnız olmadığını bilmesi, bir ömrü kurtarabilir.

Barış AYTAÇ 28.05.2025

Dijital Dünya ve Etkileri

Bilgisayarlar, akıllı telefonlar ve tabletler artık hayatımızın bir parçası olarak sürekli elimizin altında. İletişim kurmaktan eğlenmeye, çalışmaktan öğrenmeye kadar birçok alanda kullandığımız bu teknolojik cihazlar, bize fayda sağladığı kadar zarar da vermektedir. Sağladığı avantajlar çok büyük önem taşırken, bizler için yarattığı risk de görmezden gelinmemelidir. Çağımızın yeni ve giderek ciddileşen problemi: ekran ve teknoloji bağımlılığı.Ekran Bağımlılığı Nedir?Ekran bağımlılığı, dijital cihazların aşırı ve kontrolsüz kullanımı olarak tanımlanır. Telefona bakmadan birkaç saat geçirmek zor ve huzursuz ediciyse, sürekli sosyal medya bildirimleri kontrol ediliyorsa veya ekran süresi gerçek hayattaki sorumlulukların önüne geçiyorsa; bu durum bir alışkanlıktan çıkarak bağımlılık halini almış olabilir. Özellikle çocuk ve gençlerde görülen "internet oyun bozukluğu" , dijital bağımlılığın bilimsel olarak tanımlanmış bir versiyonudur.Teknoloji Hayatımızı Nasıl Ele Geçiriyor?Elimizin altında kolay ulaşılabilir olan teknoloji, birçok açıdan dikkatimizi çeker vaziyette. Uygulamalardan gelen bildirimler, yapılan araştırmalarda beynin dopamin salgılamasını tetiklemektedir. Bu da kişilerin sıklıkla telefonlarını kontrol etmelerini istemesine yol açmaktadır. Sosyal medyada sunulan sonsuz içerik akışı, dikkat tuzağı olarak kullanıcıyı ekrana kilitlemeyi amaçlar. Bunlara ek olarak uygulamalarda kazanılan rozet ve puan gibi ödüller, kullanıcıların uygulamalarda daha fazla vakit geçirmelerine neden olur. Kimler, Nasıl Etkileniyor?Her olay her bireyi farklı şekillerde etkileyebildiği gibi, ekran ve ekran bağımlılığı da benzer şekilde farklı yaş gruplarını farklı şekillerde etkileyebilir. Çocukların ve ergenlerin beyinleri gelişim aşamasında olduğundan, fazla ekrana maruz kaldıklarında beyinleri teknoloji ile biçimlenmektedir. Uzun süre ekranda vakit geçirilmesi çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite, sosyal izolasyon ve hatta agresif davranışlar görülmesine yol açabilir. Bunlara ek olarak öğrenme güçlükleri, dil gelişim problemleri ve hayal gücünde azalma durumları da gözlemlenebilir.Yetişkinlik döneminde ekran kullanımı, çoğunlukla iş gereci zorunlu olmaktadır. İş sebebiyle kullanım, kişisel kullanıma eklenince ekranda geçirilen süre bir hayli artmaktadır. Bunların hepsinin bir arada gerçekleşmesi de bağımlığı pekiştirmektedir. Bu yaş grubunda da ekran bağımlılığı, sosyal problemlere, ilişkilerde sorunlara ve yalnızlık duygusunun artmasına yol açabilir.Yaşlılar, teknolojiyi yeni keşfetme motivasyonu ile genellikle yalnızlıklarını giderme veya sosyalleşme ihtiyaçlarını karşılamak istemektedirler. Ancak teknolojinin fazla kullanımı yaşlılık dönemindeki kişilerde fiziksel hareketsizlik ve çeşitli fiziksel sorunlara yol açabilir. Günümüzde dijital dolandırıcılık ve bilgi kirliliği gibi risklere de en açık olanlar yaşlılardır. Belirtiler: Ekran Bağımlısı Olup Olmadığınızı Gösteren İşaretlerSabah uyandığınız anda telefon, tablet ya da bilgisayarı alıp kontrol etmek, ekran süresini sınırlamamak veya sınırlayamamak, sosyal bir ortamda bile teknolojik cihazları ve bildirimleri kontrol etmek istemek, teknolojik aletlerin yokluğunda boşluk hissi ve huzursuz olmak, günlük görevleri aksatacak şekilde sosyal medyada zaman geçirmek ve teknolojik aletleri kullanırken zamanın nasıl geçtiğini fark etmemek ekran bağımlılığının göstergelerindendir.Ekran Bağımlılığının Zihinsel ve Fiziksel EtkileriEkran başında sürekli uyarılma halindeki beyin yorulur ve karar verme becerisinde düşüş meydana gelir. Dijital ekranlar görme problemlerine ve göz kuruluğuna neden olur, baş ağrısı ve bulanık görmeye sebep olabilir. Masa başında geçirilen uzun saatler, kambur duruşla, sırt ve boyun ağrılarıyla sonuçlanabilir. Sosyal medyada ve dijital dünyada geçirilen sürenin artması, gerçek dünya etkileşimlerin azalmasına, yalnızlığa, asosyalliğe yol açabilirken kaygı düzeyini artırabilir. Sosyal medyada görülen idealize edilen hayatlar, kişilerde özgüven düşürerek mutsuzluğa ve depresyona yol açabilir.Ekran Süresini Azaltmak İçin Pratik Öneriler1.Zaman Bloklama Tekniği kullanın.Ekran süresinin kısıtlanması birçok açıdan faydalı olabilir. Ekran kullanılması gereken saatleri ya da ekranın kullanılmayacağı süreleri belirlemek, sosyal ve işlevsel olarak kişiye fayda sağlar. Buna ek olarak ekran süresinin kısıtlanması da önemlidir.2. Bildirimleri KapatınUygulama bildirimlerini kapatmak, gereksiz bildirimlerden kaçınmaya ve ekranı gerekmedikçe kullanmamaya yardımcı olur. 3. Cihazsız Alanlar BelirleyinYatak odası, yemek masası gibi bazı alanlarda telefon kullanılmaması faydalı bir alışkanlık olacaktır.4. "Gerçek Dünya"ya DönüşSosyal etkinliklere, doğa yürüyüşlerine, hobilere, arkadaşlara daha fazla zaman ayırmak, ekran süresini doğal olarak azaltarak sosyalleşmeyi de beraberinde getirir.Neden Bu Kadar Kolay Bağımlı Oluyoruz?Ekran bağımlılığı; psikolojik, sosyal ve biyolojik değişkenlerin birleşimiyle oluşan bir bağımlılık biçimidir. Bu bağımlılığın başlıca nedenleri şu şekilde sıralanabilir:Ödül Sistemi: Her bildirim bizi mutlu eder, dopamin salgılatır ve bu da ödül alma hissi uyandırır.Kaçış Mekanizması: Gerçek hayatımızdaki zorluklardan, sorumluluklarımızdan veya yalnızlık hissimizden kaçmak için ekranlara yönelmiş olabiliriz.Toplumsal Baskı: Özellikle gençler arasında sosyal medya kullanımı bir "zorunluluk" olmaktadır. Dışlanmamak, kabul görmek ve beğenilmek için çevrim içi olmak bir sosyal norm haline gelmiştir.Boş Zaman Alışkanlığı: Boş zamanlarımızı geçirdiğimiz sosyal medya, artık hepimiz için alışkanlık konumuna gelmektedir.Bu nedenler, teknoloji kullanımını masum bir araçtan, kişinin günlük yaşamını etkileyen artarak devam eden bir bağımlılığa dönüştürebilmektedir. Ekran Bağımlılığında Psikolojik Destek Ne Zaman Alınmalı? Bazen ekran süresini azaltmak ve işlevsel hayata geri dönmek için bireysel çabalar yetersiz kalabilir. Özellikle bağımlılığın davranışsal ve duygusal etkileri yoğunlaştığında bir uzmandan yardım almak en doğru adımdır.Psikolojik destek alınması gereken durumlar:·Teknolojik cihazlardan uzak kalındığında anksiyete, öfke veya panik duyguları yoğunlaşıyorsa,·Sosyal ilişkilerde ve iş/okul yaşamında olumsuz değişimler varsa,·Uyku düzeni bozulmuş, fiziksel rahatsızlık belirtileri ortaya çıkmaya başlamışsa,·Gündelik yaşam kalitesinde ve hayat kalitesinde düşüklük varsa,·Ekransız zaman geçirirken boşluk hissediliyorsa,·Ekran bağımlılığı nedeniyle depresif düşünceler veya yalnızlık artıyorsa psikolojik destek alınmalıdır.Eğer ekran karşısında geçirdiğiniz zaman, sizi hayattan uzaklaştırıyor, sosyal ilişkilerinizi zayıflatıyor ve zihinsel sağlığınızı tehdit ediyorsa; artık bir uzmana başvurmanın zamanı gelmiş olabilir. Psikolojik destek almak bir zayıflık değil, bilinçli bir güç göstergesidir. Psikolojik destek alarak teknoloji bağımlılığıyla mücadele etmek ve yaşam kalitesini artırmak mümkündür.Teknolojiden tamamen kopmak ne gerçekçidir ne de gereklidir. Önemli olan, teknolojiyi nasıl kullandığımızdır. Teknolojiyle sağlıklı bir ilişki kurulmalıdır. Doğru sınırlar ve sağlıklı alışkanlıklar ile dijital dünyadan faydalanılabiliriz. Cihazlar bizim hayatımızı kolaylaştırmak için var; hayatımızın merkezi olmak için değil. Bunun farkında olmak gerekir. Peki sizin 24 saatte ekranda geçirdiğiniz vaktin ne kadarı size gerçekten yarar sağladı, sizi geliştirdi?

Pelin BAYIN 26.05.2025

Duygularımız, İçinde Büyüdüğümüz Dünyadan İzler Taşır: Kültürel Bağlam

Duygular, insan deneyiminin temel yapı taşlarından biridir ve bireyin iç dünyasının dış dünyaya tepkisi olarak ortaya çıkar. Ancak, duyguların ne zaman, nasıl ve hangi bağlamda ifade edileceği, büyük ölçüde içinde büyüdüğümüz sosyokültürel ortamla şekillenir. Psikolog Hidayet Çalışkan, bu konuda yaptığı çalışmalarla, duyguların bireysel ve kültürel bağlamda nasıl anlam kazandığını derinlemesine ele almıştır. Bu makale, Psikolog Hidayet Çalışkan’ın duygusal süreçlere dair perspektiflerinden yola çıkarak, kültürel ortamın duygular üzerindeki etkisini bilimsel bir çerçevede incelemektedir.Duyguların Kültürel KökenleriDuygular, biyolojik temellere sahip olsa da, ifade biçimleri ve anlamları kültürel normlarla şekillenir. Psikolog Hidayet Çalışkan, duyguların evrensel bir doğası olduğunu, ancak bu evrenselliğin kültürel bağlamda farklılaşarak bireysel deneyime dönüştüğünü vurgular. Örneğin, bir kültürde sevinç yüksek sesle kutlamalarla ifade edilirken, başka bir kültürde sessiz bir tebessümle sınırlı kalabilir. Bu farklılıklar, bireyin sosyalizasyon süreciyle, yani içinde büyüdüğü aile, toplum ve kültürel değerlerle doğrudan bağlantılıdır. Psikolog Hidayet Çalışkan’a göre, duygusal tepkilerimizin şekillenmesinde çocukluk döneminde maruz kaldığımız kültürel normlar kritik bir rol oynar.Kültürel psikoloji alanında yapılan araştırmalar, duyguların yalnızca bireysel değil, aynı zamanda kolektif bir bağlamda anlam kazandığını gösterir. Örneğin, kolektivist toplumlarda (örneğin, Türkiye gibi), duygusal ifadeler genellikle grup uyumunu destekleyecek şekilde düzenlenirken, bireyci toplumlarda kişisel ifade ön plandadır. Psikolog Hidayet Çalışkan, bu bağlamda, Türk toplumunda duygusal düzenlemenin sıklıkla aile ve topluluk odaklı olduğunu belirtir. Bu, bireyin kendi duygularını ifade etmeden önce çevresindekilerin beklentilerini dikkate almasına neden olabilir.Duygu Düzenleme ve Kültürel EtkilerDuygu düzenleme, bireyin duygularını fark etme, adlandırma ve uygun şekilde ifade etme yeteneğidir. Psikolog Hidayet Çalışkan, duygu düzenlemenin kültürel normlarla şekillendiğini ve bu sürecin psikolojik iyi oluş için kritik olduğunu savunur. Örneğin, bazı kültürlerde öfke gibi negatif duyguların bastırılması teşvik edilirken, diğerlerinde bu duyguların açıkça ifade edilmesi kabul edilebilir. Psikolog Hidayet Çalışkan’ın terapi süreçlerinde vurguladığı gibi, bireyin duygu düzenleme stratejileri, çocuklukta öğrenilen kültürel kalıplarla doğrudan ilişkilidirBilişsel davranışçı terapi (BDT) yaklaşımında, Psikolog Hidayet Çalışkan, bireylerin kültürel bağlamdan gelen otomatik düşünce kalıplarını fark etmelerine yardımcı olur. Örneğin, bir birey, kültürel olarak “ağlamak zayıflıktır” inancıyla büyümüşse, üzüntüsünü ifade etmekte zorlanabilir. Bu durum, duygusal baskılanmaya ve uzun vadede psikolojik sorunlara yol açabilir. Psikolog Hidayet Çalışkan, bu tür kalıpların terapi sürecinde çözümlenmesiyle bireyin daha sağlıklı duygusal ifadeler geliştirebileceğini belirtir.Çocukluk Deneyimleri ve Duygusal ŞekillenmeÇocukluk, duygusal repertuarın oluştuğu kritik bir dönemdir. Psikolog Hidayet Çalışkan, aile dinamiklerinin ve ebeveyn tutumlarının duygusal gelişim üzerindeki etkisine dikkat çeker. Örneğin, bir çocuk, duygularını ifade ettiğinde sürekli eleştiriliyorsa, yetişkinlikte duygularını bastırma eğilimi gösterebilir. Öte yandan, duygusal ifadelerin desteklendiği bir ortamda büyüyen bireyler, daha esnek ve sağlıklı duygu düzenleme stratejileri geliştirir. Psikolog Hidayet Çalışkan’ın klinik gözlemleri, Türk toplumunda aile içi iletişimin genellikle duygusal ifadeleri sınırlayan bir yapıda olduğunu gösterir. Bu, özellikle kaygı ve stres yönetimi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilirBağlanma teorisi açısından bakıldığında, Psikolog Hidayet Çalışkan, güvenli bağlanmanın duygusal esneklik ve psikolojik sağlamlık için temel oluşturduğunu vurgular. Güvensiz bağlanma stilleri (kaygılı veya kaçıngan), kültürel normlarla birleştiğinde, bireyin duygusal dünyasını daha karmaşık hale getirebilir. Örneğin, Türk kültüründe sıkça görülen “aYn aile bağları”, bireyin duygusal tepkilerini derinden etkiler. Psikolog Hidayet Çalışkan, bu bağlamda, terapi sürecinde bağlanma örüntülerinin duygusal tepkiler üzerindeki etkisini çözmenin önemine işaret ederPsikoterapide Kültürel DuyarlılıkPsikoterapi, bireyin duygusal dünyasını anlamayı ve dönüştürmeyi amaçlar. Psikolog Hidayet Çalışkan, terapi sürecinde kültürel duyarlılığın önemini vurgular. Her bireyin duygusal deneyimi, kültürel arka planıyla şekillenir; bu nedenle, etkili bir terapi süreci, bu arka planı dikkate almalıdır. Psikolog Hidayet Çalışkan’ın yaklaşımı, bireyin kültürel değerlerini ve aile dinamiklerini anlamayı merkeze alır. Örneğin, bir danışanın “aileye karşı sorumluluk” duygusu, Türk kültüründe güçlü bir şekilde kök salmış olabilir ve bu, terapi sürecinde ele alınması gereken bir faktördür.Psikolog Hidayet Çalışkan, psikodramanın kültürel olarak şekillenmiş duyguların ifade edilmesinde etkili bir yöntem olduğunu belirtir. Psikodrama, bireylerin kültürel normlar nedeniyle bastırılmış duygularını güvenli bir ortamda keşfetmelerine olanak tanır. Bu yöntem, özellikle duygusal ifadelerin kültürel olarak sınırlı olduğu toplumlarda, bireylerin iç dünyalarını anlamalarına yardımcı olurKültürel Normların Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki EtkisiPsikolojik iyi oluş, bireyin duygusal dengeyi sürdürebilme yeteneğiyle yakından ilişkilidir. Psikolog Hidayet Çalışkan, kültürel normların psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisini vurgularken, bireyin kültürel bağlamdan bağımsız düşünülemeyeceğini ifade eder. Örneğin, Türk toplumunda “elalem ne der” kaygısı, bireyin duygusal tepkilerini bastırmasına ve psikolojik stres yaşamasına neden olabilir. Psikolog Hidayet Çalışkan, bu tür kültürel baskıların terapi sürecinde ele alınması gerektiğini savunur.Araştırmalar, kültürel normların duygusal düzenleme stratejilerini etkilediğini göstermektedir. Örneğin, Gross ve John (2003) tarafından yapılan bir çalışma, kültürlerin duygu düzenleme stratejilerini şekillendirdiğini ve bu stratejilerin psikolojik iyi oluşla doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koymuştur. Psikolog Hidayet Çalışkan, bu bulguları destekleyerek, bireyin kültürel bağlamını anlamadan etkili bir terapi sürecinin mümkün olmadığını belirtir.Duygularımız, içinde büyüdüğümüz dünyadan izler taşır. Psikolog Hidayet Çalışkan’ın çalışmaları, bu izlerin duygusal deneyimlerimizi nasıl şekillendirdiğini ve psikoterapi sürecinde nasıl ele alınması gerektiğini açıkça ortaya koyar. Kültürel normlar, çocukluk deneyimleri ve aile dinamikleri, duygusal repertuarımızın temelini oluşturur. Psikolog Hidayet Çalışkan’ın kültürel duyarlılığa dayalı terapi yaklaşımı, bireylerin duygusal dünyalarını anlamalarına ve daha sağlıklı duygusal düzenleme stratejileri geliştirmelerine olanak tanır. Bu süreç, bireyin hem kendisiyle hem de çevresiyle daha uyumlu bir ilişki kurmasını sağlar. Duygusal farkındalık ve kültürel bağlamın anlaşılması, psikolojik iyi oluşun temel taşlarıdır.*Kaynakça* Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: Implications for affect, relationships, and well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 85(2), 348–362. İstanbul Psikodrama Enstitüsü: Psikodrama ve duygu düzenleme üzerine tezler. [](https://www.istpsikodrama.com.tr/tezler)

Hidayet ÇALIŞKAN 26.05.2025