PSİKOTERAPİ NEDİR?


Psikoterapi Nedir?


Psikoterapi, Yunanca “therapeuein”, “iyileşmek” ya da “iyileştirmek” anlamlarına gelir, bu sebeple psikoterapi tam anlamıyla “ruh iyileştirmesi” demektir. Genel anlamda ise ötekinin psikolojik açıdan iyiliğinin amaçlandığı sosyal bir uygulama, bir uzman terapistin yardımıyla, hayatın zorluklarıyla baş edebilme yeteneğinin geliştirilmesidir (Sayar, 2017).



Psikoterapi Neyi Amaçlar?


Psikoterapi size, yaşadığınız zorluklar ya da sıkıntılarla ilgili içgörü kazandırmayı, düşünce ve davranışlarınızda değişiklikler meydana getirmek için motivazsyonunuzu arttırmayı ve bu değişiklikler için uygun yollar bulmanıza yardımcı olmayı amaçlar.



Psikoterapi neyi iyileştirmeye taliptir?


Bu soruya verilecek en kolay cevap ruhsal sıkıntı ve hastalığı işaret eder. Ancak günümüzde pek çok birey kimlik karmaşaları, ikilemler, kriz durumları veya ilişkisel zorluklar gibi durumlardan ötürü terapistlere müracaat etmektedirler. Bir toplumda hangi durumun sıkıntı verici olduğu o toplumun kültürünün ürünü olan kuramlarla belirlenir. Bir kültürün belirlediği ahlaki konumdan bakıldığında patolojik sayılabilen bir davranış, başka bir kültürde ruhsal kuvvetin kanıtı olarak görülebilir (Frank ve Frank, 1991).

  • Ruhu iyileştirme, sadece beyin kimyasını değiştiren ilaçlarla gerçekleşecek bir ihtiyaç değildir. Ruhu iyileştirmek pek çok farklı yöntemle mümkün olabilir. Bunlardan başlıcası psikoterapi sürecidir.



Terapist-Danışan İlişkisi


“Terapi, biri diğerinden daha dertli iki insanın buluşmasıdır.” diyor Yalom. Orlinsky ve Howard (1986) etkin terapinin olmazsa olmaz unsuru olarak, terapinin ardındaki kurama değil de terapistlerin danışanlarıyla kurdukları bağa işaret etmişlerdir. Danışanlar “iyi bir terapist”i kendi dünya görüşlerine empatik ve önyargısız olarak yaklaşan kişi olarak tanımlamışlardır. Bir başkasının, seni, derdini, ıstırabını kısmen de olsa anlayabileceğine olan inancın derinden derine iyileştirici bir etkisinin olacağı düşünülmektedir (Sayar, 2017).



"PSİKOTERAPİ YENİ BİR DÜNYANIN DOĞDUĞU EŞSİZ BİR BULUŞMADIR."


 

Psikoterapiyi arkadaş ile dertleşmekten ayıran özellikler nelerdir?


Terapist ile danışan arasındaki ilişki, profesyonel, sınırları belli olan, etik kurallara bağılı ve tedavi edici bir ilişkidir. Terapist, sizi eleştirmez, yargılamaz, yorum yapmaz, nasihatte bulunmaz. Sizin kişisel özelliklerinizin farkına varmanıza yardımcı olur. Sizi bugün buraya getiren nedenleri ve olası çözümleri değerlendirir. Hedeflenen değişimi gerçekleştirebilmeniz için işbirliği içinde çalışır, bilgi ve deneyimini kullanarak değişimi mümkün kılar. Yani sizi gideceğiniz yere doğrudan bırakmaz, bu yolculukta size eşlik eder.



Psikoterapi ne zaman gereklidir?


Depresyon, OKB, Anksiyete Bozuklukları, Panik Bozukluk, Fobiler gibi psikiyatrik sorunlarda,

Ayrıca;

  • Devam eden, yoğun mutsuzluk, çaresizlik ve umutsuzluk duyguları yaşıyorsanız
  • Yaşadığınız duygusal zorluklar, kaygı ve korkularınız yaşamınızı olumsuz etkiliyorsa
  • Öfke kontrol problemi yaşıyorsanız
  • Yaşadığınız duygusal zorluklar nedeniyle aileniz ya da yakınlarınızla karşı karşıya kalıyorsanız
  • İş performansınızla ilgili kaygınız varsa
  • Sınava hazırlık sürecinde desteğe ihtiyaç duyuyorsanız
  • Dönemsel yahut yaşamsal krizlerle baş etmekte zorlanıyorsanız


psikoterapiye başvurabilirsiniz.

 


Terapi Sırasında Sizi Neler Bekliyor?


İlk seansta, terapist sizi tanımaya ve geliş nedeninizi anlamaya çalışır. Çeşitli sorular sorarak sizinle ilgili bilgi edinir. Bu bilgiler ışığında bir tedavi planı oluşturur.

  • Her birey birbirinden farklı olduğu için sonraki seansların içeriği de kişiye göre değişecektir. Psikoterapistiniz duygularınızı, deneyimlerinizi paylaşmanız ve keşfetmeniz için sizi teşvik edecektir. Uzmanın eğitimine ve bağlı olduğu kurama göre uyguladığı teknikler de farklılık gösterecektir.


 


Hayat meşakkat dolu bir mücadele alanı. Zaman zaman karşılaştığımız problemlerle, duygu ve düşüncelerimizle baş edemediğimizi fark ederiz. Böyle zamanlarda yalnız olmadığımızı bilmek bize güç verir. Kendinize bir iyilik yapmaktan çekinmeyin.


Sevgilerimle,

Psikolog İclal Havva Köprücü Duvar


Sözlerime son verirken sizinle çok sevdiğim bir şiiri de paylaşmak istiyorum:


Ruknettin'in Kalbi İçin Kehanetler - Kemal Sayar

Ruknettin'in aynalarda ağladığı kadar var.

Bir mevsimin kıyısından tutarsan Ruknettin
Kurak ovalara yağmurlar yağar,
Ayak bileklerinden kavrarsan bir harfi,
Kalbin şiir olup vadilerini sular.

Senin de vadilerin vardır Ruknettin!
Kehanetler kurarsın,yağmalarsın kendini
Kurtarıp o yangında ilk önce kalbini
Niyedir,aynalarda azalır sesin.

Doktorum
Ben bu kalbimi sarınır örtünürüm
Kış gecelerinde o nu yakar ısınırım
Üşürsem helak olacağımdan korkarım.

Doktorum
Gayya kuyusuna inmek istemem
Bana bir ip uzat,yağmurlar istemem
Aynaları kırarım,suretimi istemem
Mevsimler dönedursun,bu dünyayı istemem
Ben Allah'ı isterim.

Ben hep aynalardan geçerim doktor
Aynalar benden geçer.
Araf'tan bir sepet sarkıtırım aşağı,
Doluşur içine narin böcekler
Yaşamayı yeni öğrenmiş kelebekler
Üşüşür ben kalbimi sarkıtınca aşağı
Ben hep aynalardan geçerim doktor!

Günahları için ağlayan kim varsa
Kanatlarıyla okşar onu melekler

Hep böyle midir
Kalbin hep böyle yavaş mıdır Ruknettin?
Aynalar sana bir savaş mıdır Ruknettin?
Yarin dudaklarından trenler geçer de
Kalbiyin istasyonunda durmaz mı
Sen hiç satrançta yenilmez misin
Atına binip hep gider misin
Bilmez misin,atından ayrı düşen bir vezir
Zehir gibi çoğaltır kanında yalnızlığı
Ve nihayet şahlar da aynalardan geçer
Bir sen mi kalırsın bu rüyada Ruknettin
Herhalde hep böyledir
Bu dünya sevenlere bir tuzaktır Ruknettin!

Buraya kalbinizi kuşatmaya geldiydik
Konuşmayı unuttuyduk,hal diliyle söylediydik.
Dua okuduyduk,yağmur dilediydik
Kalbinizi kuşatmaya geldiydik.

Hoşgeldiniz. Buyrun. İşte kalbim.
Adımı unuttuğum zamanlarda RUKNETTİN'im
Gövdesi ihlal edilmiş bir yetimim.
Şu kapıdan buyurun, az ilerisi kalbim.

Benim kalbim bir ıslahevidir doktor.
Yetim bir çocuk durmadan azarlanır içinde
Benim kalbim gövdesi ıslahevlerine çakılı bir kuştur
Uçmayı bilmeden ölür kenar otellerde
Kalbim ıslah olmaz bir kuştur doktor
Tıkanır, ölür metropollerde.

Bir çiçeği uyandırmak için mi
Söner bu ateşgahlar
Kaldırmak için mi yeraltını
O derin uykusundan
Kurur bu göl
Ne var ve ne oluyor
Neden türkü söylüyor fesleğenler
Uzakta biri mi göründü
Biri İncil okurken düşüp bayıldı mı
Bir rüya mı gördü yalnız keşişler
Ne oldu?
...

Yayınlanma: 18.03.2022 17:35

Son Güncelleme: 18.03.2022 17:35

Psikolog

İclal Havva

KÖPRÜCÜ DUVAR

Psikolog

(*)(*)(*)(*)(*)

Uzmanlıklar:

İlişki / Evlilik Problemleri, Kaygı (Anksiyete) Bozuklukları, Depresyon ve Mutsuzluk
Online TerapiOnline Ter...
süre 45 dk
ücret 2000
Yüz Yüze TerapiY. Yüze Ter..
Hizmet vermiyor
Yapay zeka ile, kişiselleştirilmiş destek:
Menta AI
Yapay zeka ile,
kişiselleştirilmiş destek: Menta AI

Şimdi indir, konuşmaya başla

App Store'dan İndirGoogle Play'den İndir
Bunları da sevebilirsiniz...

Kıyaslama Zehri: Sosyal Medya Neden Gerçeklik Algımızı Çalıyor?

Merhabalar, bugün her birimizin gündemini, hayatını sıkça meşgul eden bir konuya değinelim... Kıyaslama Zehri: Sosyal Medya Neden Gerçeklik Algımızı Çalıyor?Sosyal medya, modern yaşamın vazgeçilmez parçası olsa da, kişilerin kendilerini başkalarıyla kıyaslamasına ve yetersizlik duygusuna kapılmasına yol açabilir (Vogel, Rose, Roberts & Eckles, 2014). Vogel ve arkadaşlarının (2014) araştırmasına göre, sosyal medyada sürekli başkalarıyla kıyaslama yapmak, benlik saygımızı düşürüyor ve yetersizlik duygularını artırıyor. Modern yaşamın vazgeçilmezi olan bu platformlar, faydalarının yanı sıra psikolojimiz için görünmez bir tehdit oluşturuyor: Kıyaslama Zehri. Peki, neden Instagram kaydırmalarımız bir süre sonra bizi mutsuz ediyor ve bu zehirden nasıl korunabiliriz?1. Mükemmeliyetçilik Tuzağı: Yukarı Yönlü Kıyaslamanın PsikolojisiSürekli “başkalarının hayatını izlemek”, kişinin gerçekçi olmayan standartlar belirlemesine, özgüvenin düşmesine neden olur. Bu durum, depresyon ve anksiyete riskini artırabilir. İnsan doğası gereği kendini değerlendirme ihtiyacı duyar. Psikolog Leon Festinger'in 1954 yılında geliştirdiği Sosyal Kıyaslama Teorisi tam da bunu açıklar. Kendimizi daha başarılı ya da mutlu gördüğümüz kişilerle kıyaslamaya "Yukarı Yönlü Kıyaslama" denir. Geleneksel yaşamda bu kıyaslamalar sınırlıydı; komşunuzun yeni arabası ya da iş arkadaşınızın terfisi gibi. Ancak sosyal medya, bize günde yüzlerce "ideal hayat" fragmanı sunuyor. Sonsuz tatiller, kusursuz evler, daima mutlu yüzler... Unutmayın: Vogel ve ekibinin (2014) bulguları, bu sürekli yukarı yönlü kıyaslamanın doğrudan düşük benlik saygısıyla ilişkilendiğini ortaya koyuyor. Başkalarının filtresini, kendi gerçeğimizle karşılaştırıyoruz.Bu konuda ilgili diğer çalışmalar da benzer sonuçlardan söz ediyor;Zhao, Grasmuck ve Martin (2008): Bu çalışma, sosyal medyanın insanların kendilerini "idealize edilmiş benlik" olarak sunma çabalarını nasıl kolaylaştırdığını inceler. Kullanıcılar, sosyal medyada sürekli olarak olduklarından daha iyi, daha mutlu ve daha başarılı görünmeye çalışırlar. Bu durum, zamanla gerçek benlikleri ile sundukları ideal benlik arasındaki tutarsızlığı artırır. Bu tutarsızlık ne kadar büyükse, kişinin içsel baskısı ve kimlik kaygısı o kadar yükselir.Verduyn, Lee, Park ve ark. (2015): Bu önemli çalışma, pasif sosyal medya kullanımının (yani sadece başkalarının paylaşımlarını tüketmek, "stalklamak" ve kaydırmak) depresif belirtileri ve kıyaslama eğilimini önemli ölçüde artırdığını bulmuştur. Buna karşın, aktif kullanım (mesaj göndermek, yorum yapmak, içerik oluşturmak) bazen olumlu sosyal sermaye sağladığı için olumsuz etkiyi azaltabilir veya nötrleyebilir.2. Sosyal Medya Bir Ayna Değil, Bir Sahnedir Sosyal medyanın en büyük tehlikesi, sunduğu içeriğin seçilmiş ve düzenlenmiş olmasıdır. Hiç kimse sosyal medyada başarısızlıklarını, kavgalarını, yorgun günlerini ya da dağınık evini paylaşmaz. Paylaşılanlar, genellikle "pozitiflik önyargısı" taşıyan, hayatın en iyi anlarından oluşan bir kolajdır.Sonuç: Sizin hayatınızın tamamı (zorluklar, sıkıcılık ve hepsi), başkalarının sadece en iyi anları ile kıyaslanır. Bu çarpık denklem, kaçınılmaz olarak gerçek dışı bir standart oluşturur ve şu duyguları tetikler:Yetersizlik: "Ben neden onlar kadar başarılı değilim?"Anksiyete: "Bir şeyleri kaçırıyor muyum? (FOMO)"Utanç: "Benim hayatım neden bu kadar sıradan?"3. Kıyaslama Zehrinin Karanlık Yüzü: Psikolojik SonuçlarSürekli "yetersiz" hissetmek, psikolojik iyi oluşumuzu derinden sarsar:A. FOMO (Fear of Missing Out - Bir Şeyleri Kaçırma Korkusu)Başka insanların sürekli eğleniyor, geziyor ve deneyim biriktiriyor gibi görünmesi, sizde huzursuzluk ve kaygıyaratır. Przybylski ve arkadaşları (2013) tarafından incelenen FOMO, telefonunuzu sürekli kontrol etme ihtiyacına yol açar ve mevcut anın tadını çıkarmanızı engeller.B. Depresyon ve Düşük Öz DeğerVogel ve ark. (2014) gibi birçok çalışma, sosyal medyadaki yoğun yukarı yönlü kıyaslama ile depresif belirtiler arasında bir bağ olduğunu gösteriyor. Öz değerinizi dışsal beğenilere ve başkalarının görünen başarısına bağladığınızda, kendi içsel yetkinlik duygunuz zayıflar. Yalnızca iyi anları görmekten kaynaklanan sosyal izolasyon hissi de bu durumu derinleştirir.4. Korunma Yolları: Gerçekliğinize Geri DönüşSosyal medyayı tamamen bırakmak bir çözüm olsa da, gerçekçi değildir. Sosyal medyanın farkında olarak kullanılması, gerçekçi beklentiler oluşturmak ve kendi başarılarını takdir etmek, bu “kıyaslama zehrinden” korunmanın yollarıdır.A. Bilişsel Kalkanınızı Güçlendirin (Farkındalık)Eleştirel Okuryazarlık: Gördüğünüz her kareyi sorgulayın. "Bu fotoğraf ne kadar zaman ve çabayla çekildi? Arka planda ne yaşanıyor?" diye sorun. Unutmayın, bu bir hikaye anlatımıdır, tam bir rapor değil.Odak Noktasını Değiştirin: Kendinizi başkalarıyla kıyaslamak yerine, dünkü halinizle kıyaslayın. Bugün neleri başardınız? Hangi küçük adımı attınız? Bu, benlik saygısını dışsal değil, içsel ilerlemeye bağlar.B. Davranışsal Sınırlar Koyun (Eylem)Dijital Detoks: Günün belirli saatlerini, özellikle yatmadan önceki saati, telefonsuz ilan edin. Bildirimleri kapatın. Sınır koymak, kontrolü geri almanızı sağlar.İçerik Kürasyonu: Size kendinizi kötü hissettiren, kıyaslama hissi uyandıran veya anksiyete yaratan hesapları takipten çıkarın (unfollow/mute). Sosyal medya akışınızı size ilham veren, eğiten veya neşe getiren içeriklerle doldurun.Gerçek Hayat Öncülüğü: Sanal bağlantılar yerine, yüz yüze, derin ve anlamlı ilişkilere zaman ayırın. Gerçek kahkaha, sarılma ve sohbetin dopamin etkisi, ekrandaki beğeni ikonundan çok daha kalıcıdır.Sonuç olarak, sosyal medya bir araçtır, kimlik kartınız değil. O bir sergi alanı, gerçek hayatın karmaşık tiyatro sahnesi değil. Kendinizi, filtrelenmiş bir ideal ile kıyaslamaktan vazgeçtiğiniz an, kendi gerçek, değerli ve kusurlu hayatınızın tadını çıkarmaya başlayabilirsiniz.Sizce sosyal medya kullanımı konusunda en zorlandığınız ve kendinizi kıyaslama zehrine en çok kaptırdığınız anlar hangileri? Üzerine düşünelim...Kaynak Verduyn, P., Lee, D. S., Park, J., Shablack, H., Orvell, A., Bayer, J., ... & Kross, E. (2015). Passive Facebook usage undermines affective well-being: Experimental and longitudinal evidence. Journal of Experimental Psychology: General, 144(2), 480–488. Vogel, E. A., Rose, J. P., Roberts, L. R., & Eckles, K. (2014). Social comparison, social media, and self-esteem. Psychology of Popular Media Culture, 3(4), 206-222.1. Zhao, S., Grasmuck, S., & Martin, J. (2008). Identity construction on Facebook: Digital empowerment in anchored relationships. Computers in Human Behavior, 24(5), 1816-1836.

Kaygı mı, Yoksa Kontrol İhtiyacı mı?

Zihnimiz çoğu zaman sessiz değildir. Gün içinde belki farkında bile olmadan, “Ya böyle olursa?”, “Ya işler ters giderse?”, “Ya kontrolü kaybedersem?” gibi düşünceler zihnimizin içinde dönüp durur. Bu düşünceler genellikle kaygı olarak adlandırılır. Ancak çoğu zaman kaygının kalbinde bambaşka bir duygu yatar: kontrol etme isteği.Psikoloji literatürüne göre kaygı, insanın olası tehditlere karşı uyarı sistemidir (Beck, 2011). Yani yaşamın doğal bir parçasıdır; bir tehlike anında bizi harekete geçirir. Ancak bazen bu sistem, gerçek bir tehlike yokken de devreye girer. Zihin, olasılıklar üzerinden çalışmaya başlar: “Ya hata yaparsam?” veya “Ya beklenmedik bir şey olursa?” gibi düşünceler, kaygının yakıtıdır.Bu noktada kaygı, işlevsel olmaktan çıkar ve kontrol etme ihtiyacını tetikler. Çünkü insan zihni belirsizliği sevmez. Bilinmeyen karşısında kendini güvende hissetmekte zorlanır. Bu yüzden kontrol etmek, zihnin güvenlik stratejilerinden biridir (APA, 2023). “Hazırlıklı olmalıyım, her şeyi önceden bilmeliyim” diye düşünürüz. Ancak bu çaba, hayatın doğal akışına direnç gösterdiğimiz anlamına gelir.Zihin, bir yandan huzur bulmak isterken diğer yandan tetikte kalır. “Ya yanlış karar verirsem?”, “Ya kötü bir şey olursa?” gibi düşünceler, kişiyi geleceğe hapseder. Bu durum kontrol kaybı korkusu dediğimiz içsel bir sıkışmaya yol açar. Aslında kişi kontrolü kaybetmez; ama kaybetme ihtimali bile kaygıyı artırır.Zamanla bu döngü, bedende de kendini göstermeye başlar. Kalp çarpıntısı, mide ağrısı, kas gerginliği ya da nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Çünkü kaygı sadece zihinde yaşanmaz; beden de bu duygusal yükü taşır. Kontrol etmeye çalıştıkça, bedensel sıkışma hissi artar.Burada fark etmemiz gereken temel şey şudur:Kaygı çoğu zaman “tehlike” ile değil, “belirsizlik” ile ilgilidir.Gerçek bir tehdit olmasa bile, belirsizlikte güvende hissedememek zihni yorar.Kontrol ihtiyacı, çoğu zaman geçmiş deneyimlerden beslenir. Belki çocuklukta güvende hissetmediğimiz bir ortamda büyümüşüzdür. Belki de her şeyi kontrol etmek zorunda kaldığımız dönemlerde “kontrol bende olursa huzurlu olurum” diye öğrenmişizdir. Bu düşünce bir dönem işe yaramış olabilir. Ancak yetişkinlikte aynı strateji, kaygının kaynağı haline gelir.Bu noktada yapılabilecek en önemli şey, kendine anlayışla yaklaşmaktır. Zihnin seni kontrol etmeye itmesinin altında kötü bir niyet yoktur; aslında seni korumaya çalışan bir parça vardır. Ancak bu parça zamanla aşırı koruyucu hale gelmiştir.Zihninin seni yönlendirdiği anlarda ona savaş açmak yerine gözlemci olmayı dene.“Şu anda gerçekten tehlikede miyim, yoksa sadece kontrol edemediğim için huzursuz mu hissediyorum?” diye sormak bile döngüyü kırar.Bir başka adım ise belirsizliği kabul etmeyi öğrenmektir.Bu, insan doğasına zıt gibi görünse de aslında özgürlüğün anahtarıdır. Küçük şeyleri akışına bırakmak, büyük değişimlerin başlangıcı olabilir. “Bakalım ne olacak?” diyebilmek, zihnin üzerindeki baskıyı hafifletir.Zihni tamamen susturmak ya da kontrol ihtiyacını kökten yok etmek gerekmez. Ama onunla sağlıklı bir ilişki kurmak mümkündür.Kendine şu cümleyi hatırlatabilirsin: “Kontrolü kaybetmek, her şeyi kaybetmek değildir. Bazen akışa güvenmek de bir güç göstergesidir.”Kaygının tamamen ortadan kalkması gerekmez. Çünkü kaygı, doğru yönetildiğinde yol göstericidir. Bizi hazırlıklı kılar, bazen sınırlarımızı fark etmemizi sağlar. Ancak kaygının direksiyona geçmesine izin vermek, yaşam kalitemizi düşürür.Bu yüzden kontrol ihtiyacını bastırmak yerine onunla iletişim kurmak önemlidir.Zihninin “her şeyi ben halletmeliyim” diyen kısmına şefkatle yaklaş: “Evet, beni korumaya çalışıyorsun, farkındayım. Ama artık her şeyi ben çözmek zorunda değilim.”Bu içsel diyalog, hem kaygıyı yumuşatır hem de güven hissini güçlendirir.Çünkü kontrolün altında her zaman bir güven ihtiyacı yatar. Kendine ve yaşama duyulan güven arttıkça, kontrol etme isteği azalır.Unutma; hayatın tümünü kontrol etmek mümkün değildir. Ama kendi içsel tutumunu şekillendirmek senin elindedir.Ve bazen en büyük kontrol, kontrol etmeyi bırakabilme cesaretinde gizlidir.Zihnimiz bazen bizi korumak isterken farkında olmadan sınırlar. “Kontrol etmezsem bir şeyler kötü gider” düşüncesi, bir süre sonra içsel baskıya dönüşür. Oysa kontrolü gevşetmek, her şeyi boş vermek değil; yaşamın kendi ritmine güvenmeyi öğrenmektir.Her insanın kontrol ihtiyacı farklı bir hikâyeden gelir. Kimi geçmişte belirsizlik yaşadığı için, kimi güvensizlikle baş etmek için kontrolü elinde tutmak ister. Bu yüzden kaygıyla baş etmek, aslında geçmişte öğrendiğimiz bir korkuyla şimdi barışmaktır.Ve belki de en güzel farkındalık şudur:Kaygıyı yönetmek, onu susturmak değil onunla yaşamayı öğrenmektir. Çünkü zihin sakinleştiğinde, içimizde hep var olan o güven hissi kendiliğinden ortaya çıkar. Zihinsel süreçler üzerine yapılan araştırmalar, kontrol ihtiyacının yalnızca kişisel bir özellik değil, aynı zamanda öğrenilmiş bir baş etme biçimi olduğunu gösteriyor (APA, 2023). Yani kişi aslında kendini korumak için kontrol etmeye çalışıyor. Ancak bu strateji uzun vadede işe yaramıyor; çünkü sürekli tetikte kalmak sinir sistemini yoran bir döngüye dönüşüyor.Özellikle mükemmeliyetçi eğilimleri olan bireylerde bu durum daha belirgin olur. “Her şeyi doğru yapmalıyım.” düşüncesi, bir süre sonra içsel bir zorunluluğa dönüşür. Bu noktada kişi, hata yapma ihtimaline değil, hata yapma düşüncesine bile tahammül edemez hale gelir. Oysa hata, öğrenmenin doğal bir parçasıdır. Hataları tolere etmeyi öğrenmek, kaygının azalmasında güçlü bir adımdır.Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) yaklaşımlarına göre (Beck, 2011), kaygıyı azaltmanın yolu düşünceleri bastırmak değil, onları yeniden değerlendirmektir. “Ya kontrolü kaybedersem?” düşüncesini fark ettiğinde, onun yerine “Kontrolü tamamen elimde tutmasam da birçok şey yolunda gidebilir.” düşüncesini koymak bile zihinde yeni bir denge yaratır.Bu farkındalıkla hareket etmek, kişinin kendi yaşamına daha esnek bir bakışla yaklaşmasını sağlar. Çünkü esneklik, psikolojik dayanıklılığın en güçlü göstergelerinden biridir. Hayatın akışına güvenmeyi öğrenmek, yalnızca kaygıyı değil, aynı zamanda ilişkilerdeki gerginliği de azaltır.KaynakçaAmerican Psychological Association (APA). (2023). Understanding Anxiety and Control.Beck, A. T. (2011). Cognitive Therapy of Anxiety Disorders.Türk Psikologlar Derneği (2022). Ruh Sağlığı ve Psikolojik Destek İlkeleri.
Beyza TOSUN 06.11.2025

🧠 Düşünce Hataları: Zihnimizin Bize Oynadığı Küçük Oyunlar

Bazen bir olay yaşarız, ardından zihnimiz hızla yorum yapmaya başlar:“Beceremedim.”“Kesin bana kızdı.”“Zaten her şey hep benim yüzümden oluyor.”Bu cümleler o kadar tanıdık gelir ki, sanki bir gerçekmiş gibi kabul ederiz. Oysa çoğu zaman bu düşünceler, zihnimizin çarpıttığı hikâyelerdir. İşte bu çarpıtmalar, psikolojide “bilişsel çarpıtmalar” ya da “düşünce hataları” olarak adlandırılır. Gerçeği tam olarak yansıtmazlar, duygularımızı yoğunlaştırır, davranışlarımızı da etkilerler. Bu yazıda en yaygın düşünce hatalarına örneklerle değinip, her biri için nasıl farkındalık geliştirebileceğinizi birlikte inceleyeceğiz.1. FelaketleştirmeKüçük bir olayı en kötü senaryoya dönüştürmek. Bir sınavda beklediğin notu alamadığında “Kesin başarısızım, bir daha toparlayamam” demek,patronun mailine cevap vermediğinde “Beni beğenmedi, yakında işten çıkaracak” diye düşünmek… Felaketleştirme, zihnin “en kötü ihtimale” odaklanmasıdır.Nasıl Ele Alabilirsin:Dur ve kendine sor: “Gerçekten en kötü ihtimal bu mu, yoksa bir varsayım mı?”En kötü senaryoyu düşün, sonra “Bu olursa ne yapabilirim?” diye ekle. Bu, kontrol hissini geri kazandırır.“Şu anda elimde ne var, ne biliyorum?” diyerek mevcut veriye dön.Felaketleştirme, geleceği tahmin etmeye çalışmanın bir yoludur ama çoğu zaman gerçeklerle ilgisi yoktur.Zihin seni korumak ister, ama bunu abartılı senaryolarla yapar.2. Zihin OkumaKarşımızdakinin ne düşündüğünü bilmeden varsaymak. Arkadaşın sana kısa mesaj attı diye “Kesin bana kırıldı.” Toplantıda biri sessiz kaldı diye “Yetersiz buldu herhalde.” Zihin okuma, karşıdaki kişinin niyetini ya da düşüncesini kendi korkularımızla doldurmaktır. Bu düşünce biçimi, ilişkilerde yanlış anlamaları ve mesafeyi artırır.Nasıl Ele Alabilirsin:“Gerçekten bunu biliyor muyum, yoksa tahmin mi ediyorum?” diye sor.Eğer emin değilsen, açık iletişim kur: “Biraz sessizsin, bir şey mi var?”Hatırla: Sessizlik her zaman olumsuzluk anlamına gelmez.Zihin okumayı bırakmak, hem ilişkilerde hem içsel huzurda fark edilir bir rahatlama sağlar.3. Ya Hep Ya Hiç (Siyah-Beyaz) DüşünmeHer şeyi uçlarda görmek: “Ya mükemmelim, ya başarısız.”Bu düşünce biçimi özellikle mükemmeliyetçi kişilerde sık görülür.Bir proje yüzde 95 iyi gittiğinde bile o eksik yüzde 5’e takılmak, bir hata yaptı diye kendini tamamen yetersiz hissetmek…Nasıl Ele Alabilirsin:Hayatı “gri alanlar” üzerinden düşünmeyi dene: her şey mükemmel olmak zorunda değil.“Tam olarak doğru olmasa da, yine de iyi bir iş çıkardım.” gibi dengeli cümleler kur.Mükemmel yerine “yeterince iyi” olmayı hedefle.Zihin ya 0 ya 100 görmek ister ama yaşam 50 ton griden oluşur.4. Aşırı GenellemeBir olumsuz deneyimi tüm geleceğe yaymak. “Bir ilişkide incindim, bir daha kimseye güvenmem.” “Bu sınavdan kaldım, demek ki hiçbir şeyi başaramam.” Bir olaydan genelleme yapmak, zihnin “geçmiş = gelecek” varsayımına inanmasıdır. Oysa her yeni durum, yeni bir ihtimaldir.Nasıl Ele Alabilirsin:“Bu hep böyle mi oldu, yoksa sadece bu sefer mi?” diye sor.Geçmişte benzer durumları nasıl farklı yaşadığını hatırla.Her deneyimin seni biraz daha güçlendirdiğini fark et.Bir başarısızlık tüm kimliğini tanımlamaz. Sadece bir andır, bir sonuç değil.5. KişiselleştirmeOlan her şeyin sorumluluğunu kendi üstüne almak. Arkadaşın keyifsizse “Kesin ben bir şey yaptım.” Toplantıda biri suratsızsa “Benim sunumum kötüydü.” Kişiselleştirme, başkalarının duygularını kendi davranışlarınla ilişkilendirmektir. Ancak insanların ruh hâllerini belirleyen sayısız faktör vardır — ve çoğu seninle ilgili değildir.Nasıl Ele Alabilirsin:“Bu durum gerçekten benimle mi ilgili?” diye kendine sor.Alternatif açıklamalar düşün: “Belki o da zor bir gün geçiriyordur.”Sınır koymayı öğren: Başkasının duygusu, senin sorumluluğun değildir.Empati değerli ama aşırı sorumluluk duygusu yıpratıcıdır.6. Olumluyu Görmezden Gelmeİyi olanları yok saymak, dikkati sadece olumsuza vermek. Bir projede herkes seni tebrik etti, ama bir kişi eleştirdi. O tek cümle gün boyunca zihninde dönüp durur. Olumluyu görmezden gelmek, beynin doğal “negatif önyargısı”yla ilgilidir yani beyin, tehlikeyi önceden fark etmek için olumsuza odaklanır. Ama artık hayatta kalma değil, dengeye ihtiyaç duyuyoruz.Nasıl Ele Alabilirsin:Günün sonunda kendine sor: “Bugün iyi giden üç şey neydi?”Takdir almayı küçümseme, “ama” ekini kullanmadan kabul et.Başarını gözden kaçırma, kendine hakkını ver.Olumlu olanı fark etmek, Pollyanna’lık değil; zihinsel dengeyi yeniden kurmaktır.7. EtiketlemeTek bir davranış üzerinden kendini (veya başkasını) tamamen tanımlamak. “Bir hata yaptım, demek ki beceriksizim.” “İşe geç kaldı, kesin sorumsuz biri.” Etiketleme, hem kendine hem başkalarına haksızlık eder. Davranışlar geçicidir; kimlikler değil.Nasıl Ele Alabilirsin:“Beceriksizim” yerine “O gün hata yaptım.” de.İnsanları bir özelliğe indirgeme; davranışı durumdan ayır.Herkesin güçlü ve zayıf yönleri olduğunu hatırla.Etiketler değil, deneyimler seni tanımlar.8. “Gereklilik” Cümleleri (Should Statements) “Yapmalıyım”, “Olmalıyım”, “Asla yapmamalıyım.” Bu tür cümleler, kendine karşı katı bir iç ses yaratır. “Daha başarılı olmalıyım.” “Hiç üzülmemeliyim.” “Daima güçlü durmalıyım.” Bu beklentiler karşılanmadığında suçluluk ve yetersizlik duygusu artar.Nasıl Ele Alabilirsin:“Yapmalıyım” yerine “Yapmak istiyorum çünkü…” demeyi dene.Gerçekçi beklentiler koy: İnsan olmak hata yapmayı da içerir.“Bugün elimden geleni yapıyorum.” cümlesiyle kendine şefkat göster.Kendini motive etmenin yolu, baskı kurmak değil; anlayışla yaklaşmaktır.🌱 Son Söz: Zihnini Gözlemle, Onunla SavaşmaDüşüncelerini tamamen susturmak mümkün değil. Ama onları tanımak, etiketlemek ve sorgulamak mümkün. Bir düşünce geldiğinde hemen inanmak yerine, “Bu gerçekten doğru mu, yoksa zihnimin oyunu mu?” diye sormak, düşüncelerle aranda bir mesafe oluşturur. Zihin bazen abartır, geneller, korkar. Ama sen fark ettiğinde, o düşüncenin esiri değil, gözlemcisi olursun. Eğer zihnin sık sık seni eleştiriyor, suçluyor veya kaygılandırıyorsa, bu döngüden çıkmak mümkündür. Düşünce hatalarını fark etmeyi ve duygularını daha dengeli yönetmeyi öğrenmek için profesyonel destek alabilirsin.📞 Yüz yüze veya online psikolojik destek için: 0505 011 69 59