Ergenlik Döneminde Riskli Davranışlar

Gelişim Psikolojisi Nedir? Gelişim psikolojisi,bireylerin gelişimini doğum öncesi süreçten mezara kadar inceleyen ve bireylerin gelişim süreçlerini sosyal, fiziksel, duygusal ve bilişsel olarak ele alan bir bilim dalıdır. Yaşa bağlı olarak değişim gösteren gelişim dönemleri ( bebeklik dönemi, okul öncesi dönemi, ön ergenlik (ilkokul) dönemi, ergenlik dönemi, beliren yetişkinlik dönemi,yetişkinlik dönemi ve yaşlılık dönemi )ile birlikte kültürün, yetiştirilen çevrenin, karakterin bireyin davranışları üzerindeki etkisini incelemekte ve bireyin yaşamı boyunca devam etmekte olan değişim süreçlerini anlama ve anlamlandırmaya çalışmaktadır.Gelişim Psikoloğu Nasıl Olunur? Gelişim psikoloğu olarak uzmanlaşmak için 4 yıllık lisans eğitiminden sonra Gelişim Psikolojisi alanında yüksek lisans yapılması gerekmektedir. Gelişim psikologları Türkiye’de ağırlıklı olarak gelişimin hızla gerçekleştiği dönem olarak belirtilen okul öncesi, ilkokul dönemi ve ergenlik dönemini içeren eğitim sektöründe çalışmaktadır. Ancak gelişim psikologlarının çalışma hayatında rehabilitasyon merkezleri, yaşlı bakım evleri gibi çalışma alanları da mevcuttur.Gelişim Psikologları Hangi Alanlarda Çalışmaktadır? Gelişim psikologları yaşam boyu devam eden tüm gelişim dönemlerini ele almakla birlikte gelişimin en hızlı olduğu dönemler olan okul öncesi ve ergenlik dönemi üzerinde daha çok çalışmaktadır. Bu dönemler bireyin kendini keşfetmeye ve farkına varmaya başladığı, sorguladığı, arayış içinde bulunduğu, yetişkinlik dönemine dair ilk adımların atılmaya başlandığı ve yaşam boyu bireyin hayatında etkisi olacak olan tüm süreçlere zemin hazırladığı için büyük önem taşımaktadır. Gelişim psikologları da bu dönemleri dikkatli şekilde takip etmekte, gözlem ve analiz yaparak gerekli durumlara müdahale de bulunmaktadır. Bu sayede çocuk ve ergenler için ebeveynleri ile birlikte yol alındığı takdirde sağlıklı gelişim için gerekli olan ortamın oluşturulmasına öncülük edilmektedir.Gelişim psikologlarının sıklıkla çalışmakta olduğu alanlar;-Anksiyete (kaygı) Bozuklukları-Umutsuzluk ve Depresyon- Motivasyon Düşüklüğü ve Tembellik-Dönemsel Gelişim Sorunları-Dikkat Eksikliği Sorunları-Öğrenme Stilleri ve Öğrenme Bozuklukları-Uyku ve Yeme Sorunları-Duygu Düzenleme -Zaman Yönetimi Problemleri-Öfke Problemleri-Aile İçi Problemler -Teknoloji bağımlılıkları (internet, oyun, telefon vb.)gibi sorunlar üzerinde etkili bir şekilde çalışmaktadır. Anksiyete (kaygı) Bozuklukları: Anksiyete (kaygı) çocukluktan yaşlılığa kadar her yaştan bireyde var olabilen ve psikologların sıklıkla çalıştığı bir alandır. Ancak, okul döneminin etkisi ile birlikte anksiyete bozuklukları, çocuk ve ergenlik döneminde en sık karşılaşılan bozukluklar arasında yer almaktadır. Özellikle okul öncesi dönem çocuklarında ayrılık kaygısı, okul kaygısı söz konusu iken ergenlik döneminde sınav kaygısı, iş kaygısı, gelecek kaygısı, sosyal kaygı gibi kaygı türlerini sıklıkla görmek mümkündür. Anksiyete bozukluğu olan bireyler terleme, karın ağrısı, karın guruldaması, avuç içi terlemesi, ateş basmaları, bayılacak gibi hissetme gibi şikâyetleri ifade etmektedir.Umutsuzluk ve Depresyon: Çocuk ve ergenlik döneminde bir diğer en sık karşılaşılan konu ise umutsuzluk ve depresyon konusudur.Umutsuzluk, geleceğe yönelik olumsuz beklentileri içermekte ve eğitim sürecinde akademik umutsuzluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Umutsuzluk hissine kapılmış ola birey bir şeyler yapmak, eyleme geçmek için istekli değildir ve gerekli olan motivasyonu kendinde bulamaz. Depresyon ise pek çok şeyi gerçekleştirmemizi engelleyen bir duygu durumdur. Birey kendisini mutsuz, üzüntü içinde, huzursuz hisseder. Yapılan hiçbir eylemden keyif alınmaz, keyif almadığı için yapmak istemez ve bir şey yapmadıkça kendisini daha kötü hissetmesine sebep olan kısır döngüye girer. Okul döneminde de depresyon yaşayan çocuk ve ergenlerde okula gitme de isteksizlik, keyif almama, uyku ve yeme problemleri, sosyal ilişkilerde keyif almama gibi durumlar görmek mümkündür.Motivasyon Düşüklüğü ve Tembellik : Umutsuzluk ile birlikte sıklıkla karşımıza çıkan sorun ise bireylerin eyleme geçebilmek için kendilerinde yeterli motivasyonu bulamamaları ve tembellik sorunu ile karşı karşıya kalmaları durumudur. Temelinde geleceğe yönelik umutsuzluğu, güvensizliği, iç ve dış motivasyon kaybını barındırmaktadır. Öğrenciler için akademik motivasyonun kaybı beraberinde okul ve sınav kaygısını da getirdiği için bu problemlerin başında bir uzamana danışılması gerekmektedir.Dönemsel Gelişim Sorunları: Bireylerin gelişim dönemlerinde yaşadıkları sorunlar için de bir uzmandan yardım alınması gerekmektedir. Konuşma ve dil sorunları, ahlak gelişimi,sosyal gelişim, cinsel gelişim,bilişsel gelişim, duygusal gelişim ve kişilik gelişimi sorunları gelişim dönemleri kapsamında ele alınan alt alanlardır. Kendini keşfetmeye başladığı dönemi içine alan ergenlik dönemini yaşayan bir birey kendi cinsel kimliğini, kişilerarası ilişkilerini, toplumsal değerleri ve yasaları, uyması gereken kuralları, gereklilikleri, duygusal zekâsını da keşfetmeye başlamakta ve bu alanlar içerisinde oluşabilecek bir sorun kişinin tüm yaşamını etkileyecektir.Dikkat Eksikliği Sorunları: Dikkat süresinin ve yoğunluğunun bireyin yaşına uygun olan süreden az olması durumudur. Dikkat süresi her yaş için ayrı ele alınmalı 5 yaş çocuğu ile 15 yaş çocuğu arasındaki dikkat kapasitesi arasında fark gözetilmelidir. Bu sorun karşısında çocuk suçlanmamalı, zorlanmamalı ve adım adım sabır ile çalışılarak bilişsel kapasitesine uygun dikkat süresine getirilmek için çalışılmalıdır.Öğrenme Stilleri ve Öğrenme Bozuklukları: Her bireyin öğrenme stili farklıdır. Bir çocuğun öğrendiği şekilde diğer çocukların öğrenmesi beklenmemelidir. Bir öğrenci derste dinleyerek öğrenirken, bir öğrenci öğrenebilmek için renkli kalemler ile yazmaya, tablo oluşturmaya, resimler çizmeye ihtiyaç duyabilir. Bir öğrenci sesli şekilde okuduğunda daha iyi aklına kaldığını belirtirken, bir öğrenci bir başkasında anlatıyormuş gibi çalışırken en iyi şekilde öğrendiğini belirtebilir. Biri sert zemin de çalışmayı diğeri ise müzik eşliğinde çalışmayı tercih edebilir.Bunun için çocuklara öncelikle hangi öğrenme stillerine ait oldukları üzerine gerekli analizler yapılmalı ve öğrenme güçlükleri var ise dikkate alınmalıdır. Bu süreçte öğretmeler, ebeveynler ve psikologlar bir ekip olarak hareket etmelidir.Teknoloji bağımlılıkları (internet, oyun, telefon vb.):Teknoloji cihazlarının ve beraberinde internetin kişinin günlük yaşamını bozacak düzeyde ve kontrolsüzce kullanılması durumu özetle teknoloji bağımlılığı olarak açıklanmaktadır. Bir gencin akıllı telefonu ile amacının dışında, düşündüğü süreden fazla, problemli kullanımı bağımlılık riskini beraberinde getirmekte ve bu risklere karşı açık olan gençler bağımlı olmadan önce önleme kapsamına alınmalıdır.Telefonları ile geçirdikleri süreyi cazip kılan temel etkenler bulunmalı ve yerleri daha verimlileri ile değiştirilmelidir. Bu süre zarfında yasaklar, kısıtlamalar konulmamalı öncelikli olarak ''neden'' bunu tercih ediyor sorusuna cevap aranmalıdır.Eğer sizlerde ebeveyn olarak çocuklarınız ile ilgili ya da aile problemleriniz ile ilgili olarak gerekli yardımı almak, soru sormak ve randevu oluşturmak isterseniz bana buradan her daim ulaşabilirsiniz. Sevgilerimle…FATMA İZEL ŞAHİNPsikolog & Aile Danışmanı Yazıyı Oku

Yayınlanma: 29.11.2021

Muhammed Cihad Işık/0312160022 ERGEN ADAM Ergenlik; insanda bedence büyümenin, hormon, cinsel, sosyal, duygusal, kişisel ve zihinsel değişme ve gelişmelerin olduğu, buluğla başlayan ve bedence büyümenin sona ermesiyle sonlandığı düşünülen özel bir evredir(Kulaksızoğlu, 2002). Ergenlik özel bir süreçtir. Yetişkin olma yolunda atılmış büyük bir adımken çocukluktan ayrılmanın hüznünün de yaşandığı bir süreçtir. Ödüpus karmaşasının yeniden yaşandığı kimlik sorunlarının ortaya çıktığı ve aile dışında bir hayatın varlığının benimsenmeye başladığı bu dönem ergenler için bir hayli zor geçmektedir. Bu yazıda bir Netflix yapımı olan Sex Education dizisindeki Adam karakteri incelenecektir. Dizinin henüz ilk sahnesinde karşımıza çıkar Adam ve yakışıklı-karizmatik görünüşü ve düzgün fiziğiyle izleyenlerin okulun popüler çocuğu kesin budur diyeceği bir karakterdir. Ancak yüzündeki hüzünlü ifade aklımıza soru işaretlerini getirmeye başlamıştır. Adam okulun disiplinli müdürünün oğludur. Babasının müdür olduğu bir okulda öğrenim görmek bir hayli zor geçmektedir. Sevgilisi vardır ancak dizinin temel konusu olan cinsellikle de başı bir hayli derttedir. Cinsel arzularının neler olduğunun tam olarak farkında değildir. Bastırılan bir ergen olması da narsistik arzularını güçlendiren ve bu narsistik arzuların güçlü bir şekilde açığa çıkmasına sebep olmaktadır. Ergenlik aileyle çatışmanın yoğun yaşandığı bir dönemdir. Daha bir sene öncesinde sözlerini dinleyen çocukları artık söz dinlemeyen ve kurallara karşı gelen bir çocuk olmuştur. Aile bu durumla baş etmeye çalışırken ergen de kendi içinde sorunlar çözmeye çalışmaktadır. Soyut kavramlara ilgisinin artmasıyla derin düşüncelere dalıp sosyal olarak kendini izole edebilirken aktif bir baş etme geliştirip sosyal hayatın içerisinde fazlaca yer alıp aileden uzaklaşabilir. Her ne kadar aileyi takmıyor ve sözlerini önemsemiyor gibi görünse de aslında başa çıkmakta zorlandığı bu süreçte ailenin ona yol göstermesini beklemektedir. Aile yol göstermelidir elbette ama önemli olan bazen ailenin ne söylediğinden ziyade bunu nasıl söylediği olacaktır. Adam’ın babası ise otoriter bir karakterdir. Anne, baba tarafından bastırılmış ve hem sosyal olarak hayatını yaşayamamakta hem de dizinin 2. sezonunda karşımıza çıkacağı gibi kadınlığını yaşayamamaktadır. Anne babaların çocukları dinlemek yerine daha çok gözlemeyi tercih ettiği otoriter bir tutum ile anne babalar itaatkar çocuklar yetiştirmeyi hedeflerler. Ancak bu tutuma sahip anne-babaların çocukları genellikle, öfkeli davranan, kurallara uymakta güçlük çeken, saygılı olmakta zorlanan ve otoriteye başkaldıran çocuklar olurlar (Öztürk 2007). Öztürk’ün bahsettiği bu durum Adam’da göze çarpmaktadır. Eric adında gey bir karakter olan çocuğun her gün parasını ve öğle yemeğini almaktadır. Ancak bunu yaparken keyif alıyor gibi görünmez. Babaya bir başkaldırı olduğu artık kendisinin de güçlü olduğunu göstermeye çalışıyor gibidir. Zaten bu tutumları ve davranışları okul yönetimiyle başının derde girmesine neden olur. Adam şiddet yanlısı görünen ancak içeriden kırılganlık yaşayan bir ergendir. Henüz kendi isteklerinin farkında olamayışı ve kendisini destekleyen aile ile arkadaş çevresinden yoksun oluşu onu derin bir yalnızlığa itmektedir. Kız arkadaşının kendini terk etmesiyle elinde olan tek insan da gitmiştir. Adam okulda kavgalara karışmakta Eric’e zorbalık yapmakta ve insanlara karşı kibar davranmamaktadır. Şiddetin ürperten bir yönü de şiddete yönelen gençlerin empatiden yoksun bir karaktere sahip olmaları, geleceğiyle ilgili ümitsizlik hissine kapılmış ve kendilerine ne olacağını bilmediklerinden kontrol hissinden yoksun olmaları ve çoğu zaman anti sosyal davranışlar içinde olmalarıdır(Esen, 2003: 84). Adam’ın yaşadığı an üzerinde, geleceği hakkında kontrolü yoktur. Baba, müthiş derecede zulmedici bir üstbenlik olarak Adam üstünde tahakküm kurmaktadır. Babanın da yaşadığı hayattan keyif aldığını göremiyoruz dizide. Evde pek iletişim kurulmaz, annenin pozitif görünen ve oğlunu korumaya çalıştığı bir ortam hakimdir. Sanki baba mecburiyetten eşine ve oğluna katlanıyor gibidir. Iletişimin az olduğu ergenin kendini değerli hissetmediği ortam ergen için bir hayli zulmedicidir ve bu ortam Adam’ın okulda antisosyal davranışlarda bulunmasına yok açmaktadır. Adam’ın cinsel yönelimlerinin de oturmamış olduğunu belirtmiştim. Eric’le bir kavga sırasında Eric artık bu zorbalığa dayanamaz ve Adam’ın suratına bir yumruk atar. Okul müdürünün bu durumu öğrenmesiyle iki öğrenci de ceza alır ve okulun karmakarışık olan müzik odasını düzenleme görevi verilir. Adam orada da işlere el atmaz ve Eric tek başına işi yapmaya başlar. Bu arada Eric’in Adam’dan hoşlandığını da belirtmem gerekir. Ikilinin arasında artan gerilim kavgaya neden olur ve boğuşma sırasında birbirlerinin üstüne düşerler. Sonra bir anda öpüşmeye başlarlar. Adam’ın suratında ilk defa huzurlu bir ifade görürüz. Babasının onaylamayacağı şeyleri zaten yapıyordur ancak bu kez kendi içinden gelen bir davranışı da yapmıştır. Bu olay Eric’in hoşlantısının artmasına neden olur ancak öpüşme bittikten sonra Adam yine eski Adam’dır. Adam’ın yaşadığı hayatı Semerci gayet güzel ifade etmiştir. Bu çocuklar diğerleriyle ilişkilerinde ya kırılgan ve kullanılmaya açık ya da saldırgan olacaklardır. Ergenlik döneminde ise bu sorun baskın olarak yaşanacaktır. Bu dönemde çocuğun yaşadığı sevgi eksikliği, katı denetim başkaldırıya neden olacaktır.Ergenin başkaldırısı ise evden daha çok okulda ve sosyal çevrede belirginleşecektir(Semerci 2007). Babaların otoriter olabileceği biliyoruz ancak otoriter olmak çocuğuna sevgi göstermemek demek değildir. Adam’ın babası çocuğuna sevgi de göstermemektedir. Babasından onay almak, onun sevgisini kazanmak Adam için bir hayli önemlidir. Dizinin ikinci sezonunda Adam yatılı olarak askeri okula verilmiştir. Görüntüsü, soğuk suratı tam bir asker gibi görünse de Adam’ın duygusal ve kırılgan bir çocuk olması orada da uyum sorunları yaşamasına neden olur. Babasının Adam’ı sevdiği ve takdir ettiği ilk zaman diliminin bu dönem olduğunu söylemeliyim. Otoriter anne- baba tutumunda, anne-baba çocuğa ondan istedikleri şekilde davranması şartı ile sevgi gösterip ve ondan sürekli itaat etmesini beklerler. Bu tutuma sahip anne babalar çocuk ile ilgili tüm kararları kendileri verip çocuğa söz hakkı tanımazlar(Kılıççı 1989). Adam ilk defa babanın istediği gibi bir evlat olmuş ve ilk defa babasından saygı ve sevgi görmüştür. Ancak askeri okulun kendisine göre olmadığını fark etmesiyle oradan ayrılır. Babasını dövme hatta zaman zaman öldürme isteği duymaktadır. Nesil farkını ortadan kaldırmak ve üzerindeki baskıyı atmak için elinden geleni yapmaktadır Adam ancak üzerindeki zulmedici üstbenlik buna müsade etmemektedir. Okuluna da yeniden dönemeyen Adam kendisine bir markette iş bulur. Gününü doldurmaya ve Eric’le iletişim kurmanın yollarını aramaya başlar. Market sahibiyle de anlaşamaz. Her ne kadar işini düzgün yapsa da toplum tarafından antipatik olarak adlandırabileceğimiz tipini oynamaya devam eder. Babasına yönelik zarar verme dürtüsü perçinleşmiştir ve bunu her ortamda sergilemeye devam eder. Çalıştığı markette market sahibinin kafes için tutulan tehlikeli köpeğinin kafesini açar ve marketin kapısını kilitlemeden ayrılır marketten. Tüm bu zarar verme dürtülerinde kendine yönelik fiziksel bir zarar yoktur ancak çevresine bir hayli zorluk çıkarmaktadır. Babasına yönelik öfkesinin sözel ifadelere dökülmesi kendi kimliğini oluşturma yolunda önemli bir mrsafe katetmesini sağlar. Zaman zaman depresif zaman zaman da psikotik-yıkıcı dürtülerinden uzaklaşmaya başlamıştır ve artık ne istediğini biliyor duruma gelmiştir. Eric’le beraber olmak istiyordur. Okul Romeo ve Juliet gösterisine hazırlık yapıyordur. Elbette cinselliğin bol işlendiği bir oyun olacaktır. Oyun devam ederken Adam herkesin ortasında Eric’e aşkını ilan eder ve artık korkmadığını istediği şeyin peşinden koşmak istediğini söyler. Eric de kabul eder ve hikaye mutlu sona ulaşır. Hikaye mutlu sona ulaşırken babanın ikinci kez oğluyla gurur duyduğunu görürüz. Kendi istediği gibi bir evlat olmamıştır ancak kendi isteğinin peşinden koşan cesur bir ergen olmuştur. Anlattığım ergen zulmedici bir babanın(üstbenliğin) ve korumacı bir annenin arasında kalmış kimliği ve cinsel yönelimlerinin farkında olamayan zaman zaman da geri çekilmenin sık yaşandığı psikotik süreçlerden geçer. Manik dışavurumların(kavgalar, aşırı davranışlar) kendisini rahatlatıyor gibi göründüğü bir ergendir. Dizinin bir Netflix dizisi olması ve popüler kültür ögelerinin sıkça yer etmesi sebebiyle ergenliğin derinine işlendiği bir hikayesi yoktur. Ancak dizideki karakterler içerisinde ilgimi en fazla çeken karakter olması sebebiyle bu karakteri irdelemek istedim. KAYNAKÇA ESEN, Binnaz Kıran. (2003), “Akran Baskısı, Akademik Başarı ve Yaş Değişkenlerine Göre Lise Öğrencilerinin Risk Alma Davranışının Yordanması”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24: 79-85. Kılıççı, Y. (1989) Okulda Ruh Sağlığı, Ankara: Şafak Matbaacılık.Kulaksızoğlu, A. (aktaran Bülbül A.) Ergenlik Psikolojisi (5.Baskı). Ġstanbul: Remzi Kitabevi, 2002. Öztürk, M. (2007) Çocuk Psikiyatrisi,Uçurtma Yayınları, İstanbul. Semerci, B. 2007 Ergen Ruh Sağlığı.Alfa Basım Yayım Dağıtım.268s.,İstanbul . Yazıyı Oku

Yayınlanma: 11.01.2022