Nedir Şu Depresyon?

Gaslighting Nedir?Gaslighting, bireyin kendi zihin, akıl, hafıza ve algı sağlığını sorgulamasına sebep olan yalanlar, aşağılama, çarpıtma, inkar ve sindirme taktikleri yoluyla bilerek ya da bilmeyerek manipülasyona uğratıldığı bir psikolojik şiddet türüne tanımlamak içinkullanılan bir terimdir.Gaslighting Tanımının Ortaya ÇıkışıGaslighting terimi ilk defa 1938 yılında bir tiyatro oyunuyla ortaya çıkmıştır. Gas Light adlı bu gösterimde Jack her akşam gaz lambasının ışığını azar azar kısmaya başlar ve bunu eşinden habersiz yapar. Bella lambanın her gün biraz daha az ışık verdiğini eşine söylediğinde Jack’ ten sert tepkiler alır. Jack onun hayal gördüğünü, bunun gerçek olmadığını, akıl sağlığını yitirdiğini söyler. Böyle olunca Bella düşündüklerinden ve gördüklerinden şüphe duyarak kendini sorgulamaya başlar.Gaslighting Nasıl Oluşur?Gaslighting yapan kişi karşıdaki kişinin duygularının, düşüncelerinin ve algılarının önemsiz veya yanlış olduğunu ima ederek karşı tarafı sindirmeye çalışır. Bu tür duygusal istismara yatkın belirli bir kişilik tipi olmamakla birlikte erkekler ve kadınlar da gaslighter veya kurban olabilirler.Gaslighting yapan kişiler genellikle narsist bir kişiliğe sahiptir. Gaslighting’ e sistematik şekilde maruz kalan birey kendini her bakımdan kusurlu, yetersiz, önemsiz, eksik hisseder.Gerçeklik algısı bozulan bireyin zaman içerisinde özsaygı ve özgüveni kaybolmaya başlar ve manipülatöre bağımlı hale gelir. Ona daha çok ihtiyaç duyar ve onsuz yapamayacağını düşünebilir. Böyle olunca Gaslihgting uygulayan birey mağdur üstünde kontrol sahibi olur.İnsan Neden Gaslighting Yapar?Bu şekildeki davranışlar ile ortaya çıkan Gaslighting’ in bilerek yapılması kabul edilebilir bir durum değildir. Bu psikolojik manipülasyonun uygulanmasının birçok sebebi olmakla birlikte bireyin kendini ‘güvende’ tutmak adına süreç ile geliştirdikleri bir baş etme mekanizması olabilir. Bazen de hataya yer verilmeyen kendilerini güvende hissetmedikleri bir aile ortamında büyüyen, bu şekilde travma denebilecek öyküleri olan çocuklarda görülebilir. Gaslighting uygulayan kişiler başarılı olduklarında kendilerini çok güçlü, yenilmez hissetseler de temel de kırılgan benliğe, düşük özgüvene sahip olabilirler.Gaslighting Yöntemleri Neler?Davranışların ya da görünüşün sürekli sistematik eleştirisi, yıldırma, sindirme ve saklambaç oyunları uzun dönemde yıkıcı sonuçlar doğurur ve tahribatı da fazla olur; mağdur kişi kendi algısına güvenmez, giderek kafası karışır ve duygusal olarak bitkin hale gelir.Kimler Gaslighting’e Maruz Kalabilir?Gaslighting herkesin başına gelebilir. Cinsiyet, yaş, sosyo-ekonomik durum, statü fark etmeksizin bu durumla karşılaşılabilir. Akıllı veya kendine güvenen insanlar da buna dahildir ve bu nedenle bu manipülasyona maruz kalmak bir zayıflık veya saflık işareti değildir.Çocuklar ayrıca ebeveynleri tarafından kasıtlı olarak kendilerini yetersiz, değersiz veya sevilmemiş hissettiren “Gaslighting”in hedefi olabilirler. Sadece çocukluk dönemini kapsamamak ile birlikte mobbing bağlamında arkadaşlıklarda veya iş arkadaşları arasında veya duygusal ilişkilerde meydana gelebilir. Günümüzde Gaslighting tanımı ilişkilerin duygusal problem boyutlarını ifade ederek kullanılmaktadır. Partnerlerin birbiri üzerinde hakimiyet kurması, devamlı yanlışması, duygularını görmezden gelmesi, kötü hissettirmesi bu terim altında değerlendirilebilmektedir.Gaslighting’i Fark Etmeye Yönelik Olası Örnekler Nelerdir?·Bu sorunları birine anlatsan sana gülerler.·Üzerime çok geliyorsun, bunlarla uğraşacak zamanım yok.·Bu duygusallığın yüzünden ilişkinin sonun getireceksin.·Başka partnerler neler neler yapıyor.·Bu kadar hassas olamazsın, güçlü ol. Her şeye ağlanmaz.·Çok abartıyorsun bunda bir şey yok.·Şu haline bak, delirmiş gibisin!·Böyle bir olay yaşanmadı, uyduruyorsun.·Senin yüzünden bu haldeyim.·Senin ile ilgili arkandan kötü konuşuyorlar. Senin için üzülüyorum.·Kafanda kuruyorsun.Bu ve bunun gibi binlerce örnek sıralanabilir. Gaslighting'e maruz kalındığı nasıl anlaşılır?Gaslighting’ i fark etmek çok kolay olmayabilir. Sistematik bir şekilde sürekli Gaslighting’ e maruz kalan bireyler sağlıklı düşünmekte zorluk çektikleri için bu durumu hemen anlamakta sıkıntı çekebilirler. Eğer üstte sıralanan cümle ve benzerlerini sıkça duyuyorsanız ilişkinizi gözden geçirmeniz gerekmektedir.·Kendinizi sürekli özür dilerken buluyorsanız,·Yolunda gitmeyen durumlarda tek sebep kendinizi görüyorsanız,·İlişki içinde kendinizi güvensiz ve kaygılı hissediyorsanız,·Duyulmadığınızı çaresiz hissettiğinizi düşünüyorsanız,·Duygularınızın görmezden gelindiğini düşünüyorsanız Gaslighting’e maruz kalıyor olabilirsiniz.Gaslighting ile Nasıl Baş Edilir?Gaslighting ile baş edebilmenin önemli adımı yukarıda belirtilen Gaslighting yöntemlerini biliyor ve daha sonrasında fark etmek olacaktır. Bunun fark edildiği an Gaslighting uygulayan kişi mağdur üzerindeki etkisini kaybetmeye başlayacaktır. Bu psikolojik manipülasyon anlık ve fevri durumlarda belirlenemez. Aklınızda ufak da olsa ‘acaba manipülasyona uğruyor muyum’ diye düşündüğünüz an yaşadığınız kötü, size kendinizi değersiz hissettiren durumları ses kaydı alabilir not tutabilirsiniz ve isterseniz bunu biriyle paylaşabilirsiniz. Sizi bu ilişkide tutan nedenleri listeleyin ve size verdiği zararlara dikkat çekin.Size bu manipülasyona maruz kalan bireyle ilişkinizi tekrar gözden geçirmeniz gerekmektedir öyle ki bu kişi hayatınızda olduğu sürece tam anlamıyla sağlıklı düşünme ve davranış göstermeniz oldukça zordur. Diğer taraftan size psikolojik manipülasyon uygulayan kişiyi iyileştirme çalışmak yanlış olacaktır. Bu kişiye profesyonel destek sağlayacak ya da onu iyileştirecek kişi siz değilsiniz. Unutulmamalıdır ki kişi kendinde yanlış bulduğu durumu eğer kendisi isterse psikolojik destek alıp iyileşmeye çalışır.Psikolojik manipülasyona uğrayan birey yukarıda da belirtildiği fark ettiği bu durumla baş etmekte zorlanabilir. Sağlıklı bir ilişkinin nasıl olması gerektiğinin hatırlanması önemli unsurlardan biridir.Bireyin zedelenmiş özgüvenini, ihlal edilmiş sınırlarını, örselenmiş benliğini toparlaması psikolojik iyilik halini yakalayabilmesi için uzun bir sürece ihtiyacı olabilir. Bu süreci tek başına atlatmak kolay olmayabilir. Bazen manipülasyon fark edildiği halde ilişkiyi sonlandırmaya yönelik gücü bulmakta zorluk çekiyor olabilirsiniz. Eğer bu durum ile baş etmekte güçlük çekiyorsanız profesyonel destek almaktan çekinmeyin.Psikolog Emine SIKAN Yazıyı Oku

Yayınlanma: 28.07.2023

Al iz vell!Şeyda Sultan ZENGİN 21 Nisan 2019, Pazar 3Idiot (Üç Aptal) filmini izlemişsinizdir. Benim favorilerim arasında. Defalarca izledim ve her seferinde bir yeri dikkatimi çeker; mühendislik fakültesinde okuyan ve her sınavda 1. olan başrol oyuncusu Rancho’ya, arkadaşları sınav stresi hakkında dertlenir;- Kuizler, vizeler, finaller... Tek dönemde 42 sınava giriyoruz.- Bu kadar evham yapma dostum. Al elini, kalbine koy ve de ki, ‘All iz vell.’- All iz vel?- Evet, All iz vell. Köyümüzde yaşlı bir bekçi vardı, gece devriyelerinde bağırırdı: ‘Aaaall iiiz veeeeell (Herşey yolunda)’ Biz de huzurlu bir şekilde uyurduk. Sonra bir gece, bir hırsızlık oldu ve saat 12 olduğunda bekçi yine bağırdı “Aal iz vell”. Sonra öğrendik ki bekçi körmüş! O, ‘All iz vell’ derdi, biz de güvende hissederdik kendimizi. O gün, bu kalbin ne kadar kolayca korkabildiğini öğrendim. Kandırmanız gerekiyor kalbi. Sorun ne kadar büyük olursa olsun, ‘All iz vell’ diyeceksiniz.- Peki bunu söylemek sorunu çözüyor mu?- Hayır, ama sorunla yüzleşme gücü veriyor..Evet, filmin bu kesitinden de yola çıkarak anlıyoruz ki, gerçekten kalp çok çabuk kanıyor. Duyduğu şeyi gerçeğe dönüştürüyor. Bu yüzden bir adama 40 defa “iyisin iyisin” dense iyileşmesi vuku buluyor. Psikolojide “telkin verme” diyoruz buna. Bir çeşidi de kendi kendine telkindir. Telkin; bir duyguyu, bir inancı ve bir düşünceyi, başkalarına veya kendimize kabul ettirme yoludur. Normal bir insan gerek kendisiyle gerek çevresindeki kişi ve nesnelerle etkileşim halindedir. İnsan, kendini etkileyebildiği gibi, çevresini etkileyen ve çevresinden etkilenen bir varlıktır. Böylece telkinin temelinde “etki”nin bulunduğu anlaşılmaktadır.Bu yöntemle pek çok hastalığın tedavi edildiği görülmüştür. Kendi kendine telkin, özellikle akıl ve beden hastalıklarının tedavisinde kullanılmıştır. Buna göre kendi kendine telkin, organlara etki ederek onları iyileştirebilmekte, şeker ve verem hastalıkları üzerinde etkili olmakta, baş ağrıları ve siyatiği gidermekte ve hırpalanmış dokuları onarmaktadır. Özellikle psikosomatik ve psikolojik rahatsızlıklarda, kişinin kendine iyi olacağına dair telkinleri etkili olmaktadır.Hipnoz da iyi bir telkin çeşididir, ancak günümüzde hipnoz altında telkin uygulaması pek tercih edilmiyor. Hastaların telkine daha kabiliyetli olması ve hipnozdan dolayı kendi iradelerini kaybeder duruma gelmeleri sebebiyle bu uygulamadan kısmen vazgeçilmiştir. Hatta psikolojinin babası olarak bilinen Freud da hipnozla tedaviyi esas edinmiştir. Ancak her hastanın hipnoz edilemediğini görmesi ve istediği sonucu alamaması üzerine hipnozla tedaviden vazgeçmiştir.Kendi kendine telkin metoduyla, kişi kendisine iyi olacağını telkin ederek iyileşebilir. En azından filmde dendiği gibi; sorunla yüzleşme gücü bulur. İnsan yaratılış itibariyle âciz ve zayıftır. Ancak bazı insanlar bu acziyeti ifrat derecede hisseder. Hiçbir işe güç yetiremeyeceğini, sorun çözemeyeceğini, insanların onu dinlemeyeceğini, başarılı olamayacağını düşünür. Bu yüzden riskli işlere kalkışmak şöyle dursun, yatağından bile çıkmak istemez. İşte böyle durumlarda kendi kendini düzeltmenin bir yolu telkindir. Stresli-korkulu-endişeli anlarda kalbine dokunup; “Başarabilirsin, bu zorlukla ilk defa sen karşılaşmıyorsun/Bu zorlukla yaşayabilirsin, peygamberlerin hayatı, büyük insanların hayatı da kolay değildi./Ağlayabilirsin, ama gözyaşını sil ve yapman gerekeni yap” gibi telkinler verilebilir. Bu seni güçlendirir, çünkü en başta kendin tarafından anlaşıldığını hissedersin. Seni önce sen anlamalısın.Bir diğer husus, hayatta aşamayacağımız, gerçekten güç yetiremeyeceğimiz şeyler de vardır. Meselâ vefat eden bir yakınını geri getiremezsin. Veya her zaman istediğin başarıyı elde edemezsin. Feleğin çarkını sen değiştiremezsin. Ama yine de üzülür insan. Ve yine telkine başvuruyoruz; “Herşey güzel olacak. Öyle demiyor mu asrın âlimi; “herşey güzeldir; ya bizzat ya netice itibariyle.” Ya burada, ya Cennette. Ama herşey güzel olacak. Bazen güzel bir bahçenin içindeki kaya bile vazifesi itibariyle güzeldir. Herşey güzel olacak kalbim, herşey güzel olacak, ya hemen ya neticesinde...“All iz vell;” yani herşey yolunda kalbim sıkıntı yok. Evet kırılmış incinmiş olabilirsin, ama bu olayları bir gören var. Sen hayatını kendin idame ettirmiyorsun ki. Senin bir sahibin var. Burada sen misafirsin, fuzuli karıştırma bu dünyayı. Yapman gerekeni yapıp neticeye karışma. Allah görüyor O’na söyle, kendi kendine söylenmeyi bırak kalbim. Ve emin ol, Allah’ın katında herşey ayarlanıyor, herşey yolunda. All iz vell! All iz vell! “ Artık kalbinize hangi telkin iyi geliyorsa çeşitlendirebilirsiniz bunu.Peki ya içten içe inanmıyorsan herşeyin güzel olacağına, herşeyin yolunda olduğuna? Yine de telkine devam et derim. Çünkü asrın âlimi Bediüzzaman diyor ki; “Gafletle yapılan zikirler dahi feyizden hâli değildir.” Yani bir zikri gafletle, anlamadan yapsan dahi sana feyzi gelir. Aynen öyle de idrak edilmeyerek söylenen “Ben iyiyim, iyi olacağım, herşey güzel olacak, bunlar geçecek” telkinleri de bir sürelik tekrarın ardından işe yaramaya başlayacaktır. Hatta akşam ile yatsı arasında çektiğimiz 33’er adet “La havle vela kuvvete illa billah” “Hasbunallah veniğmel vekil” “Ya Baki entel Baki” gibi zikirler, kalbi bu yönde tedavi eder. Güç verir, yaşamak için gerekli sabrı verir. O zikirleri mümkün olduğunca alışkanlık edinmek gerektir. En güzel telkindir zikir. Peki, bu sorunları çözüyor mu? Hayır, ama sorunla yüzleşme gücü veriyor.. Yazıyı Oku

Yayınlanma: 25.09.2020

Katastrofik düşünceler, günlük yaşamımızı etkileyen ve bizi olumsuz bir döngüye sokabilen yaygın bir zihinsel tuzağı temsil eder. Bu tür düşünceler, genellikle gerçek dışı veya abartılı endişeleri ifade eder ve olumsuz sonuçlara odaklanarak duygusal stres ve anksiyete yaratır. Bu yazıda, katastrofik düşüncelerin ne olduğunu, nasıl tanınacağını, neden ortaya çıktığını ve bunlarla başa çıkma yöntemlerini inceleyeceğiz.Katastrofik Düşüncelerin Tanımı:Katastrofik düşünceler, olası bir tehlike veya kötü sonucun ortaya çıkacağına dair abartılı veya aşırı endişeli düşüncelerdir. Kişi, küçük bir sorunda veya endişe kaynağında en kötü senaryoyu hayal eder ve bu düşüncelerle bütünleşir.Katastrofik Düşüncelerin Belirtileri:Katastrofik düşüncelerin belirtileri arasında sürekli endişe, korku, panik ataklar, uyku bozuklukları, kas gerginliği ve odaklanma güçlüğü bulunabilir. Kişi, herhangi bir olay veya durum hakkında aşırı derecede negatif ve karamsar düşüncelere kapılır.Nedenleri ve Tetikleyicileri:Katastrofik düşüncelerin ortaya çıkmasının birçok nedeni olabilir. Duygusal travmalar, stresli yaşam olayları, düşük özsaygı, mükemmeliyetçilik eğilimleri, kontrol kaygısı ve geçmişteki olumsuz deneyimler, katastrofik düşünceleri tetikleyebilir.Katastrofik Düşüncelerle Başa Çıkma Yolları:Farkındalık Geliştirme: Katastrofik düşüncelerin farkına varmak, bu düşünceleri tanımlamak ve gerçekçi olmayan endişeleri belirlemek önemlidir.Olumlu Alternatifler Geliştirme: Olumsuz düşüncelerin yerine olumlu ve gerçekçi düşünceleri geliştirmek, olası kötü sonuçlar yerine çözüm odaklı yaklaşımları benimsemek katastrofik düşüncelerle başa çıkmada etkili olabilir.Stres Yönetimi Teknikleri: Yoga, meditasyon, derin nefes egzersizleri ve gevşeme teknikleri, katastrofik düşüncelerin yarattığı stresi azaltmaya yardımcı olabilir.Bilinçli Pozitiflik: Olumlu düşünceleri ve pozitif olayları fark etmek ve onlara odaklanmak, katastrofik düşüncelerle mücadelede önemli bir stratejidir.Profesyonel Destek: Eğer katastrofik düşünceler duygusal sağlığınızı olumsuz etkiliyorsa, bir terapist veya danışmanla çalışmak faydalı olabilir. Profesyonel yardım almak, olumsuz düşünce kalıplarını tanımlamanıza ve değiştirmenize yardımcı olabilir.Sonuç:Katastrofik düşünceler, günlük yaşamımızı etkileyebilecek yaygın bir zihinsel tuzağı temsil eder. Ancak, bu düşüncelerle başa çıkmak mümkündür. Farkındalık geliştirme, olumlu alternatifler geliştirme, stres yönetimi teknikleri ve profesyonel destek almak, katastrofik düşüncelerin etkilerini azaltmada yardımcı olabilir. Unutmayın, herkes zaman zaman negatif düşünceler yaşar, ancak bu düşüncelerin gerçeklikle ilişkisi olmadığını hatırlamak önemlidir.TEDAVİ SÜRECİKatastrofik düşüncelerle başa çıkmak için tedavi süreci genellikle şu adımlardan oluşur:Değerlendirme ve Tanı: İlk adım, bir sağlık uzmanı (psikolog, psikiyatrist veya terapist) tarafından yapılır. Uzman, bireyin yaşamında katastrofik düşüncelere neden olan faktörleri, semptomları ve duygusal durumunu değerlendirir. Ardından, depresyon, anksiyete bozukluğu veya başka bir ruh sağlığı sorunu varsa tanı konur.Tedavi Planı Oluşturma: Uzman, bireyin ihtiyaçlarına ve durumuna uygun bir tedavi planı oluşturur. Bu plan, ilaç tedavisi, psikoterapi (örneğin, bilişsel davranışçı terapi), stres yönetimi teknikleri ve yaşam tarzı değişikliklerini içerebilir.İlaç Tedavisi: Uzman, bazı durumlarda antidepresanlar veya anksiyolitikler gibi ilaçlar reçete edebilir. Bu ilaçlar, beyindeki kimyasal dengesizlikleri düzelterek ve duygusal semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.Psikoterapi: Psikoterapi, katastrofik düşüncelerle başa çıkmak için etkili bir yaklaşımdır. Özellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT), kişinin olumsuz düşünce kalıplarını tanımasına, değiştirmesine ve olumlu düşünceleri geliştirmesine yardımcı olabilir. Diğer terapi türleri de (örneğin, kabul ve kararlılık terapisi, duygusal odaklı terapi) farklı durumlarda etkili olabilir.Stres Yönetimi ve Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Uzman, kişinin stres yönetimi becerilerini geliştirmesine ve sağlıklı yaşam tarzı alışkanlıkları edinmesine yardımcı olabilir. Düzenli egzersiz yapma, sağlıklı beslenme, yeterli uyku alma, stres azaltma tekniklerini uygulama ve sosyal destek ağını güçlendirme bu adımlar arasında yer alabilir.Takip ve Değerlendirme: Tedavi süreci boyunca uzman, bireyin ilerlemesini düzenli olarak izler ve değerlendirir. Gerekirse, tedavi planı revize edilebilir veya yeni stratejiler eklenerek iyileşme süreci desteklenir.Katastrofik düşüncelerle başa çıkmak için tedavi süreci kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir ve herkesin ihtiyaçları farklıdır. Önemli olan, bireyin duygusal sağlığını desteklemek ve yaşam kalitesini artırmak için etkili bir tedavi planı oluşturmaktır.KİTAP ÖNERİLERİKatastrofik düşüncelerle başa çıkma ve olumlu düşünme üzerine yazılmış kitap önerileri:"The Happiness Trap: How to Stop Struggling and Start Living" - Russ Harris: Bu kitap, kabul ve değerlerle dayalı davranışçı terapi tekniklerini kullanarak katastrofik düşüncelerle başa çıkma konusunu ele alıyor. Okuyuculara, olumsuz düşünce kalıplarını tanıma, kabul etme ve gerçek değerleri belirleme konusunda pratik ipuçları sunuyor."Mind Over Mood: Change How You Feel by Changing the Way You Think" - Dennis Greenberger, Christine A. Padesky: Bu kitap, bilişsel davranışçı terapi (BDT) prensiplerine dayanarak, okuyuculara olumsuz düşünceleri tanıma ve değiştirme konusunda pratik stratejiler sunuyor. Depresyon, anksiyete, öfke ve stres gibi duygusal sorunlarla başa çıkmak için etkili bir rehberdir."The Power of Now: A Guide to Spiritual Enlightenment" - Eckhart Tolle: Eckhart Tolle'un bu kitabı, şimdiki anın gücüne odaklanmayı ve geçmiş veya gelecek kaygılarından kurtulmayı öğretiyor. Katastrofik düşünceleri tanımlamak ve şimdiye odaklanarak olumlu bir yaşam tarzı benimsemek isteyenler için ilham verici bir kaynak."Learned Optimism: How to Change Your Mind and Your Life" - Martin E.P. Seligman: Bu kitap, Martin Seligman'ın optimizmin temellerini araştırdığı bir eserdir. Yazar, katastrofik düşünceleri nasıl tanımlayacağınızı öğretirken, olumlu düşünme alışkanlıklarını nasıl geliştirebileceğinizi de gösteriyor."The Anxiety and Worry Workbook: The Cognitive Behavioral Solution" - David A. Clark, Aaron T. Beck: Bu çalışma kitabı, bilişsel davranışçı terapi tekniklerini kullanarak endişe ve kaygıyla başa çıkmayı öğretiyor. Okuyuculara, katastrofik düşünceleri tanıma, gerçeklik testi yapma ve olumlu alternatifler geliştirme konularında pratik egzersizler sunuyor.Bu kitaplar, katastrofik düşüncelerle başa çıkmak, olumlu düşünme alışkanlıklarını geliştirmek ve duygusal sağlığı iyileştirmek isteyen herkes için faydalı olabilir. Ancak, ciddi durumlarda bir terapist veya danışmanla çalışmak önemlidir. Yazıyı Oku

Yayınlanma: 18.04.2024