Çocuklarda Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite Bozukluğu

Birçok insanın hayatına etki eden ve ortak bir rahatsızlık olan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her yaş grubundan görülebildiği gibi en çok çocuk ve ergen bireylerde görülmektedir. Yetişkinlerde de görülen ve hayatı olumsuz etkileyen bu durumu çocuklarda tespit etmek bir nebze daha zordur. Çünkü bu durumların farkındalığını aile bireyleri oluşturmak zorundadır. Genellikle çocuk bireylerin ilgisinin kolay dağılması ve enerjik halleri dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin tespit edilmesini oldukça zorlaştırmaktadır. 

Genellikle okul öncesi dönemde teşhisi konan, çocuk bireyin dikkat ve odaklanma sorunu yaşaması ve dikkat algısının bozulması sonucu ortaya çıkar. Hiperaktivite ise aşırı hareketlilik anlamına gelir. Genellikle yüksek enerjili olmak ile karıştırılır. Lakin hiperaktivite durumlarında yapılan aktivitelerin tutarsızlığı, aşırılığı, saldırgan davranışlar içermesi ve aktivite bozukluğu olarak görülmesi durumunda bu teşhis konmaktadır. Çocuklarda %4 ila %8 oranında gözlemlenmektedir. Bu rahatsızlığın nedeni, aile bireylerinde görülen dikkat bozukluğu ve hiperaktivitenin %25’lik ihtimal ile çocuklarda görülmesi, genetik faktörleri desteklese de asıl sebebi tartışma konusudur. Çocukların bebeklikten gelen bir travması ya da gelişim bozukluğu sebebi ile çıktığı da tartışmalar arasındadır. 

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri 

Yaşanan belirtiler genel zaman olarak okul öncesi çağda ortaya çıkmaktadır. Çoğu zaman çocuk birey okula başladığı zaman fark edilir. Okul ortamında ders başarısının düşmesi, sosyal olarak zayıf kalmak, akıcı konuşamamak gibi durumlar neticesinde dikkat eksikliği ve hiperaktivite durumunun teşhisi konmaktadır. 

Başlıca belirtiler: 

Öğrenmede güçlük, 

Okuma ve yazmada zorluk çekme, 

Dikkatin dağılması – kaybolması, 

Aşırı enerji ve hareketlilik (tutarsız aktivite), 

Sosyallikten kaçınma / sosyal ilişki kurmada güçlük, 

Bazı durumlarda saldırgan davranış sergileme, 

Unutkanlık, 

Yerinde oturamama, 

Sabırsızlık. 

Günlük yaşamda birçok olumsuz durum yaratabilen dikkat eksikliği ve hiperaktivite rahatsızlığı, özellikle çocuk bireyler ve ebeveynler için hayatı daha da zorlaştırmaktadır. Normal şartlarda da bir çocukla iletişime geçmek kolay değildir. Bu rahatsızlıktan etkilenen çocuklarda iletişim kopukluğu ve söz dinlememe gibi durumlar görüldüğü için iletişime geçmek bir nebze daha zorlaşmaktadır. Genellikle çocukluğun tam öğrenme ve kavrama döneminde ortaya çıkan ya da anlaşılan dikkat eksikliği ve hiperaktivite, günlük yaşam içerisinde öğrenmede güçlük, okul başarısındaki düşüş sosyal çevrenin oturmaması gibi durumlar doğurabilmektedir. Bu da çocuk bireyde yetersizlik duygusunun oluşmasına ve bazı durumlarda çocuk depresyonuna yol açmaktadır. Mutlaka bir uzman ile yürütülmesi gereken bu süreçte en önemli iş ise ebeveynlere düşmektedir. Uzman kişinin evde uygulaması için örnek olarak verdiği alıştırmaları, aktiviteleri gerekirse konuşmaları eksiksiz yerine getirmeleri gerekmektedir. Bunun yanı sıra dikkat eksikliği ve hiperaktiviteye iyi gelen, çocukla iletişimi kolaylaştıran ve bu durumu az seviyelere indirgeme olasılığı bulunan çeşitli aktiviteler ve sorumluluklar vardır. Bu etkenleri sıralamak gerekirse; 

Hobi Edinme / Teşvik 

Hobi edinmek, uğraşacağımız alanı bulmak ya da sevdiğimiz bir aktiviteyi yapmak her insana iyi gelen, onu iyileştiren ve düşüncelerini tazeleyen aktivitelerdir. Bir çocuk baskı ve zorlanma altında kalmadan ne kadar çabuk sevdiği bir hobi edinirse dikkat eksikliği ve hiperaktivitenin olma olasılığının düştüğü söylenmektedir. Çünkü çocuk birey tüm ilgisini belirli bir alana verdiği zaman aynı şekilde enerji olarak da oraya bir aktarım yapar. Bu durumda da çocuğun ani enerji patlamaları, dikkatinin dağılması, bozulmuş aktivite gösterme olasılığı düşmektedir. Dikkat bozukluğu ve hiperaktivite bozukluğu olan bir çocuğun hobi edinmesi biraz daha zordur. Lakin çocuk bireyin ilgisini çeken, sevebileceği ve diğer durumlarla bağ kurabileceği bir hobi dünyası yaratılırsa çocuğun tüm dikkati olmasa da çoğu dikkatini o yöne doğru verebileceği belirtilmektedir. 

 Ders Çalışmaya Başlamak – Hatırlama – Hazırlık 

Okul başarı her dönemde olduğu gibi çocukluk döneminde de önem taşımaktadır. Bir çocuk okula başlaması ile birlikte kendine ait sorumluluklar elde eder. Bu sorumlulukları eksiksiz yerine getirebilmek ve okul ortamında kendini ifade edebilmek onun elindedir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip bir çocuğun bunları hemen yerine getirmesi biraz zaman alır. Öncelikle ders çalışırken ebeveynlerin desteği, sabırlı bir tutum sergilemesi, çocuğu anlaması ve onun için en iyi dikkat toparlayıcı etkiyi bulması son derece önemlidir. Çünkü dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunda çocuğun ilgisinin başka yöne kayması dışında anlayamama, ilk seferde idrak edememe, uzun süre hatırlayamama gibi etkilerde görülmektedir. Ebeveyn sinirli bir tutum içerisine girerse çocuk bu durumu korku olarak alacak ve daha çok kaçınma refleksi gösterecektir. Öncelikle çocuk için ona uygun bir çalışma ortamı hazırlanmalıdır. Daha sonra dikkatini daha kolay verebileceği ya da anlamasına yardımcı herhangi bir nesne, müzik, ses, görüntü gibi etmenler belirlenmelidir. Gerekli durumlarda ders çalışmayı ya da ödev hazırlamayı uygulamalı bir aktiviteye dökerek daha çok ilgi çekilmesi sağlanabilir ve doğru enerji aktarımı yapılabilir. Bir çalışma programı oluşturmak ve bu programa uyulması da son derece önemlidir. 

Sosyal Çevre Alıştırması – Edinme Sağlama 

İletişim kurmakta zorlanan ya da daha farklı bir yolla iletişim kurmak isteyen çocukların, öğrenme çağında gerekli sosyal aktiviteleri ve sosyalleşmeyi tam olarak yerine getiremediğini görmekteyiz. Bu durumda ailenin çocuğa karşı teşvik edici bir tutum sergilemesi çocuğun motivasyonu ve yeterlilik hissi açısından oldukça yararlı olacaktır. Çocuk bireyin okul ya da diğer çevrelerde diğer çocuklarla iletişime geçerken yanlarında ebeveynlerinin olması, doğru bir şekilde yönlendirmesi onların arkadaş edinme becerilerini daha da geliştirecektir. Dikkat eksikliği ve hiperaktive bozukluğu olan çocuk için grup etkinlerine katılması ya da grup olarak sosyalleşmeye çalışması biraz zaman alan bir süreçtir. Çünkü çocukta dikkat eksikliği yoğun bir şekilde yaşandığı için gruptan tamamen kopabilir diğer yandan başka çocukların da dikkatini dağıtabilir. Bunların yanında hiperaktivite görülmesi sonucu saldırgan davranışlar sergileme, gruba aykırı davranma gibi durumların görülmesi de olasıdır. Bu yüzden grup etkinliğine katılacak olan çocuğun ebeveyninin yanında olması, grup yetkilisinin bilgilendirilmesi ve ona göre tutum sergilenmesi gerekmektedir. Böylelikle çocuk ortama uyum sağladığını gördükçe daha çok sosyalleşecek, grubu ve etkinliği daha çok sevecek ve ilgisini daha çok o yöne doğrultabilecektir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite bozukluğu durumunu hafife almamak ve uzman psikoloğun tavsiyeleri ile anlayışlı bir tutum sergilemek gerekir. Çocuk hiçbir durumdan, etkinlikten, çevreden, olaydan mahrum bırakılmamalı ve geri plana atılmamalıdır. Genellikle bu durumda ola çocuklar bozuk aktivite davranışı sergilediği için çevre tarafından yadırganabilir, dışlanabilir. Genellikle belirli bir tahlil sonucu tanısı konmadığı için uzman psikoloğun gözlemleri, yaptığı testler ve çeşitli konuşmalar ile teşhis konmaktadır. Çocuk için çok zor olsa da ebeveynler olarak her zaman sevgi ve anlayış ortamında çocuğunuza destek olursanız çözülemeyecek sorun yoktur. Tabii ki kolay bir süreç değil lakin uzman psikoloğun da yardımı ve gerekli durumlarda ilaç takviyesi ile de çözülemeyecek bir bozukluk değildir.