Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklar

 Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), bireyin yaşına oranla göstermesi gereken gelişim düzeyine uygun olmayan aşırı hareketlilik, aşırı dürtüsellik ve dikkat sorunlarıyla ortaya çıkan bir psikiyatrik bozukluktur. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna sahip çocuk denildiğinde genelde insanların zihninde canlanan o aşırı hareketli çocuk olsa da durum bazen yalnızca dikkat eksikliği veyahut yalnızca hiperaktiviteye sahip çocuk olabiliyor. Çocuğa dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı konulması için bozukluğun belirtilerinin 7 yaşından öncesinde başlamış olması, belirtilerin birden farklı ortamlarda görünmesi ve süreklilik (en az 6 ay) arz eden davranışlar olması gerekir ve tabii ki bu davranışların çocuğun yaşamını olumsuz şekilde etkileyecek boyutta olması gerekmektedir. 

Dikkat süresinin ve yoğunluğunun çocuğun yaşına uygun olan gelişim seviyesinden az olmasıdır. Dikkat eksikliğinde yaşanan temel sorun dikkat edememek değildir, dikkatin belirli bir yere odaklanamama sorunu yaşamasıdır. Bu çocuklar aynı anda tüm uyaranlara birden dikkatlerini verirler bu nedenle belirli bir işle uğraşırken başka bir uyarıcıyı çok kolay şekilde dikkatlerine çekebilirler. O anda uğraştıkları işi bırakıp bir başka işe yönelme davranışını çok sık yaparlar. Bununla birlikte bire bir ilişkilerdeki iletişimlerinde, sakin ortamlarda ve ilgisini çeken konularda daha uzun süre odaklanma gösterebilirler. 

Dikkat süresi ve yoğunluğu her yaş hatta her insan için farklıdır. Normal gelişim seyreden 5-6 yaşlarındaki bir çocuk için iyi kabul edilebilecek dikkat süresi 12 yaşındaki bir çocuk için kısadır denilebilir. Bu nedenle her çocuk kendi yaş dilimi ve kendi özel durumları içinde değerlendirilir ve uzmanlar tarafından özel tedavi yöntemleri uygulanır. 

Amerikan Psikiyatri Birliği Tarafından Tanımlanan Dikkat Eksikliği Ölçütleri 

1. Belirli bir işe ya da oyuna dikkatini vermekte zorlanır. 

2. Dikkati kolayca dağılır. 

3. Dikkatsizce hatalar yapar. 

4. Başladığı işi bitiremez. 

5. Kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi görünür. 

6. Görev ve etkinlikleri düzenlemekte zorlanır. 

7. Yoğun zihinsel çaba gerektiren işleri yapmaktan kaçınır (ev ödevi, okul aktiviteleri gibi). 

8. Etkinlikler için gereken eşyaları kaybeder. 

9. Günlük etkinliklerde unutkandır. 

Hiperaktivite 

Hiperaktivite yani aşırı hareketlilik çocuğun yaşının göstermesi gereken gelişim düzeyine uygun olmayacak biçimde hareketli olmasıdır. 

Amerikan Psikiyatri Birliği’nce Tanımlanan Hiperaktivite Ölçütleri 

1. Eli ayağı kıpır kıpırdır. 

2. Oturduğu yerde duramaz. 

3. Gereksiz yere sağa sola koşturur, eşyalara tırmanır. 

4. Sakince oynamakta zorlanır. 

5. Sürekli hareket eder ya da sanki motor takılmış gibidir. 

6. Çok konuşur. 

Erkek çocuklarda DEHB görülme sıklığı kız çocuklarına oranla daha yüksektir. Erkek çocuklarda genellikle hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri göz önüne çıkmışken, kız çocuklarda daha çok dikkat eksikliği ön planda olmaktadır. 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna neden olan sebepler doğum öncesi, doğum anı ve sonrasında gelişen durumlar olarak gruplandırılabilir. Bu faktörler dehb olma riskini arttırsa da tam nedeni kesin olarak bilinmemektedir. 

Gebelik sırasındaki etkenler 

Fazla alkol tüketimi 

Doktor tavsiyesi olmadan ilaç kullanımı 

Kötü beslenme 

Kimyasal zehire maruz kalma 

Akraba evliliği 

Doğumdan sırasındaki ve sonraki etkenler 

Zor doğum gerçekleşmesi ve doğum sonrasında bebeğin beyninin oksijensiz kalması 

Enfeksiyonlar 

Demir eksikliği anemisi

Çocuğunuzda DEHB olduğunu, bazı sıkıntılar yaşadığını kabullenin ve destek olmaya çalışın. Normal gelişim gösteren çocuklarla kıyaslamayın. 

Çocuğunuza yaşam boyu onun yanında olduğunuzu anne babası olarak her zaman onu seveceğinizi belli eden mesajlar verin. 

Çocuğunuz ile konuşurken gerçekten iletişim halinde olun. Onu iyi dinleyin, göz teması kurun.  

Evdeki işler için iş bölümü yapın, belirli kurallar koyun ve takvimler oluşturun. Dikkat eksikliği yaşayan çocuğunuz için bunlar yardımcı olacaktır. 

Çocuğunuzun potansiyelini anlamaya ve bu potansiyel doğrultusunda onu destekleyerek ilerlemesine yardımcı olun. Resimde iyiyse resimde, matematikte iyiyse matematikte gelişmesi için teşvik edin. 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, çocuklarda karşı gelme bozukluğu ve davranım bozukluğu ile beraber görülme sıklığı çok fazladır. Ayrıca, özel öğrenme güçlüğü sıklığı DEHB’ li çocuklarda yine daha fazladır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısının konulması ve diğer psikiyatrik sorunların nüksetmemesi için erken teşhis çok önemlidir. Anne babaların bu konuya bilinçli olması, belirtilere rastlandığında gecikmemesi çocuğun gelecek yıllardaki hem sosyal hem de eğitim hayatı için kritik önem arz etmektedir. Ülkemizdeki ebeveynlerin bu konuda bilinçlenmemesi yanlış ve eksik bilgilere sahip olmalarına neden olmakla beraber, tedaviyi engelleyici veya geciktirici bir rol oynamaktadır. Halk arasında yanlış bilgilerle yayılan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri; üstün zekâlı olma, şımarıklık, terbiyesizlik, tembellik ve huysuzluk gibi yanlış tanılarla açıklanmaktadır. Konulan yanlış tanılardan sonra çocuğun yaşam kalitesini düşüren tüm belirtiler görmezlikten gelinmekte ve fiziksel şiddete varan geniş bir yanlış bilgiler yelpazesinde çözüm aranmaktadır. Çocuğun durumunu anlamak ve çözüme kavuşturulması için uğraşmak yerine bir günah keçisi arayan anne/babaların sürekli birbirlerini suçlayarak, “sorunun nedeni sensin” mesajını vermeye çalışmaları, ev içi iletişimi ve huzuru bozarak, psikiyatrik rahatsızlığı olan çocuğa ulaşılmasını daha da güçleştirmektedir. Başta eğitimciler olmak üzere çocukla ilgili her kesimden insanın dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu hakkında temel bilgilere sahip olması ve çevresinde belirti gösteren çocuğu uzmana yönlendirmesi gerekmektedir. Yukarıda yazılan bilgiler doğrultusunda kendi çocuğunuzun belirtileri gösterdiğini fark ettiğiniz anda erken teşhisi için çaba harcayabilirsiniz. Psikologmerkezi.com üzerinden uzman psikologlar ile görüşerek konu hakkında daha çok bilgi sahibi olabilir ve çocuğunuzun dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu için uzman psikolog/psikiyatristlerden destek alabilirsiniz.