Çoklu Kişilik Bozukluğu Nedir?

Kişilik bozukluğu aynı zamanda ‘borderline’ olarak da geçen bir zihinsel rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık iki ya da daha fazla kişiliğin tek bir kişide bir araya gelmesi şeklinde olur. Düşünme, davranış, konuşma gibi pek çok alanda etkisini gösterebilen ve kişiye oldukça gerçekçi şekilde kendini yansıtan çoklu kişilik bozukluğu, pek çok farklı etkene bağlı olarak gelişebilir ve düzenli şekilde tedavi uygulanmazsa oldukça ciddi etkilere ve sonuçlara neden olabilmektedir. Çoklu kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin kişilikleri birbirinden oldukça farklı olabilir. Bu kişiliklerin yaşayış şekilleri, düşünceleri, tarzları, hareketleri, sevdikleri ya da sevmedikleri şeyler bile birbirinden farklı olabilmektedir. Bu tarz durumlar da hem ikili ilişkilere hem aile ilişkilerine hem de çeşitli pek çok sosyal ilişkiye ciddi zararlar vermektedir. Borderline; yani çoklu kişilik bozukluğu görülen kişiler okul, iş alanlarında verimli şekilde kendilerini çalışma alanına odaklayamaz, çok iyi bildikleri işleri yapamaz ya da bu alanda hiç bulunmamış gibi tavır da sergileyebilirler. Bundan dolayı çoklu kişilik bozukluğu erken dönemde teşhis edilmelidir ve önlemi alınarak çeşitli şekillerde düzenli olarak tedavisi sağlanmalıdır.

Kişilik bozuklukları genellikle erken gençlik döneminde başlar ancak orta yaşlarda da kişilik bozukluğu görülmesi mümkündür. Bir bedende ya da bir zihinde birden çok kişinin olma hali olarak tanımlanabilecek olan bu kişilik bozukluğu erken yaşlarda daha sık görülmesi ile bilinir ve genellikle kişinin kendi kişiliğine ek olarak bir kişiliğin daha baş göstermesi ile başlar. Böylece kişi iki farklı kişi gibi davranabilir, kendi görüşlerine benzemeyen düşünceleri dile getirebilir, hareketleri sıra dışı bir hal alabilir ancak bu her zaman bu şekilde ilerlemez. Bir gün kendi düşüncelerini dile getiren kişi farklı bir günde tamamen farklı bir birey gibi davranabilmektedir. Bu durum ilerlemeye devam ederse bünyedeki kişilikler çoğalabilir ve kişinin ruh durumu da içinden çıkılamaz bir şekilde etkilenebilir. 

Çoklu Kişilik Bozukluğu Belirtileri ve Özellikleri 

Çoklu kişilik bozukluğunda görülebilecek olan belirtiler ve özellikler şunlardır: 

Kişiler kafalarında bir ses duyabilir. Bu ses ya da sesler olabilir ve sesler farklı karakterdeki iki ayrı kişiliğe işaret edebilir. Bu sesler insanın kendi iç sesi ya da düşünceleri değildir, kişinin kendinden farklı biri gibi konuşan davranmak isteyen seslerdir. 

Duygu durumlarında ve tavırlarda dengesizlik gözlemlenir. Çok kötü ve önemli bir durumda kişiler aniden kahkaha atmaya başlayabilir ve farklı bir konudan bahsedebilir. Aynı şekilde neşeli bir durumda da kişiler şiddetli ağlama krizlerine girebilir. Dengesiz denebilecek duygu durumları ve tavırlar genellikle bu şekilde kendini gösterse de farklı davranışlar ve kişinin kendi kişiliği ile tutarlı olmayan hareketler de sıklıkla gözlemlenen belirtilerdendir. 

Dalgınlık hali ve uzun süre önce yaşanmış olan hatıraların hatırlanmaması gibi durumlar bu kişilerde sıklıkla görülür. Dalgınlık hali saatlerce sürecek kadar uzun olabilir. Ayrıca örneğin kişi birkaç ay boyunca çalışıp ayrıldığı bir işi ya da gidilmiş bir tatili de hatırlamayabilir. Bunlar tıpkı bir defterin yırtılmış sayfaları gibi kişinin hafızasından silinmiş şekildedir. Bunun sebebi ise çoklu kişilik bozukluğundaki farklı kişiliklerin etkisidir. 

Kişiler yaptıkları şeyler haricinde aldıkları şeyleri, gittikleri yerlere nasıl gittiklerini, ne yediklerini dahi hatırlamayabilir. Bunun sebebi çoklu kişilik bozukluğu sırasında farklı bir kişilik ile kurduğu bağlantıdır ve bu bir iç konuşma şeklinde kişinin kafasında gerçekleşir. Zaman zaman dışa da vurulan bu tartışmalar kişinin aynı anda birbirinden farklı pek çok kişi gibi davranmasına ve konuşma şeklinden hareketlerine, sözlerinden mimiklerine kadar her şeyin değişmesine neden olabilir. 

Çoklu kişilik bozukluğu, genetik etkenlere bağlı olarak ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır ancak genellikle yüksek şiddette tetiklenmesi gerekir. Bu tetikleme özellikle de çocukluk ve gençlik döneminde yaşanan travmalara bağlı şekilde oluşur ve çoklu kişilik bozukluğu bu sayede kendini açığa çıkarabilir. Çocuklar şiddetli bir travma yaşadığı zaman çoklu kişilik bozukluğu oldukça küçük yaşlarda dahi görülebilmektedir. Örneğin tacize uğrayan ya da şiddet gören bir çocukta çoklu kişilik bozukluğu meydana gelirse bu ek kişilik onu korumaya yönelik olan bir kişilik olabilir ya da düşüncelerinde onu taciz eden, ona şiddet uygulamak isteyen biri de olabilir. Travmalara bağlı şekilde bu kişiliklerin özellikleri değişebilir ancak bazen bazı kişilikler hiçbir olaya bağlı olmayan kişilikler de olabilir. Cinsel istismar, duygusal ya da fiziksel şiddet, kazalar, felaketler, doğal afetler, savaşlar, yoğun stres içeren deneyimler, ensest ilişkiye maruz kalma, ebeveynlerin tutumları gibi pek çok çevresel faktör çoklu kişilik bozukluğuna neden olabilmektedir. Bunların yanı sıra biyolojik ve bilinçaltı faktörler de çoklu kişilik bozukluğunun oluşmasında etkili olabilmektedir ve özellikle de biyolojik faktörler ile bu çevresel faktörler birleştiği zaman oldukça etkili şekilde çoklu kişilik bozuklukları yaşanabilir. Özellikle de çocukluk döneminde yaşanan travmalar kişinin kendini korumak için oluşturduğu bir kişilik ile kendini gösterebilir. Bundan sonra kişilikler artabilir ya da yalnızca iki kişilik de farkında olmadan zihinde etkisini gösterebilir ve fiziki şekilde de aynı derecede etkili olabilir.

Çoklu Kişilik Bozukluğu ve Nedenlerine Bağlı Oluşan Kişilikler 

Çoklu kişilik bozukluğunda kişiler birden fazla kişiliğe sahip olabilir ancak bu kişilikler bazen nedenlerine bağlı şekilde de kendini gösterebilir. Örneğin çocukluğunda büyük bir afet görmüş kişilerde oluşacak ek kişilik yaşlı bir büyüğü olabilir. Ayrıca cinsel taciz gibi bir durumu yaşamış kişiler de kendini koruyacağına inandığı kişilikleri geliştirebilir. Bu kişiliklerin hareketleri de bireyden oldukça farklı olabilir. Oluşan kişilikler farklı yeteneklere, cinsiyete ya da özelliklere sahip olabilir. Örneğin bireyin kendisi yemek yapmayı bilmeyen, bisiklete binemeyen genç bir kadın iken ikinci kişiliği aşçı, yaşlı bir adam olabilir. Aynı şekilde üçüncü bir kişiliği de varsa bu küçük bir kız çocuğu olabilir ve bu kız çocuğu bisiklete binmeyi biliyor olabilir. Örneğin annesi ya da babası ile ilgili bir travması olan kişiler çoklu kişiliklerinden birinde anne ya da baba figürüne de sahip olabilir. Bu kişilik de anne ya da baba figürüne uygun olacak özelliklere ve yeteneklere sahip şekildedir. Bu kişiliklerin farklı yetenekleri ve özellikleri, kişiliklerin bireydeki gelişimine bağlı olarak değişim gösterebilir. Birey bu kişiliklere devamlı olarak yeni özellikler ekleyebilir, kişilikler gelişerek bireyin asıl özelliklerinde bile değişime neden olabilir. Çevresel faktörlere bağlı şekilde oluşan çoklu kişilikler genellikle bu çevresel nedenlere bağlı karakterlerdir. Kişinin kendini koruma isteğinden, yalnız kalmama isteğinden, ebeveyn boşluğunu doldurma isteğinden dahi kaynaklanan kişilikler bu özelliklere sahip olacak şekilde oluşur. 

Destek Alma ve Çoklu Kişilik Bozukluğu 

Çoklu kişilik bozukluğunda oluşan çeşitli belirtiler kişilerin hayatlarını tehlikeye atabilir, gerçek kişiliklerinin hasar almasına ve kalıcı hasarlar almasına da neden olabilir. Bu kişilerin erken dönemde destek almasında fayda vardır çünkü kişiler hafıza kayıplarından günlük hayata ayak uyduramaya kadar pek çok farklı şekilde bu rahatsızlıktan oldukça büyük şekilde etkilenebilir. Bir yere nasıl gittiğini hatırlamayan kişilerin başına olumsuz olaylar gelebilir, kişiliklerinden biri kötü bir iş yapabilir ve bu da gerçek kişiliğe büyük zararlar verebilir. Erken dönemde çoklu kişilik bozukluğunun tespit edilmesi ne yazık ki rahatsızlığa sahip olan kişi ile değil aile ya da yakın çevre ile ilgilidir çünkü kişi kendinde bu rahatsızlığın var olduğunu bilmeden bunu normal görerek yaşamaya devam eder.