Ruminasyon Nedir? Ruminasyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Ruminasyon kelimesi, kökeni itibarıyla "rumen" sözcüğünden türemiştir. Rumen sözcüğü ise Latincede geviş getiren hayvanların midelerinin bir bölümü olarak tanımlanmaktadır. Dolayısıyla ruminasyon (rumination) kelimesinin "geviş getirme" anlamına geldiğini söylemek mümkündür.  

Ruminasyon kavramı tıp literatüründe çok uzun bir geçmişe sahip değildir. Kavram ilk olarak 1960 yılında Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) üzerine gerçekleştirilen çalışmalar sırasında ortaya atılmıştır. Bunu takiben 1970'li yıllarda ise ruminasyon bozukluğunun ne olduğuna dair çeşitli tanımlamalar yapılmıştır. Bu tanımlamalara göre ruminasyon bozukluğu, kişinin aklından bir türlü çıkmayan, sık sık tekrar eden ve takıntılı haline getirilen olumsuz düşüncelerdir. Kişi içerisinde bulunduğu depresif düşünceleri sürekli yineler ve dolayısıyla uzun süreli bir mutsuzluk ve tükenmişlik evresine girer. Kişinin sahip olduğu düşünceler ise nitelik olarak herhangi bir faydaya sahip değillerdir. Zira bu düşünceler kişiyi ne bir çözüme ulaştırır ne de zamanla iyiye giden bir seyir izler. Basitçe açıklamak gerekirse, ruminasyona sahip olan kişi aklına olumsuz bir düşünce saplandığında bu düşünceyi sürekli olarak tekrar eder ve herhangi bir çıkış yolu bulamaz. Bu da kişinin yaşadığı en basit olumsuz olayı bile büyük bir felaketmiş gibi görmesine sebep olur. Kişi içerisinde bulunduğu olumsuz durumlara karşı çözüm üretmekten aciz hale gelir ve mutlak bir çaresizlik hisseder. 

Ruminasyon belirtileri şu şekilde sıralanabilir: 

●   Ruminasyon bozukluğu bulunan kişilerde en sık görülen belirti "tekrar etme" durumudur. Bu tekrar etme durumu genellikle olumsuz düşüncelerle ilgili olsa da, kişi aynı zamanda yemek yeme ve çiğneme gibi aktiviteleri de istemsiz şekilde uzun süre boyunca tekrar edebilir. 

●   Kişi sürekli önceden yaşadığı olumsuz durumlar hakkında düşünür ve bu düşüncelerini genellikle yakınında bulunan kişilere karşı dile getirir. Örneğin kişi bir yoldan karşıdan karşıya geçtiği sırada yanında bulunan bir arkadaşına trafiğin onu nasıl korkuttuğunu ve kendisini çok gergin hissettiğini söyleyebilir. Bu tür korku ve kaygı içeren düşünceler neredeyse her gün düzenli olarak kişiyi esir alır. 

●   Kişi geçmişte yaşadığı durumları hatırlayarak sürekli pişmanlık duyar ve sürekli daha farklı şekilde davranarak gerçekleşen olayları değiştirebileceğini düşünüyor. Dolayısıyla kişide geçmişe dayalı bir saplantı gözlemlenebilir. Bunun sonucu olarak da yoğun bir huzursuzluk ve pişmanlık hissedilmesi oldukça muhtemeldir. 

●   Kişi gün içerisinde olumlu ya da olumsuz olması fark etmeksizin bir olayı gün içerisinde defalarca düşünebilir. Bunun sonucu olarak beyni sürekli düşüncelerle olur. Bu düşüncelerin herhangi bir faydası yoktur ve sadece kişinin beynini yorup kendi düşünceleri içerisinde yaşamasına sebep olurlar. Dolayısıyla ruminasyon bozukluğu bulunan kişiler gün içerisinde sürekli dalgın bir halde olabilirler. 

●   Kişi etrafında gelişen olayların muhakemesini yaparken kendisine karşı sürekli eleştirel bir tutum takınır. 

●   Kişi aşırı düşünme eğilimine sahip olduğu için güncel olarak karşılaştığı herhangi bir sorun üzerine uzun süre kafa yorabilir ve çözüm yolları geliştirmeye çalışabilir. Ancak kişi büyük oranda bu düşüncelerini nihayete erdiremez. Zira kişinin aklı asıl olarak bir çözüme ulaşıp problemi ortadan kaldırmaya değil, problemi daha fazla düşünmek üzerine odaklıdır. 

Ruminasyon bozukluğu kişinin yaşamını birçok farklı alanda etkileyebilir. Aşırı düşünme sorununa sahip olan kişilerin hayatlarında sürekli olarak stres hali ve negatiflik hakimdir. Ayrıca kişinin depresyonda ortaya çıkan semptomlara sahip olması da oldukça yüksek ihtimaldir. Aynı zamanda kişi günlük hayatta karşılaştığı problemleri çözmek için kendisine güven duymaz. Zira aklında sürekli olumsuz düşünceler yer ettiği için ortaya çıkabilecek en ufak bir sorun kişinin şevkini daha da kırar ve gözünü korkutur. Ruminasyon bozukluğu olan kişiler sadece psikolojik değil aynı zamanda sosyal olarak da ciddi sorunlar yaşayabilirler. Aşırı düşünme problemi olan kişilerin arkadaşlık, aile, iş ya da romantik ilişkilerinde çeşitli bozulmalar görebilir. Kişi hem sürekli aşırı düşünme hali içerisinde olacağı için karşısındaki diğer insanlara antipatik ve mod düşürücü bir kişi olarak görünebilirken hem de kendisi de en ufak bir olumsuz hareketi oldukça büyütebilir ve bu da çevresindeki olan ilişkilere zarar verebilir. Dolayısıyla ruminasyon bozukluğuna sahip olan kişilerin diğer insanlarla sağlıklı sosyal ilişkiler kurması zorlu bir süreç olacaktır. Ruminasyon bozukluğu bulunan kişilerde yukarıda bahsedilen psikolojik ve sosyal sorunlara ek olarak fiziksel belirtiler de görülebilir. Bunlardan en yaygını aşırı yeme ve içme problemidir. Bu duruma ek olarak kişi tükettiği besinleri normalden çok daha uzun bir süre ağzında çiğneyebilir. Fizyolojik olmayan ancak kişinin günlük yaşamına etki eden bir diğer ruminasyon türü ise kişinin olumsuz düşüncelerinden dolayı kendisini çeşitli aktiviteleri yapmaktan alıkoymasıdır. Bu duruma verilebilecek en iyi örnek ise kişinin daha önce olumsuz olay yaşadığı bir işi yapmaktan imtina etmesidir. Örneğin geçmişte merdivenden düşen bir kişi çektiği acıdan dolayı bir daha merdiven çıkmaya korkabilir ve sürekli aklında bu olumsuz düşünceler belirebilir. Kişi merdivenden çıkmaya mecbur kalsa dahi aklında sürekli "her an tekrar yere düşebilirim, geçmişte merdivendeyken yere düşmüştüm" gibi düşünceler yer alır. 

Ruminasyon bozukluğu kişinin sosyal yaşamını önemli ölçüde etkiler. Evlilik hayatı ya da genel olarak kişilerin partnerleriyle olan ilişkileri incelendiğinde; ruminasyonu bulunan kişilerin partnerleri hakkında olumlu düşüncelerini uzun süre devam ettiremedikleri sonucuna varılmıştır. Bunun sebebi ise kişinin sürekli düşünme halinde olmasıdır. Bu da kişinin en ufak bir olayı kafasına takıp olumsuz bir hale getirmesine neden olur. Sonuç olarak, partneri hakkında sürekli olarak olumsuz düşüncelere sahip olan bir kişi kaçınılmaz olarak partneriyle tartışmalara girecek ve bu da sosyal hayatını olumsuz olarak etkileyecektir. Bunun aksine; aşırı düşünme sorunu bulunmayan kişiler partnerleriyle ettikleri kavgaların ya da tartışmaların üzerine daha az düşünürler ve olayın üzeri örtüldükten sonra olumlu duygularını devam ettirebilirler. Fakat ruminasyon bozukluğu bulunan kişilerde bu durum pek kolay değildir. Kişi ve partneri arasında yapılan tartışmanın üzeri kapanmış olsa bile, aşırı düşünme problemi bulunan kişi sürekli geçmişte yaşanan olumsuz olayları düşünür ve bu da ilişkiye büyük zarar verir. Ruminasyon sadece romantik ilişkileri değil aynı zamanda arkadaşlık ilişkilerini de olumsuz etkileyen bir durumdur. Ruminatif bireyler etraflarındaki diğer insanların kendilerine söyledikleri (ya da söylemediği) olumlu ve olumsuz sözlerden farklı anlamlar çıkarmaya eğilimlidirler. Eğer kişinin sahip olduğu beklentiler ile etrafındaki insanların davranışları tam örtüşmüyorsa kişi aşırı bir tepki vererek kendisini diğer insanlardan uzaklaştırabilir. Bununla birlikte kişide tatmin olamama ve endişe gibi duygular hakim olur. 

Ruminasyon birçok açıdan obsesyon ile benzer niteliktedir. Obsesyona sahip olan kişiler sürekli bazı şeyleri yanlış yaptıklarını düşünürler. Kişi sürekli takıntılı bir haldedir. Örneğin kişi evden çıktığında defalarca anahtarı yanına alıp almadığını kontrol edebilir ve bu durumu takıntı haline getirir. Ruminasyon ise kişinin sürekli olumsuz bir ihtimali düşünmesidir. Bu durumda ise aynı örnek göz önüne alındığında kişi eğer anahtarı unutursa kapıyı açamayıp dışarıda kalacağını ve dolayısıyla aç, soğuk bir şekilde bekleyeceğini düşünebilir. Dolayısıyla iki durum da kişinin büyük bir stres ve endişe yaşamasına sebep olur. 

Yapılan bilimsel araştırmaların sonucunda ruminasyonun birçok farklı psikolojik rahatsızlıkla bağlantılı olduğu tespit edilmiştir. Bunların arasında depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu (PTSD), aşırı yeme ve aşırı içme gibi ciddi hastalıklar yer almaktadır. Ruminasyon bozukluğu, depresyon ve benzeri ruhsal bozukluklara sahip olan kişilerde daha şiddetli bir süreci takip eder. İki psikolojik rahatsızlık da zaman zaman birbirini tetikleyebilir. Aşırı düşünme halinin depresyon sayesinde daha da sıkıntılı bir boyuta varmasıyla kişinin sahip olduğu nispeten basit görünen sıkıntıların boyutu artabilir. Böylelikle kişi ortada çok net bir durum olmasa da kendisini büyük bir çıkmazın içerisinde bulur. Aynı zamanda aşırı düşünme hali sebebiyle kişinin halihazırda sahip olduğu depresif semptomlar daha şiddetli bir hal alır. Kişi aklına sürekli olumsuz düşünceleri getirir ve zaman geçtikçe durumu iyileşmek yerine daha kötü bir hal alabilir. Dolayısıyla dışarıdan yardım almadan tek başına bu durumun içerisinden çıkmak oldukça zordur. 

Ruminasyon bozukluğu tedavisinin ilk aşamasında başvurulan psikiyatr ya da psikolog tarafından kişiye çeşitli sorular yöneltilir. Bu sorular kişinin duygu ve düşüncelerini tam olarak kavramaya yöneliktir. Kişiye sorulacak tanıma sorularına ek olarak ruminasyon testi uygulaması da yapılabilir. Bu test, kişinin cevaplaması gereken çoktan seçmeli ve derecelendirmeli sorulardan oluşur. Yapılan bu psikolojik muayenenin sonucunda kişinin durumu saptanır ve tedavi sürecine başlanır. 

Ruminasyon bozukluğu tedavi edilmediği takdirde kişinin günlük yaşamını oldukça olumsuz şekilde etkileyen bir durumdur. Söz konusu bozukluk, günümüzde yaygın olarak uygulanan terapi yöntemleri sayesinde başarılı bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Ruminasyon tedavisinde en sık uygulanan yöntem Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)'dir. Uygulanan bu terapi yöntemi sayesinde adım adım ilerlenerek kişinin sahip olduğu olumsuz durumdan kurtulması amaçlanır. Bu terapi yöntemi sırasında ek olarak "maruz bırakma" ya da "duyarsızlaştırma" terapisi olarak adlandırılan yöntemler de uygulanabilir. İçerisinde bulunduğu aşırı düşünme hali ileri boyutlara ulaşan ve günlük hayatında ciddi problemler yaşayan kişilere ise semptomların yatıştırılması amacıyla kişinin durumuna göre çeşitli antidepresan ya da sakinleştirici ilaçlar reçete edilebilir. Bu tür ilaçlar kişinin içinde bulunduğu depresif ve endişeli ruh halinin azalmasına ve bununla birlikte tedavi sürecine olabildiğince stressiz bir şekilde devam etmesine yardımcı olur. Ancak bu tür ilaçlar genellikle tedavi için tek başına yeterli olmazlar. Dolayısıyla psikoterapi ruminasyon bozukluğunun asıl tedavi yöntemi olarak öne çıkar. İlaç tedavisi ise kişinin sahip olduğu ani semptomları azaltmak için kullanılır. 

Ruminasyondan kurtulmak için izlenebilecek çeşitli yöntemler mevcuttur. Bunların arasında ilk sırada kişinin kendisini aşırı düşünmeye iten durumlardan kaçınması gerekir. Buradan kişinin yapması gereken bir işi bırakması gerektiği gibi bir anlam çıkmamalıdır. Burada kastedilen durum bir şarkı dinlemek ya da bazı olumsuz mesajları okumak gibi kişinin sinirini bozabilecek durumlardan kaçınmasıdır. Bununla birlikte kişi, çevresinde mümkün olduğunca kendisine pozitif etki eden insanlarla iletişim kurmalıdır. Eğer belirli insanlarla iletişim kurduktan sonra ruminasyon belirtilerinde artış görülüyorsa ve bu durum sürekli tekrar ediyorsa; iletişim kurulan kişiyle sahip olunan ilişki gözden geçirilmelidir. Meditasyon yapmak ya da doğada zaman geçirmek gibi aktiviteler kişinin rahatlamasını ve zihninin boşalmasını sağlar. Ek olarak düzenli bir şekilde spor yapmak da vücudun pozitif hormonlar salgılamasına sebep olur. Bu da negatif ruh halinden uzaklaşma yolunda oldukça önemli bir adımdır. Yapılan birçok araştırmaya göre egzersiz yapmanın ruh sağlığına pozitif etkisi olduğu tespit edilmiştir. Aşırı düşünme halinden uzaklaşmanın bir diğer yolu ise çeşitli hobiler, uğraşlar ya da sorumluluklar edinmektir. Bununla birlikte pozitif bir sosyal çevre ile vakit geçirmek de ruminasyonun düşük seviyelere indirilmesine yardımcı olacaktır. Kişi dikkatini farklı aktivitelere kanalize ettiğinde doğal olarak geçmiş ya da gelecekle ilgili düşüncelerden uzaklaşır ve içinde bulunduğu anı düşünür. Bunun aksine, dikkatini dağıtacak herhangi bir uğraşı olmayan kişilerin ise düşünmek için oldukça bol vakitleri vardır. Bu da halihazırda ruminatif bir kişiliğe sahip olan bireylerde olumsuz sonuçlara yol açar.