Onyomani (Alışveriş Bağımlılığı) Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

Onyomani, alışveriş bağımlılığı ya da takıntılı alışveriş davranışı gibi isimlerle de bilinen psikolojik bir rahatsızlık olarak tanımlanır. Alışveriş bağımlılığı dendiği zaman bunun sadece basit bir alışkanlık olduğunu düşünmek oldukça yanlıştır. Aksine onyomani, oldukça ciddi bir psikolojik rahatsızlıktır. Onyomaninin ortaya çıkış nedenleri çeşitli olsa da durum bazı belirtilerle kendini belli eder. Belirtiler arasındaki en önemli faktör kişinin ruh halidir. Alışveriş bağımlılığı dürtüsel ve takıntılı bir durumdur. Bu durumda kişi kontrolsüz bir şekilde para harcar. Alışveriş ve para harcama arzusu kişinin zihnini yoğun olarak meşgul eder. Eğer kişi üzgün, kızgın ya da mutsuzsa para harcama durumu daha da kontrolden çıkar. Kısa vadede para harcamanın ve alışveriş yapmanın kişide oluşturduğu etki olumludur. Kişi alışveriş yaptıktan sonra kendini daha mutlu ve güçlü hisseder. Fakat uzun vadede kişi bu durumdan utanç, üzüntü ve pişmanlık duyar. Alışveriş sırasında alınan keyif ve coşkunun sonradan yok olması kişiyi ciddi derecede üzer. Kişi sonrasında daha iyi hissetmek için tekrar alışverişe yönelir ve bu bir döngü şeklinde devam eder. Bu durum sadece kişinin kendisini değil yakınlarını da ciddi şekilde olumsuz etkiler. Bir süre sonra kişinin hayatındaki insanlarla para ve harcamalar konusunda çatışma ve tartışmalar başlar. Kişi aldıklarının miktarı ve tutarı konusunda çevresine yalan söylemeye yönelir. Hasta kredi kartları olmadan kendini adeta eksik, yarım ve kaybolmuş hisseder. Onyomani kişinin sosyal çevresine zarar verdiği gibi iş hayatına da zarar verir. Onyomaninin depresyon, kaygı bozuklukları ve bastırılmış öfke duyguları ile bağlantılı olarak meydana geldiği gözlemlenmiştir. Alışveriş bağımlılığının anlaşılması oldukça uzun zaman almaktadır. Durumun farkında varılması ortalama 6 ile 12 yıl arasında sürer. Onyomaninin bir sınırı yoktur, durum kontrol altına alınmadığı sürece şiddetlenebilir ve buna bağlı olarak kişi ciddi hasarlar alabilir. Bu yüzden bu kişilerin mutlaka destek alması ve zaman kaybetmeden tedavi olması gerekmektedir. 

Bir kişiye alışveriş bağımlılığı tanısı koymak oldukça zordur. Tanıyı koymak ve durumu fark etmek için gereken süre 6 ile 12 yıl gibi uzun zamanlar almaktadır. Bunun sebebi hastalığın kısa zaman aralığında kendini belli etmemesidir. Bundan ötürü kişideki tüm belirtiler ve bulgular dikkatle incelenmeli ve ciddiye alınmalıdır. Günümüzde kişilerin alışverişe harcadıkları zaman ve para miktarı son iki yılda çok fazla miktarda artış göstermiştir.

Artık insanlar alışveriş yapması gereken süreyi ve harcaması gereken para miktarını fazlasıyla aşmaktadır. Onyomanisi olan kişiler bu durumu sürekli ve daha ciddi şekilde yaşamaktadır. Alışveriş bağımlılığı olan kişiler gerekenden fazla miktarda alışveriş yaptığını fark etse dahi kendini durdurmakta güçlük geçerler. Bu da en sık görülen belirtilerden biridir. Bu durumdan hasta kadar ailesi de olumsuz yönde etkilenir. 

Kişiden yana hayal kırıklığı duyulması onu daha da olumsuz yönde etkiler. Hasta çevresi tarafından uyarılsa dahi bunları ciddiye almaz ya da alamaz. Çünkü durumu kontrol etmek onun elinde değildir. Nedenleri çeşitli olan onyomani belirtileri aşağıda verildiği gibidir: 

●   Kişi, kendisini kötü hissettiği zamanlarda para harcamak için güçlü bir istek duyar. 

●   Kişi, yaşamın beraberinde getirdiği problemleri ortadan kaldırmanın çok zor olduğu zamanlarda para harcamak için güçlü bir ihtiyaç duyar. 

●   Kişi, alışveriş yapınca rahatlar, kendini güçlü hisseder ve mutlu olur. 

●   Harcanan para miktarı son yıllarda eskisinde göre ciddi oranda artar. 

●   Harcamalar kişinin ve ailesinin hayatında olumsuz etki yaratır. 

●   Kişi planladığı miktara sadık kalamayarak daha fazla alışveriş yapar. 

●   Kişi bir kere para harcamaya başladıktan sonra kendini durdurmakta güçlük çeker. 

●   Kişi alışveriş yapma alışkanlığı ile ilgili çevresinden sık sık eleştiriler alır ve yakınları durumun kontrolden çıktığını söyler. 

Alışveriş bağımlılığının nedenleri çeşitlilik göstermektedir. Alışveriş bağımlılığının en yaygın bilinen nedenleri psikolojik, sosyal ve biyolojik durumlardır. Bunun gibi durumlar, alışveriş bağımlılığını tetikleyici etki gösterebilir. Psikolojik durumlar, sıklıkla kişinin kendisinde bulunan ancak kişinin bilmediği veya farkına varmadığı bozukluklar neticesinde kaynaklanabilmektedir. Psikolojik bozukluk söz konusu olduğunda genellikle bipolar bozukluk kendini göstermektedir. Bunun haricinde depresyonda olan kişilerde de alışveriş bağımlılığının geliştiği bilinmektedir. Psikolojik durumların dışında sosyal durumların da bu rahatsızlığa neden olduğu bilinmektedir. Özellikle toplum değerleri bu sosyal durumların başında gelmektedir. Günümüzde tüketim bir ihtiyaç olmaktan çıkıp gereklilik haline gelmiştir. Toplum artık hiç olmadığı kadar tüketime ve tüketmeye önem vermeye başladı. Özellikle internet alışverişi, kredi kartlar, ATM’lerin varlığı insanları alışveriş bağımlılığına karşı daha savunmasız hale getirmektedir. Sadece bunlar değil, bazı mekanların birebir kendisi de alışveriş bağımlılığında etkili olmaktadır. Alışveriş merkezleri de tam olarak bu tür kişileri alışveriş bağımlılığına iten mekanlardandır. Özellikle dışarının gözükmesine engel olan duvarlarla kaplı ortamda insanlar zaman algısını yitirmektedir. Bu durum, etrafta çeşitli ve birbirinden farklı cezbedici dükkanların varlığıyla birleştiğinde kişiler bilinçsiz şekilde satın alma ihtiyacı hissederler. Bundan ötürü de alışveriş merkezleri alışveriş bağımlılarının zaman geçirmeyi en çok sevdiği yerlerden birisidir. 

Onyomani tedavisine başlamak için öncelikle hastanın kendindeki durumu fark etmesi ve tedaviye istekli olması gerekmektedir. Hastalığın başlangıç süresi ve anlaşılma süresi 6 ile 12 yıl gibi çok uzun bir süreyi kapsadığından tedaviye başlamak çok fazla zaman almaktadır. Bu sebeple sorunu fark eden kişiler hiç zaman kaybetmeden uzman bir psikoloğa görünmelidir. Eğer kişinin kendisi değil de çevresi bu durumu fark ettiyse onu bir psikoloğa danışması için ikna etmeleri büyük önem taşımaktadır. Alışveriş bağımlılığı tedavisi için iki tür tedavi yöntemi mevcuttur. Bu tedavi yöntemlerinden bir tanesi psikoterapi iken diğeri ise ilaç tedavisi olarak öne çıkmaktadır. İlaç tedavisinin seçildiği durumda, bazı ilaçların düzenli ve belli bir süre boyunca kullanılması gerekmektedir. İlaçlar, kişinin kafasındaki meşguliyeti kaldırmasında yardımcı olmaktadır. Psikoterapide ise amaç kişiye özgüven eksikliği veren durumu ortadan kaldırmaktadır. Her iki durumda da zaman kaybetmeden tedaviye başlamak önemlidir. 

Onyomani (Alışveriş Bağımlılığı) hakkında sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.

Depresyon Alışveriş Bağımlılığını Tetikleyici Etki Gösterir mi?

Onyomani, özellikle kişinin psikolojik olarak güçsüz ve savunmasız olduğu zamanlarda kontrolü ele geçirmektedir. Böylece kişi kontrolsüz ve aşırı biçimde alışveriş yapma isteği duyar. Depresyon kişinin sıklıkla olumsuz ve üzgün hissetmesine neden olur. Kişi, bu gibi mutsuz ve olumsuz hissettiği durumlarda bir çare olarak alışverişe yönelir. Bu durum bazı kişilerin aynı şartlarda alkol, uyuşturucu ya da sigara kullanmaya yönelmesi ile benzerdir. Yapılan araştırmalarca görülmüştür ki, depresyon ile satın alma ilişkileri arasında önemli bağlantılar bulunmaktadır. Bu durumda cevap depresyonun alışveriş bağımlılığını tetikleyici etki gösterdiği yöndedir.

Alışverişi Çok Sevmek Alışveriş Bağımlılığına Dönüşebilir mi?

Günümüzde alışveriş imkanlarının çokça artması sonucunda alışveriş, insanlar için vazgeçilmez bir durum haline gelmiştir. Özellikle internet kullanımının yaygınlaşması ve online satın alma sitelerinin artması ile birlikte bu durum giderek yaygınlaşmaktadır. Ayrıca para harcamanın da sanal yoldan oldukça hızlı bir şekilde yapılması da durumu cazip kılan etkenlerdendir. Bu durum bağımlılığın yolunu açmaktadır. Günümüzde alışveriş bağımlılığının başlıca sebebi, alışverişin bu sebeplerden ötürü hızlı ve kolay ulaşılabilir bir durum haline gelmesidir. Özellikle iletişim araçları vasıtasıyla reklamlar, alışveriş yapma dürtüsünü tetiklemektedir. Alışverişi çok seven kişi bir süre sonra bunun oldukça kolay bir şekilde erişilebilir olduğunu fark eder. Günlük hayatında da maruz kaldığı reklamlar sayesinde kişi telefonu eskimese bile yenisini alma ihtiyacı duyar, üstündeki kıyafet yeni olsa bile onu bir başka yenisiyle değiştirmek ister ve bu böyle devam eder. Bunların ulaşılabilirliği sayesinde bu durumun alışveriş bağımlılığına dönüşebilmektedir.

Sosyal Medya Alışveriş Bağımlılığına Neden Olabilir mi?

Alışveriş bağımlılığının ortaya çıkmasında birçok faktör rol oynamaktadır. Bu faktörler 3 gruba ayrılmaktadır. Bunlar sırasıyla sosyal, ruhsal ve biyolojik faktörlerdir. Biyolojik durumda, kişinin beynindeki ödül sistemi alışverişle bağdaşır. Kişi alışveriş yaptıkça kendini ödüllenmiş hisseder. Durum ruhsal olduğunda ise, bu durum depresyondaki kişileri etkilemektedir. Ancak artık günümüzde sosyal durumlar bu iki durumdan daha etkili hale gelmiştir. İnsanlar sosyal medya sayesinde diğer kişilerin hayatlarını ve mal varlıklarını çok kolay bir şekilde öğrenebilmektedirler. Bu durum insanların kendilerini diğerleriyle kıyaslayabilmesini kolaylaştırmaktadır. İnsanlar sosyal medya sayesinde kendilerinin de en az diğerleri kadar iyi bir konumda olduğunu göstermek istemektedirler. Alışveriş bu sayede bir statü unsuru haline gelmiştir. Bu durum da alışveriş bağımlılığını tetiklemektedir. Artık sosyal medyada insanların yeni aldığı bir elbiseyi sergilemesi, telefonunu değiştirdiğini diğerlerine bildirmesi oldukça doğal bir durum olmuştur. Bu da kişilerde rekabet duygusunu arttırmaktadır. Böylece insanlar artık alışverişi ihtiyaç için yapmayı bırakır ve bilinçli ya da bilinçsiz olarak bunu yapmaya kendilerini mecbur hissederler. Bu durum kontrol altına alınmadığı takdirde kişiyi ve çevresini yıkıma sürükleyebileceğinden önlem almak oldukça önemlidir.

Kişi Kendine Onyomani Olduğunu Nasıl Anlayabilir?

Aşağıdaki durumlar genel olarak alışveriş bağımlılığı olan kişilerin yaşadıkları problemlerdir. Bu durumlar şu şekilde sıralanabilir: ● Kendinizi mutsuz ve huzursuz hissedince alışverişe yönelmek ● Son yıllara göre daha fazla para harcamak ● İhtiyaç olmadığı halde ‘’bir gün kullanırım’’ diyerek satın almak ● Dolapta iki sezondur giyilmeyen kıyafetlerin sıkça bulunması ● Sürekli yeni bir şey alma ihtiyacı ● Alınan ürünlerin gerçek miktarını ve fiyatını saklama ihtiyacı duymak ● Kredi kartlarının limitleri dolmasına rağmen alışveriş yapmaya devam etmek ● Alışveriş alışkanlığı nedeniyle aile ile sorunlar yaşamaya başlamak ● Alışveriş yaptıktan bir süre sonra pişmanlık ve üzüntü duymak