Temizlik Takıntısı

Hemen hemen her insan bireysel hijyenine ve yaşadığı ortamın temizliğine özen gösterir. Bu oldukça normal bir durumdur, ancak bu temizliğe önem verme durumu kişinin günlük yaşamını, sosyal ilişkilerini ve iş hayatını etkiliyor, işlevselliğini bozuyorsa temizlik hastalığı ya da takıntısı olarak nitelendirebiliriz.

Toplumda temizlik hastası olarak bilinen bireyler obsesif kompulsif kişilik bozukluklarından biri olan temizlik takıntısına sahiptirler. Temizlik takıntısına sahip bireylerde saçma olduğunu bildiği halde kafasından atamadığı tekrarlayıcı düşünce, duygu ve bunların yansımaları olan davranışlara sahiptirler. Bu düşünce, duygu ve davranışlar temizlikle ilgilidir. Kişi sürekli olarak temizlik ve kirlilik durumuyla ilgili kaygı yaşar.

Temizlik takıntısı olan kişiler, istemsizce çevrelerindeki her şeyi silme ve temizleme ihtiyacı duyar, her şeyin kirli olduğunu düşünürler. Temizlik yapmak günlük hayatlarının büyük bir kısmını kaplar ve kişi sorumluluklarını yerine getiremez olur. Okul, iş ve sosyal hayatını göz ardı etmeye başlar ve işlevselliği azalır.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB)

Temizlik hastalı olarak geçen durum bulaşma obsesyonu ve temizlik kompulsiyonu olarak literatürde geçmektedir. Kişinin bedeninin, giysilerinin ve çevresinin kir, mikrop, toz, beden salgıları vb. şeylerin bulaşacağına ilişkin takıntıları ve bu takıntıların yarattığı sıkıntıyı gidermek için yaptığı davranışlardır.

Obsesyon, kişinin zihnine girmesine engel olamadığı düşünce, fikir ve dürtülerdir. Kişinin isteği dışında zihninde belirirler ve kişi tarafından mantıkdışı olarak değerlendirirler. Yoğun sıkıntı ve huzursuzluğa yani anksiyeteye neden olurlar.

Kompulsiyon, obsesyonların neden olduğu yoğun sıkıntı ve huzursuzluğu azaltmak ya da ortadan kaldırmak üzere yapılan yineleyici (tekrarlayıcı) davranış ve zihinsel eylemlerdir. Örneğin, eve gelen misafirlerin dışarıdan mikrop getireceği şeklinde obsesyonları (düşünceleri) olan bir bireyin misafirler gittikten sonra evdeki tüm terlikleri yıkaması ve oturdukları yerleri silmesi. Misafirlerin mikrop getirmesi bulaşma obsesyonu, terlikleri yıkaması ve koltuk silmesi temizlik kompulsiyonudur.

Temizlik Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

Temizliğe önem veren ve titiz olan herkesi temizlik hastası diye tanımlayamayız. Temizlik takıntısı olan kişiler hal ve tavırlarının mantık dışı olduğunun ne kadar farkında olsalar da bu düşüncelerini kabul etmeyecek kadar arka plana atma eğilimindedirler. Bu kişiler tekrarlayıcı ve hayatlarından uzun bir süre çalan davranışlarda bulunurlar aşağıda bu davranışlara örnekler bulunmaktadır.

           -Zamanın çoğunu kendini ve çevrelerini temizleyerek geçirmek

           -Saatlerce süren kişisel temizlik: Bir saatten uzun süren duşlar, banyodan önce, banyo sırasında ve sonrasında bazı ritüellerin gerçekleştirilmesi, dışarıdan gelir gelmez duşa girmek.

           -Sık sık tekrarlanan el temizliği: Normale göre el temizliğinin gereğinden fazla gerçekleştirilmesi, normale göre uzun sürmesi ve ellerinin tekrar tekrar yıkamanmasıdır.

           -Temizleme sırasında belirli ritüeller olması

           -Sürekli temizleme zorunluluğu hissetmek

           -Dışarıdan gelen her şeyi pis olarak görmek ve dezenfekte etme isteği duymak

           -Temizlikle ilgili düşünce ve inançlarının mantıklı olmadığını bildiği halde davranışlarını kontrol edememe

           -Kendisinin ve çevresinin temiz olmadığı düşüncesi nedeniyle huzursuzluk ve endişe duyma

           -Temizlik ürünleriyle sürekli temas halinde bulunmasından kaynaklı cilt problemleri yaşama

           -Temizlik konusunda hassasiyetin artması ve direncinin azalması

           -Dışarıdan gelir gelmez kendisinin ve çevresindekilerin kıyafetlerinin hepsini yıkamak

           -Misafir kabul etmeme ya da çok nadir kabul etmek

Temizlik Hastalığının Nedenleri Nedir?

Herhangi bir kesinliği olmamasına karşın obsesif kompulsif bozukluğun bir türü olan temizlik takıntısının nedenleri üzerine birkaç varsayım vardır bunlar; genetik nedenler, beyin işlevlerinde bozulma ve serotonin, çocukluk çağı travmaları ve kişilik özellikleridir.

Model alınan kişinin anne, baba ya da bakım veren kişinin böyle bir rahatsızlığının bulunuyor olması. Geçmiş travmatik yaşantılar, çatışmalı-mutsuz ilişkiler, bir yakınını kaybetme, boşanma, iş kaybı, bazı olaylardan kaynaklı duyulan suçluluk ve yalnızlık gibi duygu durumları temizlik hastalığının nedenleri arasında sayılabilmektedir. Tabi bunlar arasında en önemli etken kişinin karakteristik özelliği ve hastalığa yatkınlığıdır.

Temizlik Hastalığının Tedavisi

Obsesif kompulsif bozukluğun bir çeşidi olan temizlik hastalığının tedavisinde ilaç ve bilişsel davranışçı terapi (BDT) etkili yöntemlerdir. Yapılan araştırmalara göre bilişsel davranışçı terapi ilaç tedavisine göre daha etkili bir yöntemdir.

İlaç tedavisi, temizlik hastalarının önemli bir kesimi için gözle görülebilecek bir yarar sağlamaktadır. Ancak hastaların hepsinde ilaçların etkileri yüz güldürücü sonuçlar vermemektedir. İlaç tedavisiyle birlikte bilişsel davranışçı terapi ve hastalığın ilerleyişine, şiddetine göre kullanılan ilacın dozunun arttırılması iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.

Bilişsel davranışçı terapi, temizlik hastalığının tedavisinde temel taşlarındandır. Yaşayarak alıştırma gibi davranışçı yöntemlerin eklendiği bilişsel yaklaşımın da bilişsel davranışçı psikoterapi kadar etkili olduğu bulunmuştur.

Bilişsel davranışçı terapi hasta ile birlikte temizlik hastalığının belirtilerinin nasıl geliştiğini ve nasıl sürdüğünü açıklayan, hastaya özel bir tedavi planı oluşturur. Bu tedavi planında hastanın temizlik hastalığı belirtilerine zemin hazırladığı, hastalığı başlattığı ve hastalığı sürdürdüğü düşünülen etkenler, hastanın temel inançları, saplantıları, yorumları, bunların yol açtığı duygular, başa çıkma yöntemleri bulunur.

Yaşayarak alıştırma yaparak hastanın bütün belirtilerini hafiften ağıra, kolaydan zora doğru bir listeye yerleştirilir ve bu sıraya göre hastayla alıştırmalar yapılır. Örneğin, elleri kirlenecek diye bir yere dokunmayacak birine önce kolay dokunabileceği şeylere dokunma; el yıkamayı artan sürelerle erteleme; el yıkama sürelerini ve sayılarını giderek azaltma alıştırmaları yapılır.

Psikolog Merkezi Nedir?

Psikolog Merkezi; psikolojik hizmetlere ihtiyaç duyanlar ile mesleki yeterliliğe sahip ruh sağlığı uzmanlarını bir araya getirmek üzere tasarlanmış bir web uygulamasıdır. 

Psikolog Merkezi, psikolojik hizmetlere ihtiyaç duyan bireyleri konumlarına göre en yakın psikologlarla buluşturarak yüz yüze terapi hizmeti sunmasının yanında, farklı konumlardaki psikologlarla online terapi aracılığı ile güven esaslı görüşme sağlayabilecekleri dijital bir platformdur.

Türkiye’nin İlk Dijital Psikolog Ağı! 

Psikolog Merkezi, psikoloji alanındaki hizmetlerin bir lüks değil ihtiyaç olduğu inancı ile, toplumdaki her bireyin ilgili hizmetlere ulaşması için gerekli altyapı ve farkındalığın oluşmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir. 

Konu ve konum odaklı bulunabilirlik sayesinde, psikolog ve danışanlar arasında bir iletişim köprüsü oluşturmak, Psikolog Merkezi’nin kuruluş misyonudur. Uygulama, kullanıcı dostu arayüzü ile uzmanlar için görünürlük ve danışanlar için hizmete erişebilirlik sağlayan saygın bir dijital elçi olmayı hedeflemektedir.