Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), bireylerin düşünce, duygu ve davranışlarını anlamalarına ve değiştirmelerine yardımcı olan bir psikoterapi yöntemidir. Bu terapi türü, insanların olumsuz düşünce kalıplarını tanımlayıp bunları daha sağlıklı düşüncelerle değiştirmelerine odaklanır. BDT, özellikle anksiyete, depresyon, stres ve diğer ruhsal sorunlarla başa çıkmada etkili bir yaklaşım olarak kabul edilmektedir.

BDT, çeşitli teknikler ve stratejiler kullanarak bireylerin düşüncelerini ve davranışlarını değiştirmeyi hedefler. İşte bazı yaygın BDT teknikleri:

- Düşünce Günlüğü: Bireyler, olumsuz düşüncelerini ve bu düşüncelerin tetikleyicilerini kaydederek, bu düşünceleri sorgulama fırsatı bulurlar.

- Düşünce Düzeltme: Olumsuz düşüncelerin yerine daha mantıklı ve olumlu düşünceler koyma sürecidir.

- Davranışsal Deneyler: Bireyler, belirli düşüncelerin doğruluğunu test etmek için davranışsal deneyler yaparlar.

- Maruz Kalma Terapisi: Korkulan durumlarla yüzleşerek, bu durumların yarattığı kaygının zamanla azalmasını sağlama yöntemidir.

- Problem Çözme: Bireylerin karşılaştıkları sorunlara sistematik bir yaklaşım geliştirerek çözüm bulmalarına yardımcı olur.

Bilişsel davranışçı terapi, farklı yaş grupları ve cinsiyetten kişilerin yaşadıkları psikolojik sorunların tedavisinde kullanılır. Psikolojik sorunların semptomlarının nüksetmesini (yeniden başlamasını) önleme, hastalıkla alakalı durumları yönetme, stresli durumlar ile tek başına başa çıkma tekniklerini öğrenme ve psikolojik sorunların ilaç tedavisi almadan psikoterapi yöntemi ile tedavi etmesi konusunda bireye yardımcı olur. 

Bilişsel davranışçı terapinin tedavi yöntemi olarak kullanıldığı rahatsızlıklar şöyledir; 

·     Anksiyete bozuklukları 

·     Depresyon 

·     Obsesif kompulsif bozukluk 

·     Panik atak 

·     Yeme bozuklukları 

·     Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu 

·     Travma sonrası stres bozukluğu 

·     Bipolar bozukluk 

·     Cinsel işlev bozuklukları 

·     Somataform bozukluklar (somatizasyon bozukluğu, ağrı bozukluğu ve hipokondriazis) 

·     Aile terapisi 

·     Alkol-madde bağımlılığı 

·     Uyku bozuklukları 

·     Yıkıcı-dürtü kontrol ve davranım bozuklukları 

·     Kişilik bozuklukları 

·     Bedensel algı bozukluğu 

·     Şizofreni spektrum bozuklukları gibi birçok ruhsal bozuklukta etkili bir tedavi yöntemidir. 

Bilişsel Davranışçı Terapi'de (BDT) ev ödevleri, seanslarda öğrenilen becerilerin pekiştirilmesi ve günlük hayata entegre edilmesi için önemli bir araçtır. Bu ödevler, danışanın kendi düşünce ve davranışlarını gözlemlemesine ve yeni stratejileri denemesine yardımcı olur.

Düşünce Kaydı Tutma:

• Amaç: Olumsuz ve çarpıtılmış düşünce kalıplarını belirlemek.
• Örnek: Danışandan gün içinde yaşadığı stresli bir olayı, o olay sırasında aklından geçen düşünceleri, hissettiği duyguları ve sergilediği tepkileri yazması istenir. Ardından, bu düşüncelerin ne kadar gerçekçi olduğunu sorgulaması ve alternatif, daha gerçekçi düşünceler geliştirmesi beklenir.

Davranışsal Deneyler:

• Amaç: Olumsuz bir inancın veya beklentinin yanlışlığını kanıtlamak.
• Örnek: Sosyal anksiyetesi olan bir danışan, insanların kendisiyle alay edeceğine dair bir inanca sahip olabilir. Ev ödevi olarak, bir kafede yalnız başına oturması ve gözlem yapması istenebilir. Bu deney, korktuğu şeyin gerçekleşmediğini görmesini sağlayarak inancını zayıflatır.

Duygu Çizelgesi:

• Amaç: Duygu durumlarını takip etmek ve tetikleyicileri belirlemek.
• Örnek: Danışan, gün içinde hissettiği duyguların yoğunluğunu (1-10 arası bir ölçekte) ve bu duygulara neden olan olayları not eder. Bu sayede, duygu durumundaki dalgalanmaları ve altında yatan nedenleri daha iyi anlar.

Maruz Kalma Terapisi (Exposure Therapy):

• Amaç: Korku ve kaygıya neden olan durumlara kademeli olarak maruz kalmak.
• Örnek: Asansör fobisi olan bir danışan, ilk olarak asansörün yanından geçmek, sonra kapısına yaklaşmak ve son olarak kısa bir süreliğine içine binmek gibi aşamalı görevler alır.

Etkinlik Planlaması:

• Amaç: Depresyon veya motivasyon eksikliği durumlarında keyif veren aktivitelere yönelmek.
• Örnek: Depresyon belirtileri gösteren bir danışan, her gün kısa bir yürüyüş yapmak, bir arkadaşını aramak veya hobisiyle ilgili bir video izlemek gibi küçük, keyifli aktiviteleri programına dahil eder.

Bu ev ödevleri, terapinin bireye özgü hedeflerine ve ihtiyaçlarına göre şekillendirilir. Böylece, danışan terapi seanslarının dışında da iyileşme sürecine aktif olarak katılır.

Bilişsel davranışçı terapi güncel zaman sorunlarına odaklı bir terapi olsa da bireyin erken çocukluk dönemlerine, travmalarına, aile ve sosyal ilişkilerine yer verdiğinden seans sayısı kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilmektedir. Bireyin başvuru sebebi, belirtilerin yoğunluğu, psikopatolojinin türü, ortaya çıkma şekli, stres faktörleri, bireyin sorunla ilgili farkındalığı ve terapiye kendi rızasıyla başlaması ve devam etmesi seans sayısını değiştirebilmektedir. Seanslar genel olarak 45-50 dakika ve 8-16 seans arası sürmektedir. Uzun süreli sorunları olan danışanlarda bir yılı geçen tedavi süreci olabilmektedir. Terapi sona erdikten sonra 3, 6 ve 12 aylık aralıklarla güçlendirme seansları yapılmaktadır. 

Uygulayıcılar İçin:

• Bilişsel Terapi ve Duygusal Bozukluklar (Aaron T. Beck): BDT'nin temelini oluşturan klasik eserdir.
• Bilişsel Davranışçı Terapinin İlkeleri (Judith S. Beck): Pratik uygulamaları adım adım anlatan rehber kitaptır.

Kendine Yardım İçin:

• İyi Hissedin (David D. Burns): Depresyon ve kaygı için BDT tekniklerini anlaşılır bir dille sunar.
• Duygu Yönetimi (David D. Burns): Olumsuz duygularla başa çıkma becerilerini öğretir.

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Nedir?

BDT, düşünce ve davranış kalıplarını değiştirerek psikolojik sorunların üstesinden gelmeyi amaçlayan, yapılandırılmış bir psikoterapi türüdür.

Bilişsel Davranışçı Terapinin Amacı Nedir?

BDT'nin amacı, kişilere olumsuz düşünce ve davranış kalıplarını tanıma ve daha sağlıklı alternatiflerle değiştirme becerisi kazandırmaktır.

Bilişsel Davranışçı Terapi Eğitimi Kimler İçin Uygundur?

BDT eğitimi, psikologlar, psikiyatristler, sosyal hizmet uzmanları ve danışmanlık alanında çalışan profesyoneller için uygundur.

Bilişsel Davranışçı Terapi Süreci Nasıl İşler?

Terapi süreci, danışanın hedefleri belirlemesiyle başlar, ardından bilişsel yeniden yapılandırma ve davranışsal deneyler gibi teknikler uygulanır.

Bilişsel Davranışçı Terapide Ev Ödevleri Neden Önemlidir?

Ev ödevleri, terapide öğrenilen becerilerin günlük hayata aktarılmasını sağlar ve terapi seansları arasında ilerlemeyi destekler.